لفظ (ادبیات عرب)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
آنچه از اصوات که از دهان بیرون می‌آید را لفظ نامیده‌اند، خواه دارای معنا باشد مانند «فِی» یا بدون معنا مانند «باء، تاء و ...»، و خواه یک
کلمه یا بیشتر باشد.
لفظ در لغت بهمعنای دور انداختن و پرتاب کردن است خواه از دهان باشد یا چیز دیگر، و خواه آنچه از دهان انداخته می‌شود صوت باشد یا غیر آن.
لفظ بر دو قسم است؛ مهمل و مستعمل،
لفظ مستعمل دارای معنا است مانند زید و
لفظ مهمل دارای معنا نیست و تنها صدائی است که بر یکی از مخارج حروف تکیه دارد مانند دیز.
•
ابن فارس می‌گوید: «اللام والفاء والظاء کلمة صحیحة تدل علی طرح الشیء، وغالب ذلک ان یکون من الفم، تقول: لفظ بالکلام یلفظ لفظا، ولفظت الشیء من فمی».
•
ابن منظور می‌گوید: «اللفظ ان ترمی بشیء کان فی فیک... والبحر یلفظ الشیء: یرمی به الی الساحل... ولفظت بالکلام وتلفظت به، ای: تکلمت به...» .
بنابراین آنچه از اصوات که از دهان بیرون می‌آید را لفظ نامیده‌اند چون صوت هوائی است که از داخل ریه به خارج پرتاب می‌گردد.
بنابراین لفظ به این‌معنا، بر هرچه به آن تکلم می‌شود اطلاق می‌گردد خواه دارای معنا باشد مانند «فِی» یا بدون معنا مانند «باء، تاء و ...»، و خواه یک کلمه یا بیشتر باشد.
نحویون لفظ را به‌همان معنای لغوی خود استعمال می‌کنند لکن در خصوص اصواتی که از دهان بیرون می‌آید.
جمالی، مصطفی، مغنی الفقیه، ج۱، ص۲۲-۲۳.
