نأی (مفردات‌قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
نَأى (به فتح نون) از
واژگان قرآن کریم به معنای دور شدن است.
نَأى به معای دور شدن است. «نَاَی فلانا و عنه: بَعُدَ عنه»
وَ اِذا اَنْعَمْنا عَلَی الْاِنْسانِ اَعْرَضَ وَ نَای بِجانِبِهِ وَ اِذا مَسَّهُ الشَّرُّ کانَ یَؤُساً «این حال کسی است که فقط توجّه به اسباب ظاهری دارد نه به
خدا لذا به هنگام
نعمت از خدا رو گردان و
متکبّر است و به هنگام سلب نعمت بسیار مایوس» همچنین است
آیه ۵۱ فصلت و هر دو آیه نظیر آیه ذیل‌اند
اِنَّ الْاِنْسانَ خُلِقَ هَلُوعاً. اِذا مَسَّهُ الشَّرُّ جَزُوعاً. وَ اِذا مَسَّهُ الْخَیْرُ مَنُوعاً (به يقين انسان
حریص و كم‌طاقت آفريده شده است، هنگامى كه بدى به او رسد بى‌تابى مى‌كند، و هنگامى كه خوبى به او رسد مانع ديگران مى‌شود و بخل مى‌ورزد)
وَ هُمْ یَنْهَوْنَ عَنْهُ وَ یَنْاَوْنَ عَنْهُ وَ اِنْ یُهْلِکُونَ اِلَّا اَنْفُسَهُمْ وَ ما یَشْعُرُونَ (آنها ديگران را از
ایمان به آن باز مى‌دارند؛ و خود نيز از آن دورى مى‌كنند؛ آنها جز خود را هلاك نمى‌كنند؛ ولى نمى‌فهمند!)
در آیه ما قبل فرموده:
وَ جَعَلْنا عَلی قُلُوبِهِمْ اَکِنَّةً اَنْ یَفْقَهُوهُ... یَقُولُ الَّذِینَ کَفَرُوا اِنْ هذا اِلَّا اَساطِیرُ الْاَوَّلِینَ (ولى بر دلهاى آنان پرده‌ها افكنده‌ايم تا آن را نفهمند ...
کافران مى گويند: اينها فقط افسانه‌هاى پيشينيان است.)
به قرینه آن می‌دانیم که ضمیر «عَنْهُ» در هر دو به
قرآن راجع است
معنی آیه چنین می‌شود: کفار مردم را از اتباع قرآن نهی می‌کنند و خود نیز از آن دور می‌شوند ولی فقط خویش را به هلاکت می‌اندازند و نمی‌دانند و اگر هر دو ضمیر راجع به حضرت رسول باشد باز معنی همان است که گفته شد که اعراض از آن حضرت اعراض از قرآن است.
در
صافی و
برهان و
المیزان از
تفسیر قمی نقل شده «وَ هُمْ یَنْهَوْنَ» بنی‌هاشم‌اند که مردم را از اذیّت
رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) نهی می‌کردند ولی خود ایمان نمی‌اوردند ولی این بر خلاف ظاهر است.
در
تفسیر ابن کثیر از
سفیان ثوری از
حبیب بن ابی ثابت از کسی که از
ابن عباس شنیده نقل شده که گفته: آیه درباره
ابی طالب است نقل شده که او
کفّار را از اذیّت پیغمبر نهی می‌کرد و خود ایمان نمی‌اورد
و نیز آنرا از
عطاء بن دینار نقل کرده
ولی
ابن کثیر وجه اوّل را که گفتیم اختیار می‌کند.
در مجمع آنرا از عطاء و مقاتل نقل می‌کند و آنگاه در مجعول بودن آن سخن گفته است.
ناگفته نماند سفیان ثوری در سال ۱۶۱ هجری
و مقاتل در سال ۱۵۰ فوت کرده
و
عطاء بن دینار ظاهرا برادر
سلمة بن دینار است که در خلافت
منصور فوت شده است اینها همه در زمان عبّاسی‌ها بوده‌اند از اینجا قول بعضی از محقّقین تایید می‌شود که گفته: افسانه عدم ایمان
ابوطالب (علیه‌السّلام) از
عبّاسیان است، خلفای عبّاسی برای آنکه خود را بخلافت از علویین لایقتر نشان دهند میان مردم تبلیغ می‌کردند که جدّ ما
عبّاس بن عبدالمطّلب به رسول خدا ایمان آورد ولی ابو طالب جدّ علویین
مشرک از دنیا رفت.
ائمه اهل بیت (علیهم‌السّلام) به ایمان ابی طالب (علیه‌السّلام) اجماع کرده‌اند
در مجمع ذیل آیه فوق فرموده: اهل بیت (علیهم‌السّلام) اجماع کرده‌اند که ابو طالب ایمان آورد، اجماع آنها حجت است زیرا آنها یکی از ثقلین‌اند که رسول خدا بتمسک به آن دو امر فرموده:
«اِنْ تَمَسَّکْتُمْ بِهِمَا لَنْ تَضِلُّوا».
و نیز به این مطلب دلالت دارد آنکه
ابن عمر نقل کرده:
ابوبکر پدرش
ابی قحافه را روز
فتح مکّه پیش آن حضرت آورد و اسلام آورد، حضرت به ابی بکر فرمود: از این پیر مرد دست بر نداشتی تا آوردیش؟ ابو قحافه آنروز نابینا بود، ابو بکر گفت: خواستم خدا اجرش دهد، به خدائی که تو را بحق فرستاده من به اسلام ابی طالب از اسلام پدرم شادتر بودم که اسلام ابی طالب چشم تو را روشن کرد حضرت فرمود: راست گفتی.
این مطلب مانند جریان
ابوذر (رحمةالله‌علی) است که برای تبرئه
عثمان بن عفان و اینکه عثمان حق داشت ابوذر را به «
ربذه»
تبعید کند آن جناب را متّهم کردند که در اموال عقیده اشتراکی دارد و خلیفه از تبعید وی ناگزیر بود.
ابن هشام در سیره خود در ضمن اشعار لامیّه ابی طالب (علیه‌السّلام) شعر ذیل را نقل می‌کند که درباره
رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) فرموده است:
فَاَیَّدَهُ رَبُّ الْعِبَادِ بِنَصْرِهِ • • • • • وَ اظْهَرَ دِیناً حَقُّهُ غَیْرُ بَاطِلٍ
و نیز در ضمن خبر صحیفه‌ای که
قریش درباره عدم معاشرت با
بنی‌هاشم نوشتند نقل می‌کند که ابو طالب در ضمن اشعار خود چنین گفت:
اَ لَمْ تَعْلَمُوا اَنَّا وَجَدْنَا مُحَمَّداً • • • • • نَبِیّاً کَمُوسَی خُطَّ فِی اَوَّلِ الْکُتُبِ
ولی با وجود آن در نقل وفات ابو طالب (علیه‌السّلام) می‌نویسد: آن حضرت به ابو طالب فرمود:
لا اله الّا الله بگو که بتوانم تو را
شفاعت کنم. گفت: پسر برادرم می‌ترسم برای من عار باشد و بگویند از ترس مرگ آنرا به زبان آورده‌ام. چون مرگ ابو طالب نزدیک شد عباس دید او لبانش را حرکت می‌دهد، گوشش را نزدیک دهان او برد و به حضرت گفت: پسر برادرم و الله برادرم ابو طالب
شهادت را بزبان جاری کرد، رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) فرمود: من نشنیدم.
اینکه ابن هشام با احتیاط نقل می‌کند به نظرم علتش آنست که او از رجال قرن سوم هجری است و در
۲۱۳ هجری وفات کرده و سیره خویش را در زمان عبّاسیان نوشته است و عبّاسیان خوش داشتند که مردم ابو طالب (علیه‌السّلام) را مشرک بدانند. (برای مطالعه بیشتر در این رابطه به آدرس ذیل رجوع کنید.
)
•
قرشی بنابی، علی‌اکبر، قاموس قرآن، برگرفته از مقاله «نأی»، ج۷، ص۴-۶.
