کَیْس (مفردات‌نهج‌البلاغه)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
كَيْس (به فتح کاف و سکون یاء) از
واژگان نهج البلاغه به معنای عاقل بودن، زرنگى، فطانت، ظرافت و ضدّ احمق بودن است. از مشتقات این کلمه در نهج البلاغه عبارتند از؛
كياست (به کسر کاف و فتح سین) به همان معنای كَيْس است.
كَيِّس (به فتح کاف و تشدید یاء) به معنای زرنگ و عاقل است.
كَيْس کیس و كياست به معنای عاقل بودن و زرنگى و فطانت و ظرافت و ضدّ احمق بودن است.
كيّس به معنای زرنگ و عاقل است.
چنان كه
حضرت علی (علیه‌السلام) می‌فرمايد:
«كَمْ مِنْ صَائِم لَيْسَ لَهُ مِنْ صِيَامِهِ إِلاَّ الظَّمَأُ وَ كَمْ مِنْ قَائِم لَيْسَ لَهُ مِنْ قِيَامِهِ إِلاَّ الْعَنَاءُ حَبَّذَا نَوْمُ الاَْكْيَاسِ وَ إِفْطَارُهُمْ» (چه بسيار روزه دارانى كه از روزه خود جز گرسنگى و تشنگى بهره‌اى نمى‌برند و چه بسيار شب زنده‌دارانى كه از قيام شبانه خود جز بى‌خوابى و خستگى ثمره‌اى نمى‌گيرند، چه نيک است خواب هوشمندان و افطارشان.)
(شرح‌های حکمت:
)
منظور از اكياس اشخاص عاقل و عارف و كامل است، معنى آن در «حبّ- حبّذا» گذشت.
«إِنَّ اللهَ سُبْحَانَهُ جَعَلَ الطَّاعَةَ غَنِيمَةَ الاَْكْيَاسِ عِنْدَ تَفْرِيطِ الْعَجَزَةِ» «
خداوند اطاعت را غنيمت عاقلان قرار داده در وقت كوتاهى عاجزان، يعنى آن‌ها مثلا در انفاق فقراء كوتاهى مى‌كنند، تا عاقلان آن را انجام دهند و همين طور.»
(شرح‌های حکمت:
)
•
قرشی بنایی، علی‌اکبر، مفردات نهج البلاغه، برگرفته از مقاله «کیس»، ج۲، ص۹۲۳.
