نوع اضافی
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
نوع اضافی، عبارت است از آن
کلی كه تمام ذات اشيائى باشد و تحت
جنس قرار گرفته باشد و هرگاه اين كلى را با كلى بالاتر از خود مقايسه می‌كنيم، باعتبار اينكه تحت جنس قرار گرفته است نوع اضافى ناميده می‌شود.
نوع (
کلیات خمس) به دو دسته حقیقی و اضافی تقسیم شده است و به
اشتراک لفظی بر هر دو معنی اطلاق می‌شود.
نوع حقیقی، کلی ذاتی‌ای است که در جواب ما هو بر افراد متفق‌الحقیقه
حمل می‌شود و از کلیات خمس به حساب می‌آید، و از لحاظ
ذاتیات، قابل تقسیم نیست، اگر چه به
عرضیات قابل تقسیم است و آن اقسام
اصناف او خواهند بود، مانند تقسیم انسان به عرب و عجم یا ایرانی و غیر ایرانی و لذا کلی ذاتی‌ای محدودتر از آن وجود ندارد، یعنی
اخص از تمام کلیات است.
نوع اضافی، کلی‌ای است که در ذیل
جنس قرار گرفته است و نسبت به آن سنجیده می‌شود، و جنس، بر آن و غیر آن در جواب ما هو حمل می‌شود، مانند: انسان نسبت به حیوان و، حیوان نسبت به
جسم نامی، و جسم نامی نسبت به
جسم و جسم نسبت به
جوهر، و اما جوهر جنس است که تحت جنس دیگر قرار نمی‌گیرد.
در نسبت بین نوع حقیقی و نوع اضافی اختلاف است متقدمان مانند "
ابن سینا" بر آن‌اند که نسبت بین آن دو
عموم و خصوص مطلق است، یعنی هر نوع حقیقی، نوع اضافی هست مانند انسان و فرس، اما هر نوع اضافی نوع حقیقی نیست، مانند حیوان و جسم نامی و جسم. بنابراین نوع اضافی اعم از نوع حقیقی است. اما متاخران بر آن‌اند که بین آن دو
عموم و خصوص من وجه است و مورد افتراق نوع حقیقی از نوع اضافی، مانند نقطه،
وحدت و هر
نوع بسیط است.
نوع اضافی همانند
کلی بر سه گونه است:
۱. نوع اضافی طبیعی؛
۲. نوع اضافی عقلی؛
۳. نوع اضافی منطقی.
در این زمینه "
قطب‌الدین شیرازی" می‌گوید: "و گاه باشد که نوع را اطلاق کنند بر هر
کلی طبیعی که عارض معقول از او می‌شود که جنس را بر او و بر غیر او گویند در جواب ما (هو) قولی اولی، و به این قید احتراز از صنف می‌کنند… و این نوع را نوع اضافی (طبیعی) خوانند، و عارض او نوع اضافی منطقی، و معروض با عارض، نوع اضافی عقلی". "معمولا، در موقع بحث از کلی و جزئی، برای کلی سه قسم زیر را طرح و شرح می‌کنند:کلی طبیعی،
کلی منطقی،
کلی عقلی.
لیکن اقسام سه‌گانه مزبور به خصوص "کلی" اختصاص ندارد بلکه چنان که در "کلی" این سه قسم است در "جنس" و "
فصل" و "نوع" و "
خاصه" و "
عرضی عام" و غیر این‌ها نیز موجود است، پس ذکر این اقسام برای خصوص "کلی" از باب مثال است نه از باب اختصاص و انحصار".
در تنظیم این مقاله از منابع ذیل استفاده شده است:
• مظفر، محمدرضا، المنطق.
• گرامی، محمدعلی، منطق مقارن.
• خوانساری،
محمد، منطق صوری.
•
سبزواری، ملاهادی، شرح المنظومة.
• فرصت شیرازی، میرزا
محمد، اشکال المیزان.
• علامه حلی، حسن
بن یوسف، الجوهر النضید.
• شیرازی، قطب‌الدین، درة التاج (منطق).
• جرجانی، میر
سید شریف، الکبری فی المنطق.
• مجتهد خراسانی (شهابی)،
محمود، رهبر خرد.
• شهاب‌الدین سهروردی، یحیی
بن حبش، منطق التلویحات.
• خواجه نصیرالدین طوسی،
محمد بن محمد، اساس الاقتباس.
• تفتازانی، عبدالله
بن شهاب‌الدين، الحاشیة علی تهذیب المنطق.
• ابوالبركات ابن‌ملكا، هبه‌الله
بن علي، الکتاب المعتبر فی الحکمة.
• قطب‌الدین رازی،
محمد بن محمد، تحریر القواعد المنطقیه فی شرح رسالة الشمسیه.
• مشکوةالدینی، عبدالمحسن، منطق نوین مشتمل بر اللمعات المشرقیه فی الفنون المنطقیه.
پایگاه مدیریت اطلاعات علوم اسلامی، برگرفته از مقاله «نوع اضافی»، تاریخ بازیابی۱۳۹۶/۴/۲۵.
