معانی بین
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
معانی بيّن، معانی‌ای هستند که خود به خود روشن
و معلوم‌اند
و نیازی به
تعریف یا
اثبات ندارند.
معانی بيّن، معانی‌ای هستند که خود به خود روشن
و معلوم‌اند
و نیازی به تعریف یا اثبات ندارند. معانی بيّن بعضی عقلی محض
و بعضی محسوس به
حواس باطنی وبعضی هم محسوس به
حواس ظاهری هستند. بنابراین معانی‌ای که در عقول
و اذهان متصور‌اند یا خود به خود بیّن بوده
و بی نیاز از اکتساب هستند
و یا این گونه نیستند.
قسم اول سه
صنف است:
۱. یا
معقول محض است، مانند
وجود،
وجوب،
امکان،
امتناع؛
۲. یا محسوس به حواس ظاهری می‌باشند، مانند حرارت، برودت، سیاهی، سفیدی، نور، ظلمت؛
۳. یا به حواس باطنی
و نفس ادراک می‌شوند، مانند:
شادی،
غم،
ترس، سیری، گرسنگی.
فرق میان معقول محض
و دو صنف دیگر این است که در معقول محض، صورت‌های کلی را می‌جوییم که حواس نقشی در ادراک جزئیات آن صورت‌های کلی ندارند.
و اگر چه آن جزئیات مقارن محسوسات باشند، ولی از شأن
عقل این است که به نیروی تمییز، آن صورت‌ها را به تنهایی
و مجرد از محسوسات ملاحظه کند،
و به تجرید از محسوسات، کلی می‌شوند.
و اما مقصود از محسوس
و مُدرَک، صورت‌های کلی‌ای هستند که عقل از جزئیات انتزاع کرده است.
و جزئیات مُدرَک حواس ظاهر یا باطن هستند
و هر چند این تصورات در مبادی فطرت به نوعی اکتساب شبیه به استقرا صورت می‌بندند، اما عقل بعد از آن که این صور حاصل شد، توجهی به چگونگی اکتساب آن‌ها نمی‌کند.
و از این رو آن‌ها بیّن
و اولی التصورند. هر آن چه نزد عقل، بیّن باشد نیازی به
حد و رسم ندارد.
و اما معانی غیر بیّن یا مرکب
و معلول‌اند ولی مقومات
و علل آن‌ها از امور بین‌اند که در این صورت می‌توان آن‌ها را به وسیله
حد تام تحصیل
و اکتساب نمود؛
و یا آن
معانی بسیط یا غیر
معلول هستند ولی
معلولات،
اعراض ذاتی و غیر ذاتی، خواص
و لوازمش بیّن می‌باشند که در این صورت می‌توان آن معانی را به وسیله
رسوم، اکتساب
و تحصیل نمود؛
و اما اگر آن امور غیر بیّن، شبیه یا ضدی داشته باشد ممکن است به وسیله مثالی بر آن‌ها واقف باشد.
و اگر معانی غیر بیّن باشد
و نیز مقومات،
علل،
معلولات و عوارض آن هم غیر بیّن باشد دیگر هیچ راهی برای شناخت آن وجود ندارد.
در تنظیم این مقاله از منابع ذیل استفاده شده است:
• خوانساری، محمد، فرهنگ اصطلاحات منطقی.
• خواجه نصیرالدین طوسی، محمد بن محمد، اساس الاقتباس.
پایگاه مدیریت اطلاعات علوم اسلامی، برگرفته از مقاله «معانی بیّن»، تاریخ بازیابی۱۳۹۶/۴/۱۸.
