کلا و کلتا (لغات‌قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلا و کلتا:(اَوْ کِلاهُما فَلا تَقُلْ لَهُما) «کلا و کلتا» اين دو
کلمه، در
لفظ مفرد و در معنى تثنيه است.
در تاكيد مذكر «كلا» و در تاكيد مؤنث «كلتا» گفته مى‌شود. كلتا در تثنيه مانند كل است در جمع، و آن لفظى است كه افاده شمول حكم مى‌كند براى آن‌چه به آن اضافه مى‌شود و لازم الاضافه است به آن‌چه دلالت بر دو تا مى‌كند، مانند آيه ۳۳
سوره کهف كه در آن‌جا آمده است.
به موردی از کاربرد «کلا و کلتا» در
قرآن، اشاره می‌شود:
(وَ قَضَى رَبُّكَ أَلاّ تَعْبُدواْ إِلاّ إِيّاهُ وَ بِالْوالِدَيْنِ إِحْسانًا إِمّا يَبْلُغَنَّ عِندَكَ الْكِبَرَ أَحَدُهُما أَوْ كِلاهُما فَلا تَقُل لَّهُمآ أُفٍّ وَ لا تَنْهَرْهُما وَ قُل لَّهُما قَوْلًا كَريمًا) «و پروردگارت فرمان داده: جز او را نپرستيد؛ و به
پدر و
مادر نيكى كنيد. هرگاه يكى از آن دو، يا هر دو، نزد تو به سنّ پيرى رسند، كمترين اهانتى به آن‌ها روا مدار؛ و بر آن‌ها فرياد مزن؛ و گفتار
لطیف و سنجيده و بزرگوارانه به آن‌ها بگو.»
علامه طباطبایی در
تفسیر المیزان می‌فرمایند:
(إِمّا يَبْلُغَنَّ عِنْدَكَ الْكِبَرَ أَحَدُهُما أَوْ كِلاهُما فَلا تَقُلْ لَهُما أُفٍّ وَ لا تَنْهَرْهُما وَ قُلْ لَهُما قَوْلًا كَريماً) كلمه اما مركب است از ان شرطيه و ماى زائده، و اگر اين ما، زائده نبود جائز نبود كه نون تاكيد ثقيله در آخر
فعل شرط كه يبلغ باشد، در آيد،
اثر ماء زائده اين است كه چنين كارى را تجويز مى‌كند.
كلمه
کبر به معناى بزرگسالى است، و كلمه
اف مانند كلمه آخ در
فارسی، انزجار را مى‌رساند، و كلمه
نهر به معناى رنجاندن است كه يا با داد زدن به روى كسى انجام مى‌گيرد و يا با درشت حرف زدن، اگر حكم را اختصاص به دوران پيرى
پدر و
مادر داده از اين جهت بوده كه پدر و مادر، در آن دوران سخت‌ترين حالات را دارند، و بيشتر
احساس احتياج به كمک فرزند مى‌نمايند، زيرا از بسيارى از واجبات زندگى خود ناتوانند، و همين معنا يكى از آمال پدر و مادر است كه همواره از فرزندان خود آرزو مى‌كنند.
آرى روزگارى كه پرستارى از فرزند را مى‌كردند و روزگار ديگرى كه مشقات آنان را تحمل مى‌نمودند، و باز در روزگارى كه
زحمت تربیت آن‌ها را به دوش مى‌كشيدند، در همه اين ادوار كه فرزند از تامين واجبات خود عاجز بود آن‌ها اين آرزو را در سر مى‌پروراندند كه در روزگار پيرى از دستگيرى فرزند برخوردار شوند.
پس آيه شريفه نمى‌خواهد حكم را منحصر در دوران پيرى پدر و مادر كند، بلكه مى‌خواهد وجوب احترام پدر و مادر و
رعایت احترام تام در معاشرت و سخن گفتن با ايشان را بفهماند، حال چه در هنگام احتياجشان به مساعدت فرزند و چه در هر حال ديگر، و معناى آيه روشن است.
•
شریعتمداری، جعفر، شرح و تفسیر لغات قرآن بر اساس تفسیر نمونه، برگرفته از مقاله «کلا و کلتا»، ج۴، ص ۱۱۹.
