نامه اعمال (مفردات‌قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
نامه اعمال تعبیری است که در قرآن نیامده، اما
مفسرین با توجه به معنای واژه
کتاب از این تعبیر استفاده کرده‌اند. نامه اعمال در غالب واژه کتاب در
قرآن ذکر شده که به معنای: نامه اعمال،
صحیفه،
لوح محفوظ، نامه عمومی اعمال و کتاب اسرار جهانی می‌باشد.
نامه اعمال در قرآن در غالب واژه کتاب به صورت‌های زیر مطرح شده است:
(وَ وُضِعَ الْكِتابُ فَتَرَى الْمُجْرِمينَ مُشْفِقينَ مِمّا فيهِ وَ يَقُولُونَ يا وَيْلَتَنا مالِ هَذا الْكِتابِ لَا يُغادِرُ صَغيرَةً وَ لا كَبيرَةً إِلّا أَحْصاها وَ وَجَدُوا ما عَمِلُوا حاضِرًا) (و نامه اعمال آنها در آن جا گذارده مى‌شود، پس
گنهکاران را مى‌بينى در حالى كه از آنچه در آن است، ترسان و هراسانند و مى‌گويند: «اى واى بر ما! اين چه نامه‌اى است كه هيچ عمل كوچك و بزرگى را فرو گذار نمى‌كند مگر اين‌كه آن را
احصا كرده است؟!» و اين در حالى است كه همه اعمال خود را حاضر مى‌بينند.)
مراد از کتاب در این
آیه و آیات ذیل صحائف و نامه‌های اعمال است.
(وَ أَشْرَقَتِ الْأَرْضُ بِنُورِ رَبِّها وَ وُضِعَ الْكِتابُ وَ جيءَ بِالنَّبيّينَ) (و زمين در آن روز به نور پروردگارش روشن مى‌شود و نامه‌هاى اعمال را پيش مى‌نهند و
پیامبران و
گواهان را حاضر مى‌سازند.)
(وَ كُلَّ إِنسانٍ أَلْزَمْناهُ طآئِرَهُ فی عُنُقِهِ وَ نُخْرِجُ لَهُ يَوْمَ الْقيامَةِ كِتابًا يَلْقاهُ مَنشُورًا • اقْرَأْ كَتابَكَ كَفَى بِنَفْسِكَ الْيَوْمَ عَلَيْكَ حَسيبًا ) (و هر انسانى، اعمالش را بر گردنش آويخته‌ايم و
روز قیامت، نامه اعمالش را براى او بيرون مى‌آوريم كه آن را در برابر خود، گشوده مى‌بيند. و به او مى‌گوييم: نامه اعمال خود را بخوان، كافى است كه امروز خود حسابرس خويش باشى!)
از میان این آیات، ظهور آیه سوم در
قوّه حافظه است یعنی: این نیروی مرموز حافظه که تمام کارها و گفتارها و تمام آنچه انسان می‌بیند و می‌شنود در خود ضبط و حفظ می‌کند و انسان پس از گذشت ده‌ها سال به آن رجوع کرده و گذشته‌ها را بیاد می‌آورد و بیان می‌کند، این حافظه روز قیامت در اختیار انسان گذاشته خواهد شد که با خواندن آن کتاب مرموز و آن نوار ضبط بس حسّاس و غیر قابل انکار، درباره خویش
قضاوت کند. این کتاب در وجود انسان است
(وَ نُخْرِجُ لَهُ یَوْمَ الْقِیامَةِ کِتاباً) این کتاب همان ضبط و عکس اعمال آدمی است که از وی جدا نیستند زیرا
(وَ کُلَّ اِنسانٍ اَلْزَمْناهُ طائِرَهُ فِی عُنُقِهِ) و آدمی با خواندن آن خودش حسابگر خویش است
(کَفی بِنَفْسِکَ الْیَوْمَ عَلَیْکَ حَسِیباً)ایضا:
(وَ تَری کُلَّ اُمَّةٍ جاثِیَةً کُلُّ اُمَّةٍ تُدْعی اِلی کِتابِهَا الْیَوْمَ تُجْزَوْنَ ما کُنْتُمْ تَعْمَلُونَ • هذا کِتابُنا یَنْطِقُ عَلَیْکُمْ بِالْحَقِّ اِنَّا کُنَّا نَسْتَنْسِخُ ما کُنْتُمْ تَعْمَلُونَ) (در آن روز هر امّتى را مى‌بينى كه از شدّت
ترس و وحشت به زانو درآمده؛ هر امّتى به سوى كتابش خوانده مى‌شود و به آنها مى‌گويند: امروز جزاى آنچه را انجام مى‌داديد به شما داده مى‌شود. اين نامه اعمال شماست كه ما نوشته‌ايم و به حق بر ضد شما سخن مى‌گويد؛ ما آنچه را انجام مى‌داديد مى‌نوشتيم.)
از آیه چهارم روشن می‌شود که بشر گذشته از نامه عمل شخصی یک نامه عمل عمومی هم دارد که فرموده:
(کُلُّ اُمَّةٍ تُدْعی اِلی کِتابِهَا) معلوم می‌شود برای هر
امّت نیز کتابی است. علی هذا قطع نظر از اعمال شخصی هر امّت مسئولیت‌های بخصوصی دارند که نسبت به آنها پای همه در میان است و روی آن مسئولیت‌ها کتاب بخصوصی متشکل می‌شود و شاید مراد از آن کارها و
بدعت‌هایی باشد که از یک نفر ساخته نیست بلکه عده‌ای دست بدست هم داده آنها را به وجود می‌آورند.
ایضا در آیات:
(فَمَنْ أُوتِيَ كِتابَهُ بِيَمينِهِ فَأُوْلَئِكَ يَقْرَؤُونَ كِتابَهُمْ) (كسانى كه نامه عملشان به دست راستشان داده شود، آن را با شادى و
سرور مى‌خوانند.)
همچنین
و
مراد کتاب اعمال است، در
رساله معاد از نظر قرآن و علم ص۹۶ تا ۱۰۹ توضیح داده شده
که آیات درباره ثبت و ضبط اعمال سه دسته‌اند: اول آیاتی که دلالت بر شمارش و ضبط اعمال دارند، دوم آیاتی که به مجسّم شدن و در یک جا جمع گردیدن اعمال دلالت دارند و سوّم آیاتی که دلالت بر شهادت اعضاء دارند.
مراد از کتاب اعمال در این آیات حافظه انسان باشد یا الواح بخصوصی یا ذرّات هوا، سنگ‌ها، خاک‌ها و اجزاء زمین، و یا همه اینها، و وانگهی نویسندگان اعمال چطور می‌نویسند آیا در حافظه انسان می‌نویسند در ذرّات بدن انسان می‌نویسند یا در چیزهای دیگر، هر چه هست باید دانست که اعمال آدمی محفوظ بوده و از بین رفتنی نیستند.
(قالَ الَّذی عِندَهُ عِلْمٌ مِّنَ الْكِتابِ أَنا آتيكَ بِهِ قَبْلَ أَن يَرْتَدَّ إِلَيْكَ طَرْفُكَ) (امّا كسى كه دانشى از كتاب آسمانى داشت گفت: «من پيش از آن‌كه چشم بر هم زنى آن را نزد تو خواهم آورد!»)
این آیه در ماجرای
سلیمان (علیه‌السّلام) است که وزیرش
آصف گفت: من در یک چشم بهم زدن تخت
ملکه سباء را پیش تو می‌آورم مراد از کتاب در این آیه چیست؟
ممکن است مراد از کتاب جهان باشد یعنی آنکه علمی از اسرار جهان در نزد او بود گفت: ... از جمله اسرار این جهان که کشف شده این است که صدا را از راه‌های دور به وسیله تلفن،
تلگراف، امواج رادیو و غیره می‌گیرند و نیز به وسیله امواج تلویزیون و ماهواره‌های مخصوص عکس‌ها را نیز نقل و انتقال می‌دهند امّا از جمله اسرار جهان که هنوز بشر بدان دست نیافته آن است که اجسام را نیز از راه‌های دور می‌شود آورد و حاضر کرد آری این علم نیز در جهان هست ولی هنوز به آن نرسیده‌ایم ولی آصف آن را می‌دانست.
در
المیزان فرموده: مراد از کتاب یا جنس کتاب‌های آسمانی است و یا لوح محفوظ است و علمی که این عالم از آن دریافته بود آوردن تخت را بر وی آسان کرده.
به نظر نگارنده: چنانکه گفتم این علم از اسرار جهان بود از سنخ همان علمی که در سلیمان بود و به وسیله آن مسیر باد را تغییر می‌داد چنانکه در «ریح» و «سلیمان»
گذشت.
(كَلّا إِنَّ كِتابَ الفُجَّارِ لَفی سِجّينٍ) (هرگز چنين نيست (كه آنها درباره قيامت مى‌پندارند)، به يقين نامه اعمال بدكاران در «
سجّین» است. )
راجع به این آیه و آیه:
(إِنَّ كِتابَ الْأَبْرَارِ لَفی عِلِّيّينَ) (آنها درباره
معاد مى‌پندارند بلكه نامه اعمال نيكان در «
علیّین» است.)
رجوع شود به «سجن» و «علّیّون».
•
قرشی بنابی، علی‌اکبر، قاموس قرآن، برگرفته از مقاله «نامه اعمال»، ج۲، ص۸۷-۸۹.
