کبوتر
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کبوتر به معنای نام عمومی گروهی از پرندگان با بدن چاق، گردن کوتاه، سر کوچک و پرهای انبوه است.
از احکام آن در باب‌های
طهارت،
حج،
تجارت،
سبق و رمایه،
اطعمه و اشربه و
شهادات سخن گفته‌اند.
کبوتر که در لغت عرب «حمام» نامیده میشود گونه‌های مختلفی دارد که هفتاد و دوگونه آن تاکنون شناسایی شده است.
در کلمات فقها به تبع لغویان برای
کبوتر دو معنا ذکر شده است:
۱. پرنده‌ای که صدا از حلقش به گونه پیوسته و پی‌درپی با گرداندن در گلو خارج میشود و منقارش را در
آب فرو می‌برد و یکباره آب می‌نوشد، نه همچون برخی پرندگان که آب را به منقار خود گرفته و قطره قطره مینوشند و یا پس از بیرون آوردن منقار از آب، آن را فــرو می‌برند.
۲. هر مرغ طوق‌دار.
برخی تعریف دوم را به واقع نزدیک‌تر دانسته‌اند،
بلکه بعضی تنها همین تعریف را ذکر کرده‌اند.
تعریف دوم میان لغویان معروف است.
برخی نیز هر دو تعریف را با یکدیگر جمع کرده و گفته‌اند:
کبوتر عبارت است از مرغ طوق‌دار یا مرغی که صدا از حلقش به گونه پیوسته و پی‌درپی خارج میشود و یا آنکه با فروبردن منقار در آب، آب را یکباره می‌نوشد.
در برخی از ابواب فقه به واژه
کبوتر اشاره شده است.
اگر
کبوتر در
چاه بمیرد هفت سطل آب از چاه کشیده و بیرون ریخته میشود.
فضله کبوتر پاک است.
کشتن
کبوتر حرم موجب ثبوت
کفاره و کفاره آن بنابر قول مشهور بر مُحِل (غیرمحرم) یک
درهم و بر محرم یک گوسفند و یک درهم است و اگر
محرم در غیر حرم
کبوتر را بکشد، کفاره آن بنابر مشهور یک گوسفند است.
آیا
صید کبوتر حرم در غیر حرم (حِل) برای مُحلّ جایز است یا نه؟ مسئله محل اختلاف می‌باشد.
کفّاره کشتن جوجه
کبوتر در حرم توسط محرم بنابر مشهور یک بره نر چهار ماهه یا بیشتر که از شیر گرفته شده، بـه اضافه نصف درهم است و اگر کشنده محل باشد، کفاره آن نصف در هم می‌باشد. اگر محرم در غیر حرم
کبوتر بچه‌ای را بکشد، کفاره آن بنابر قول مشهور یک بره
نر خواهد بود.
چنانچه محرم تخم
کبوتری را بشکند، در صورت وجود جوجه‌ای زنده درون آن و مردن آن به سبب شکستن تخم، کفاره آن یک بره نر چهار ماهه است و اگر شکننده محل باشد، به تصریح برخی نصف در هم کفاره بر او واجب میشود، و در صورت عدم وجود جوجه درون تخم کفاره آن بر محرم در صورتی که تخم در غیر حرم (حل) باشد یک درهم و در حرم، یک درهم و یک چهارم در هم است و بر محل در صورتی که تخم در حرم باشد یک چهارم در هم خواهد بود. در مسئله اقوالی دیگر نیز وجود دارد.
کبوتر وحشی و اهلی‌ای که
ملک دیگری است در قیمت درهم یا نصف در هم و یا یک چهارم آن که به عنوان کفّاره واجب میشود، برابراند، لیکن با قیمت
کبوتر حرم، غذا برای
کبوتران حرم خریداری میشود برخی کشنده را میان
صدقه دادن به
فقیر و خریدن غدا برای
کبوتران مخیّر دانسته‌اند. البته در
کبوتر اهلی اگر کشنده غیر مالک و
کبوتر را بدون اذن مالک کشته باشد، علاوه بر کفاره باید قیمت آن را به مالک بپردازد.
به قول مشهور اگر کسی
کبوتران حرم را رم دهد، کفاره آن در صورت بازگشت آنها به حرم یک گوسفند و در صورت عدم بازگشت، برای هر
کبوتر یک گوسفند است.
بر کسی که پری از پرهای
کبوتر حرم مکه را کنده، واجب است با همان دستی که پر را کنده مالی صدقه دهد.
خرید و فروش
کبوتر جایز و صحیح است،
چنان که داد و ستد
کبوتر در آسمان، در صورتی که عادت به بازگشت نزد صاحبش داشته باشد صحیح می‌باشد.
آیا گونه‌های مختلف
کبوتران یک جنس به شمار میروند تا خرید و فروش گوشت گونه‌ای در مقابل گوشت گونه‌ای دیگر با زیادی،
ربا و
حرام باشد یا آنکه گونه‌های مختلفی که دارای اسمی خاص‌اند، اجناس متعدد محسوب می‌گردند و در نتیجه، خرید و فروش گوشت هر گونه در برابر گونه‌ای دیگر با زیادی ربا نخواهد بود؟ مسئله اختلافی است. منشا اختلاف نیز آن است که صدق عنوان
کبوتر بر گونه‌های مختلف آیا از باب صدق نوع بر اصناف گوناگون است مانند صدق اسب بر اسب تازی و غیرتازی یا از باب جنس بر انواع مانند صدق حیوان بر اسب و گاو؟ بنابر دیدگاه نخست گونه‌های مختلف یک جنس به شمار میروند، بر خلاف دیدگاه دوم. البته ربا در فرضی است که گوشت
کبوتر وزنی فروخته شود، اما اگر عددی داد و ستد گردد به قول مشهور از شمول حرمت ربا خارج است.
مسابقه
کبوتر پرانی با شرط‌بندی قرار دادن مالی برای برنده جایز نیست آیا چنین مسابقه‌ای بدون
عوض و شرط بندی جایز است یا حرام؟ مسئله محل اختلاف است.
گونه‌های مختلف
کبوتران حلال گوشت‌اند.
نگهداری
کبوتر در منزل، بویژه نوع ورشان (
کبوتر سفید یا صحرایی) و راعبی (نوعی
کبوتر دارای صدای بلند و به گفته برخی پاهای پردار)
جایز بلکه
مستحب است، لیکن
کبوتر بازی بنابر قول مشهور
کراهت دارد. از برخی قدما قول به حرمت آن نقل شده است بنابر قول به کراهت شهادت
کبوتر باز پذیرفته خواهد بود.
فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت (علیهم‌السلام)، ج۷، ص۵۴.
