هوی (مفردات‌نهج‌البلاغه)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
هُوِیّ (به ضم هاء) و
هَوِیّ (به فتح هاء) از
واژگان نهج البلاغه به معنای فرود آمدن است.
هَوی (به فتح هاء و واو) به معنای میل
نفس است.
هَاوِیَة (به فتح هاء و یاء) به معنای
آتش دوزخ است.
از این مادّه مواردی متعدد در
نهج‌البلاغه آمده است.
هُوِیّ:
به معنای فرود آمدن است.
به قول
راغب: هویّ (به ضمّ اول) فرود آمدن به فتح اوّل بالا رفتن است.
در
مصباح معنای اوّل را از ابو زید نقل کرده است و گوید: هویّ به معنی بالا رفتن فقط به ضمّ اول آید.
برخی از مواردی که در «
نهج
البلاغه» به‌کار رفته است، اشاره می‌شود:
درباره
دنیا فرموده:
«مَثَلُ الدُّنْیا کَمَثَلِ الْحَیَّهِ لَیِّنٌ مَسُّها وَ السُّمُّ النّاقِعُ فی جَوْفِها یَهْوی إِلَیْها الْغِرُّ الْجاهِلُ وَ یَحْذَرُها ذو اللُّبِّ الْعاقِلُ.» «مَثَل دنيا مانند
مار است كه زير
دست انسان نرم و ملايم، ولى سمّ كشنده در درون آن مى‌باشد،
نادان بى‌خبر به آن
علاقه پيدا مى‌كند و
هوشمند عاقل از آن بر
حذر مى‌شود.»
(شرح های
حکمت:
)
درباره
خداوند سبحان فرموده:
«وَ لا يُقالُ: لَهُ حَدٌّ وَ لا نِهايَةٌ، وَ لا انقِطاعٌ وَ لا غايَةٌ، وَ لا أَنَّ الاَْشْياءَ تَحْويهِ فَتُقِلَّهُ أَوْ تُهْوِيَهُ، أَوْ أَنَّ شَيْئاً يَحْمِلُهُ، فَيُميلَهُ أَوْ يُعَدِّلَهُ لیس في الاَْشْياءِ بِوالِج، وَ لا عَنْها بِخارِج.»«برايش
حدّ و نهايتى گفته نشود و انقطاع و انتهايى ندارد، اشيا به او احاطه ندارند تا وى را
بالا برند و يا
پایین آورند و نه چيزى او را
حمل مى‌كند كه او را به جانبى متمايل يا ثابت نگهدارد، نه در درون اشيا است و نه در بيرون آن‌ها.»
(شرح‌های خطبه:
)
امیرالمومنین علی (علیه‌السلام) در
حکمت ۲۰۱ فرمود:
«أَشْرَفُ الْغِنَى تَرْكُ الْمُنَى، وَ كَمْ مِنْ عَقْل أَسيِر تَحْتَ هَوَى أَمير.»«برترين بى‌نيازى ترک آرزوهاست چه بسيار عقل‌ها كه اسيرند و هوا و هوسها،
امیر و
سلطان بر آن‌ها.»
(شرح‌های
حکمت:
)
در مقام
موعظه فرموده است:
«أَيُّها النّاسُ! إِنَّ أَخْوَفَ ما أَخافُ عَلَيْكُمُ اثْنانِ: اتِّباعُ الْهَوَى، وَ طولُ الاَْمَلِ.» «اى مردم! ترسناک ترين چيزى كه از آن بر شما بيم‌ناكم، دو
چیز است: پيروى از
هوا و
هوس و آرزوهاى طولانى.»
(شرح‌های خطبه:
)
درباره راست‌گو و دروغ‌گو فرموده:
«جانِبوا الْكَذِبَ فَإِنَّهُ مُجانِبٌ لِلاْيمَانِ، الصّادِقُ عَلَى شَفا مَنْجاة وَ كَرامَة، وَ الْكاذِبُ عَلَى شَرَفِ مَهْواة وَ مَهانَة.» «از
دروغ بركنار باشيد كه از
ایمان فاصله دارد، راست‌گو در مسير
نجات و بزرگوارى است، امّا دروغ‌گو بر لب پرتگاه
هلاکت و پستى قرار گرفته است.»
(شرح های خطبه:
)
در مقام
موعظه فرموده:
«فَإِنَّما الْبَصيرُ مَنْ سَمِعَ فَتَفَكَّرَ، وَ نَظَرَ فَأَبْصَرَ، وَ انْتَفَعَ بِالْعِبَرِ، ثُمَّ سَلَكَ جَدَداً واضِحاً يَتَجَنَّبُ فيهِ الصَّرْعَةَ في الْمَهاوِي وَ الضَّلالَ في الْمَغاوي.» «شخص بصير و
بینا آن است كه بشنود و بينديشد، نگاه كند و ببيند و
عبرت گيرد و از آن‌چه موجب عبرت است
نفع برد، سپس در جاده روشنى گام نهد و از راه‌هايى كه به
سقوط و
گمراهی و شبهات اغوا كننده منتهى مى‌شود دورى جويد.»
(شرح‌های خطبه:
)
از این مادّه مواردی متعدد در
نهج‌البلاغه آمده است.
•
قرشی بنایی، علی‌اکبر، مفردات نهج البلاغه، برگرفته از مقاله «هوی»، ج۲، ص۱۱۱۰.
