• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

میرزا جعفر مجتهد تبریزی

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف


میرزا جعفر مجتهد تبریزی (متوفای ۱۲۶۲ق)، از علمای قرن سیزدهم هجری قمری در تبریز بود. خاندان وی بیش از یک قرن زعامت علمی و دینی مردم تبریز و آذربایجان را برعهده داشتند و خدمات شایانی انجام دادند. آنان همیشه در فعالیت‌های سیاسی، فرهنگی، علمی و اقتصادی نقش داشته و سال‌ها کلمه «مجتهد» در آذربایجان به آنان اطلاق می‌شد.
میرزا جعفر از شاگردان صاحب جواهر و شیخ حسن آل کاشف الغطاء بود و از ایشان اجازه اجتهاد دریافت کرد.


پدر حاج میرزا جعفر آیت‌الله میرزا احمد فرزند لطفعلی‌خان، فرزند محمّدصادق مغانی قراجه‌داغی (بنیانگذار خاندان مجتهدی تبریز) از تیره مغانلوی شاهسون بود. پدرش از امیران زندیه و مادرش هم از سادات رضوی اصفهان بود. میرزا احمد پس از تولّد و نشو و نما، چونان پدر متصدی مقام دولتی شد، امّا دیری نپایید که از مناصب دولتی کناره گرفت و به تحصیل علوم اسلامی همت گماشت. ابتدا راهی حوزه علمیه اصفهان گردید و سپس به عتبات عالیات عزیمت کرد و وارد کربلا شد. در حوزه علمیه کربلا از درس سیّد علی طباطبایی نویسنده ریاض المسائل بهره برد و به دریافت اجازه اجتهاد از استاد مفتخر گردید.
بعد از بازگشت به تبریز، امامت جمعه، مرجعیت و ریاست علمی آن سامان را برعهده گرفت. او ادیب و شاعری توانا و دارای حافظه‌ای قوی نیز بود. سال‌ها به‌عنوان بزرگ‌ترین رهبر دینی آذربایجان در راه ارشاد مردم و رفع حوائج آنها خدمت نمود و سرانجام در ۲۷ رجب سال ۱۳۶۵ ق در تبریز درگذشت و جنازه‌اش را به نجف اشرف منتقل کردند و در مقبره خصوصی به‌خاک سپردند.
آثار علمی و ادبی وی عبارت است از: «قصیده‌ای عربی در ۴۰۰ بیت در مدح حضرت حجت (عجّل‌الله‌فرجه‌الشریف)» «دیوان شعر فارسی» «دیوان شعر عربی» «منهج الرشاد فی شرح الارشاد» در چند جلد، «رساله عملیه» به زبان فارسی و «فقه عملی».
[۱] امین، سیّدمحسن، اعیان الشیعه، ج۳، ص۶۹.    
[۲] نادر میرزا، تاریخ و جغرافی دارالسلطنه تبریز، ص۱۱۷.
[۳] آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، کرام البرره، ج۱، ص۱۰۲-۱۰۳.
[۴] تربیت، محمّدعلی، دانشمندان آذربایجان، ص۳۵.
[۵] خیّام‌پور، عبدالرسول، فرهنگ سخنوران، ص۲۸.
[۶] اعتماد السلطنه، محمّدحسن‌خان، الماثر و الآثار، ص۱۷۳.
[۷] امینی، محمدهادی، معجم رجال و الفکر الادب فی النجف، ص۸۲.
[۸] دایرة المعارف تشیع، ج۴، ص۷۶.
[۹] دوستی، حسین، ستارگان درخشان، ص۳۵-۳۱.
[۱۰] حسینی اشکوری، سیّداحمد، فهرست نسخه‌های خطی کتابخانه آیت‌الله مرعشی نجفی، ج۸، ص۱۱۳.
[۱۱] سید محمد طباطبایی‌ بهبهانی و عبدالحسین حائری، فهرست کتابخانه مجلس شورای اسلامی، ج۳، ص۱۵۱۰-۱۵۰۹.
[۱۲] امینی، عبدالحسین، شهداء الفضیله، ص۵۴۷.
[۱۳] مجتهدی، مهدی، رجال آذربایجان در عصر مشروطیت، ص۶۷.
[۱۴] عقیقی بخشایشی، عبدالرحیم، مفاخر آذربایجان، ج۱، ص۱۳۹-۱۴۳.
[۱۵] علی‌زاده، عمران، نامداران تاریخ، ج۲، ص۲۰۸-۲۱۰.
[۱۶] الوانساز خویی، محمّد، فرهیختگان آذربایجان، خطی.


حاج میرزا جعفر مجتهد تبریزی دوّمین فرزند حاج میرزا احمد مجتهد است. دروس خود را نزد پدر، شیخ محمّدحسن (نویسنده جواهر الکلام)، شیخ حسن آل کاشف الغطاء و شیخ جواد نجف آموخت و به دریافت اجازه اجتهاد مبسوطی از استادانش نائل آمد. پدرش نیز اجازه مشترکی برای او و برادرانش صادر کرد. او در سال ۱۲۶۲ ق در اثر وبای عمومی درگذشت.
از تالیفات او می‌توان به رسالة فی العصیر العنبی و شرح شرایع الاسلام اشاره کرد.
[۱۷] خیابانی تبریزی، ملاّعلی، علمای معاصرین، ص۳۳۳.
[۱۸] امین، سیّدمحسن، اعیان الشیعه، ج۴، ص۸۳.    
[۱۹] امینی، عبدالحسین، شهداء الفضیلة، ص۳۲۸.
[۲۰] آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، کرام البرره، ج۱، ص۲۴۳-۲۴۴.
[۲۱] دوستی، حسین، ستارگان درخشان، ص۴۹.
[۲۲] مدرس، محمّدعلی، ریحانة الادب، ج۵، ص۱۸۰.    
[۲۳] عقیقی بخشایشی، عبدالرحیم، مفاخر آذربایجان، ج۱، ص۱۳۷-۱۳۸.
[۲۴] الوانساز خویی، محمّد، فرهیختگان آذربایجان، خطی.


وى چهار برادر فاضل و دانشمند داشت که جزء مراجع و بزرگان علمای تبریز بودند که اسامی آنان به شرح ذیل است:
۱. میرزا لطفعلی مجتهد تبریزی (متوفای ۱۲۶۲ق)
۲. میرزا رضا مجتهد تبریزی (متوفای ۱۲۶۲ق) که به همرا دو برادر خود میرزالطفعلی و میرزاجعفر در سال ۱۲۶۲ هجری قمری بر اثر بیماری وبا از دنیا رفتند.
۳. میرزا محمدباقر مجتهد تبریزی (۱۲۲۱-۱۲۸۵ق)
۴. میرزا جواد مجتهد تبریزی (متوفای ۱۳۱۳ق)

پسر حاج میرزا جعفر، علاّمه حاج میرزا موسی عالمی برجسته و فقیهی اصولی بود. وی مقدمات علوم را در محضر پدر فرا گرفت. سپس در نجف به درس استادانی چون شیخ مرتضی انصاری و سیّدحسین کوه‌کمری حاضر شد. آنگاه به ایران آمد و دیری نگذشت که در میان همشهریان زعامت و مرجعیت یافت.
فهرست آثارش چنین است: «اوثق المسائل فی شرح الرسائل» این کتاب به زبان عربی است. تالیف آن در سال ۱۲۹۵ق به پایان رسید و در سال ۱۳۰۴ق در تبریز چاپ شد. «غایة المالول فی کشف معضلات الاصول»، تقریرات درس سیّدحسین کوه‌کمری است. کتاب مزین به تقریظ استادش است و «حاشیه بر قوانین الاصول».
[۲۵] امینی، عبدالحسین، شهداءالفضیله، ص۳۸۷.
[۲۶] آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعه، ج۲، ص۴۷۳.    
[۲۷] آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعه، ج۱۶، ص۱۶.    
[۲۸] مدرس، محمّدعلی، ریحانة الادب، ج۵، ص۱۸۳.    
[۲۹] حرزالدّین، محمّد، معارف الرجال، ج۳، ص۵۱.
[۳۰] معلم حبیب آبادی، محمّدعلی، مکارم الآثار، ج۵، ص۱۶۸۲.
[۳۱] آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، نقباء البشر، ج۱، ص۲۴۳-۲۴۴.
[۳۲] عقیقی بخشایشی، عبدالرحیم، مفاخر آذربایجان، ج۱، ص۱۷۲-۱۷۳.
[۳۳] دایرة المعارف تشیع، ج۴، ص۹۲.
[۳۴] دوستی، حسین، ستارگان درخشان، ص۲۵۳.
[۳۵] طیار مراغی، محمود، مرزداران فقاهت، ص۲۸۳.
[۳۶] مشار، خانبابا، فهرست کتاب‌های چاپی عربی، ص۱۰۴.
[۳۷] الوانساز خویی، محمّد، فرهیختگان آذربایجان، خطی.


۱. ↑ امین، سیّدمحسن، اعیان الشیعه، ج۳، ص۶۹.    
۲. ↑ نادر میرزا، تاریخ و جغرافی دارالسلطنه تبریز، ص۱۱۷.
۳. ↑ آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، کرام البرره، ج۱، ص۱۰۲-۱۰۳.
۴. ↑ تربیت، محمّدعلی، دانشمندان آذربایجان، ص۳۵.
۵. ↑ خیّام‌پور، عبدالرسول، فرهنگ سخنوران، ص۲۸.
۶. ↑ اعتماد السلطنه، محمّدحسن‌خان، الماثر و الآثار، ص۱۷۳.
۷. ↑ امینی، محمدهادی، معجم رجال و الفکر الادب فی النجف، ص۸۲.
۸. ↑ دایرة المعارف تشیع، ج۴، ص۷۶.
۹. ↑ دوستی، حسین، ستارگان درخشان، ص۳۵-۳۱.
۱۰. ↑ حسینی اشکوری، سیّداحمد، فهرست نسخه‌های خطی کتابخانه آیت‌الله مرعشی نجفی، ج۸، ص۱۱۳.
۱۱. ↑ سید محمد طباطبایی‌ بهبهانی و عبدالحسین حائری، فهرست کتابخانه مجلس شورای اسلامی، ج۳، ص۱۵۱۰-۱۵۰۹.
۱۲. ↑ امینی، عبدالحسین، شهداء الفضیله، ص۵۴۷.
۱۳. ↑ مجتهدی، مهدی، رجال آذربایجان در عصر مشروطیت، ص۶۷.
۱۴. ↑ عقیقی بخشایشی، عبدالرحیم، مفاخر آذربایجان، ج۱، ص۱۳۹-۱۴۳.
۱۵. ↑ علی‌زاده، عمران، نامداران تاریخ، ج۲، ص۲۰۸-۲۱۰.
۱۶. ↑ الوانساز خویی، محمّد، فرهیختگان آذربایجان، خطی.
۱۷. ↑ خیابانی تبریزی، ملاّعلی، علمای معاصرین، ص۳۳۳.
۱۸. ↑ امین، سیّدمحسن، اعیان الشیعه، ج۴، ص۸۳.    
۱۹. ↑ امینی، عبدالحسین، شهداء الفضیلة، ص۳۲۸.
۲۰. ↑ آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، کرام البرره، ج۱، ص۲۴۳-۲۴۴.
۲۱. ↑ دوستی، حسین، ستارگان درخشان، ص۴۹.
۲۲. ↑ مدرس، محمّدعلی، ریحانة الادب، ج۵، ص۱۸۰.    
۲۳. ↑ عقیقی بخشایشی، عبدالرحیم، مفاخر آذربایجان، ج۱، ص۱۳۷-۱۳۸.
۲۴. ↑ الوانساز خویی، محمّد، فرهیختگان آذربایجان، خطی.
۲۵. ↑ امینی، عبدالحسین، شهداءالفضیله، ص۳۸۷.
۲۶. ↑ آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعه، ج۲، ص۴۷۳.    
۲۷. ↑ آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعه، ج۱۶، ص۱۶.    
۲۸. ↑ مدرس، محمّدعلی، ریحانة الادب، ج۵، ص۱۸۳.    
۲۹. ↑ حرزالدّین، محمّد، معارف الرجال، ج۳، ص۵۱.
۳۰. ↑ معلم حبیب آبادی، محمّدعلی، مکارم الآثار، ج۵، ص۱۶۸۲.
۳۱. ↑ آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، نقباء البشر، ج۱، ص۲۴۳-۲۴۴.
۳۲. ↑ عقیقی بخشایشی، عبدالرحیم، مفاخر آذربایجان، ج۱، ص۱۷۲-۱۷۳.
۳۳. ↑ دایرة المعارف تشیع، ج۴، ص۹۲.
۳۴. ↑ دوستی، حسین، ستارگان درخشان، ص۲۵۳.
۳۵. ↑ طیار مراغی، محمود، مرزداران فقاهت، ص۲۸۳.
۳۶. ↑ مشار، خانبابا، فهرست کتاب‌های چاپی عربی، ص۱۰۴.
۳۷. ↑ الوانساز خویی، محمّد، فرهیختگان آذربایجان، خطی.


سایت فرهیختگان فرهنگ شیعی، برگرفته از مقاله «جواد مجتهد تبریزی (میرزا جواد مجتهد تبریزی)»، تاریخ بازیابی ۱۳۹۹/۰۹/۱۲.    


رده‌های این صفحه : درگذشتگان 1262 (قمری) | شاگردان صاحب جواهر | علمای ایران قرن 13 (قمری) | علمای تبریز قرن 13 (قمری) | مجتهدان ایرانی سده سیزدهم (قمری)
جعبه ابزار