نَدامَةَ (لغات‌قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
نَدامَةَ:(وَ أَسَرّوا النَّدامَةَ) «نَدامَةَ» به معنى «پشيمان شدن»، كسى كه از انجام
كارى، شرمگين و ناخشنود است و نخواهد آن كار را تكرار كند.
اين حالت (ندامت) در
روز قیامت به مستكبرانى كه در
دنیا سبب گمراهى مستضعفان شده‌اند و
عذاب الهى را در آن روز مى‌بينند
دست مى‌دهد و عجيب اين‌كه ندامت خود را
کتمان مى‌كنند مبادا بيشتر رسوا شوند، گرچه كتمان كردن در آن روز چيزى قابل مخفى كردن نيست، امّا آن‌ها
طبق عادت ديرينه‌اى كه در دنيا داشتند به
پنهان
كارى دست مى‌زنند، آرى آن‌ها هر
وقت در دنيا به
اشتباه خود پى مى‌بردند و نادم مى‌شدند
شجاعت اظهار ندامت كه مقدمه‌اى براى بازگشت و تجديدنظر بود نداشتند و همين خصيصۀ خود را در قيامت به كار مى‌گيرند، بعضى احتمال داده‌اند كه اين
پنهان داشتن ندامت به خاطر شدت وحشتى است كه از مشاهدۀ عذاب الهى به آن‌ها دست مى‌دهد.
به موردی از کاربرد «نَدامَةَ» در
قرآن، اشاره می‌شود:
(وَ قالَ الَّذينَ اسْتُضْعِفوا لِلَّذينَ اسْتَكْبَروا بَلْ مَكْرُ اللَّيْلِ وَ النَّهارِ إِذْ تَأْمُرونَنا أَن نَّكْفُرَ بِاللَّهِ وَ نَجْعَلَ لَهُ أَندادًا وَ أَسَرّوا النَّدامَةَ لَمّا رَأَوا الْعَذابَ وَ جَعَلْنا الْأَغْلالَ في أَعْناقِ الَّذينَ كَفَروا هَلْ يُجْزَوْنَ إِلّا ما كانوا يَعْمَلونَ) «و مستضعفان به مستكبران مى‌گويند: «
مکر و نيرنگ شما در
شب و
روز مايه گمراهى ما شد)، هنگامى كه به ما دستور مى‌داديد كه به خداوند
کافر شويم و همتايانى براى او قرار دهيم.» و آنان هنگامى كه عذاب الهى را مى‌بينند پشيمانى خود را
پنهان مى‌كنند تا بيشتر رسوا نشوند). و ما غل و زنجيرها در
گردن كافران مى‌نهيم؛ آيا جز آن‌چه عمل مى‌كردند به آن‌ها
جزا داده مى‌شود.»
علامه طباطبایی در
تفسیر المیزان می‌فرمایند:
ایه درباره دروغگويى و پنهانكارى كفار در قيامت روز كشف اسرار است، از باب ظهور ملكات رذيله و عادات بد نفسانى است.
و اسروا - و
پنهان داشتند:
(النَّدامَةَ لَمَّا رَأَوُا الْعَذابَ) ندامت خود را چون
عذاب را ديدند، و فهميدند كه ديگر راه فرارى ندارند.
و اين
پنهان كارى در آن روز با اين‌كه روز قيامت روزى است كه همه
پنهانی‌ها و اسرار بيرون مى‌افتد، و روزى است كه
(يَوْمَ هُمْ بارِزونَ لا يَخْفى عَلَى اللَّهِ مِنْهُمْ شَيْ‌ءٌ) چيزى از اسرار مردم بر خدا پوشيده نمى‌ماند.
نظير دروغگوييشان و انكار شركشان است، و نيز نظير
قسم دروغ خوردنشان است، كه در قيامت همه اين‌ها از آنان سر مى‌زند، و اين از باب ظهور ملكات رذيله است، كه در نفوس آن‌ها ريشه دوانده، از آن‌جايى كه در دنيا همواره ندامت خود را از ترس شماتت دشمنان
پنهان مى‌داشتند، اين
پنهان
كارى براى آنان عادت شده، لذا در قيامت هم با اين‌كه روز بروز و ظهور نهانى‌ها است، و روز
(تُبْلَى السَّرائِرُ) برون افتادن اسرار از پرده‌ها است، مع ذلک دست از عادت دنيايى خود بر نمى‌دارند، و به مقتضاى ملكه دروغگويى باز دروغ مى‌گويند با اين‌كه مى‌دانند كه دروغشان هويدا است.
• شریعتمداری، جعفر، شرح و تفسیر لغات قرآن بر اساس تفسیر نمونه، برگرفته از مقاله «ندامة»، ج۴، ص ۴۰۲.
