معانی بین
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
معانی بيّن، معانی‌ای هستند که خود به خود روشن و معلوم‌اند و نیازی به
تعریف یا
اثبات ندارند.
معانی بيّن، معانی‌ای هستند که خود به خود روشن و معلوم‌اند و نیازی به تعریف یا اثبات ندارند. معانی بيّن بعضی عقلی محض و بعضی محسوس به
حواس باطنی وبعضی هم محسوس به
حواس ظاهری هستند. بنابراین معانی‌ای که در عقول و اذهان متصور‌اند یا خود به خود بیّن بوده و بی نیاز از اکتساب هستند و یا این گونه نیستند.
قسم اول سه
صنف است:
۱. یا
معقول محض است، مانند
وجود،
وجوب،
امکان،
امتناع؛
۲. یا محسوس به حواس ظاهری می‌باشند، مانند حرارت، برودت، سیاهی، سفیدی، نور، ظلمت؛
۳. یا به حواس باطنی و نفس ادراک می‌شوند، مانند:
شادی،
غم،
ترس، سیری، گرسنگی.
فرق میان معقول محض و دو صنف دیگر این است که در معقول محض، صورت‌های کلی را می‌جوییم که حواس نقشی در ادراک جزئیات آن صورت‌های کلی ندارند. و اگر چه آن جزئیات مقارن محسوسات باشند، ولی از شأن
عقل این است که به نیروی تمییز، آن صورت‌ها را به تنهایی و مجرد از محسوسات ملاحظه کند، و به تجرید از محسوسات، کلی می‌شوند. و اما مقصود از محسوس و مُدرَک، صورت‌های کلی‌ای هستند که عقل از جزئیات انتزاع کرده است. و جزئیات مُدرَک حواس ظاهر یا باطن هستند و هر چند این تصورات در مبادی فطرت به نوعی اکتساب شبیه به استقرا صورت می‌بندند، اما عقل بعد از آن که این صور حاصل شد، توجهی به چگونگی اکتساب آن‌ها نمی‌کند. و از این رو آن‌ها بیّن و اولی التصورند. هر آن چه نزد عقل، بیّن باشد نیازی به
حد و
رسم ندارد.
و اما معانی غیر بیّن یا مرکب و معلول‌اند ولی مقومات و علل آن‌ها از امور بین‌اند که در این صورت می‌توان آن‌ها را به وسیله
حد تام تحصیل و اکتساب نمود؛ و یا آن
معانی بسیط یا غیر معلول هستند ولی معلولات،
اعراض ذاتی و
غیر ذاتی، خواص و لوازمش بیّن می‌باشند که در این صورت می‌توان آن معانی را به وسیله
رسوم، اکتساب و تحصیل نمود؛ و اما اگر آن امور غیر بیّن، شبیه یا ضدی داشته باشد ممکن است به وسیله مثالی بر آن‌ها واقف باشد. و اگر معانی غیر بیّن باشد و نیز مقومات، علل، معلولات و عوارض آن هم غیر بیّن باشد دیگر هیچ راهی برای شناخت آن وجود ندارد.
در تنظیم این مقاله از منابع ذیل استفاده شده است:
• خوانساری، محمد، فرهنگ اصطلاحات منطقی.
• خواجه نصیرالدین طوسی، محمد بن محمد، اساس الاقتباس.
پایگاه مدیریت اطلاعات علوم اسلامی، برگرفته از مقاله «معانی بیّن»، تاریخ بازیابی۱۳۹۶/۴/۱۸.
