معاد (لغات‌قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
مَعاد:
(لَرادُّکَ اِلی مَعادٍ) مَعاد: به معنی «بازگشت»
و در آیه مورد بحث منظور بازگشت
رسول اکرم (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) از
مدینه به
مکّه است.
هنگامی که پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) به
قصد هجرت از مکّه به سوی مدینه می‌آمد به سرزمین
جحفه که فاصله چندان زیادی از مکه ندارد رسید. به یاد موطنش «مکه» افتاد، شهری که حرام امن خداست و
خانه کعبه که
قلب و جان پیامبر با آن پیوند ناگسستنی داشت در آنجاست. آثار این شوق که با تاثر و اندوه آمیخته بود در چهره مبارکش نمایان گشت، در این جا پیک وحی خدا
جبرئیل نازل شد و پرسید آیا به راستی به شهر و زادگاهت اشتیاق داری؟ پیامبر فرمود: آری، جبرئیل عرض کرد:
خداوند این پیام را برای تو فرستاده:
«آن کس که این قرآن را بر تو فرض کرده است تو را به سرزمین اصلیت باز می‌گرداند...»
و می‌دانیم این
وعده بزرگ سرانجام تحقق یافت و پیامبر اسلام (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) پیروزمندانه با ارتشی نیرومند و
قدرت و عظمت فراوان به مکه بازگشت و حرم امن خدا بدون جنگ و خونریزی به او تسلیم شد.
به موردی از کاربرد
مَعاد در
قرآن، اشاره می‌شود:
(اِنَّ الَّذی فَرَضَ عَلَیْکَ الْقُرْآنَ لَرادُّکَ اِلَی مَعادٍ قُل رَّبّی اَعْلَمُ مَن جاء بِالْهُدَی وَ مَنْ هُوَ فی ضلَالٍ مُّبینٍ) (آن کس که قرآن را بر تو لازم کرد، تو را به جایگاهت (زادگاهت) باز می‌گرداند. بگو: «پروردگار من از همه بهتر می‌داند چه کسی برنامه
هدایت آورده و چه کسی در
گمراهی آشکار است.»)
علامه طباطبایی در
تفسیر المیزان می‌فرماید:
(لَرادُّکَ اِلی مَعادٍ) کلمه معاد اسم محل عود، یا اسم زمان عود است و مفسرین در معنای این محل و یا زمان اختلاف کرده‌اند:
بعضی گفته‌اند: مراد مکه است و بنا بر این
آیه شریفه وعده‌ای است که خدای تعالی به پیامبر گرامی‌اش می‌دهد که به زودی او را بعد از آنکه از مکه هجرت کرد دوباره به مکه برمی‌گرداند.
بعضی
دیگر گفته‌اند: مراد از آن
مرگ است و بعضی
گفته‌اند:
قیامت است.
بعضی
دیگر گفته‌اند:
محشر است. بعضی
دیگر آن را مقام محمود دانسته‌اند، که همان موقف
شفاعت کبری است.
بعضی
دیگر گفته‌اند: مراد از آن
بهشت است و بعضی
دیگر گفته‌اند:
بیت المقدس است، که بنا بر این قول آیه شریفه وعده‌ای است در خصوص
معراج، البته معراج دوم، که می‌فرماید: بعد از آنکه ما تو را در معراج اول به بیت المقدس بردیم، به زودی تو را به آنجا بر می‌گردانیم.
بعضی
دیگر گفته‌اند: مراد از آن هر امر محبوبی است که دلخواه آن جناب باشد که این معنای آخری با همه اقوال قبلی و یا بیش‌تر آن‌ها منطبق می‌شود.
معنای آیه این می‌شود: آن کسی که قرآن را بر تو
واجب کرد تا بر مردم بخوانی و ابلاغ کنی و دستوراتش را به کار بندی؛ به زودی تو را به آن محلی بر می‌گرداند که این برگشتنت عود باشد و آنجا معادت شود هم چنان که تورات را بر
موسی نازل کرد و با نزول آن قدر و منزلت خودش و قومش را بالا برد.
معلوم است که رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) قبلا در مکه بود، مکه‌ای که در آن همه گونه شدائد و فتنه‌ها را دید، آن گاه مهاجرت کرد و سپس به آنجا برگشت، در حالی که
فتح و فیروزی داشت و در حالی که پایه‌های دینش محکم و ارکان ملتش مستحکم شده بود، بت‌های مکه را بشکست و بنیان
شرک را ویران ساخت و
مؤمنین وارث آن سرزمین شدند، در حالی که از آنجا با ذلت و
خواری بیرون گشته بودند و اگر کلمه معاد را نکره آورد، برای این است که به
عظمت این عود اشاره کند و بفهماند که این برگشتن قابل قیاس به بودن قبلی‌اش در مکه نیست و تاریخ هم این معنا را تصدیق می‌کند.
• شریعتمداری، جعفر، شرح و تفسیر لغات قرآن بر اساس تفسیر نمونه، برگرفته از مقاله «مَعاد»، ج۳، ص۲۶۱-۲۶۲.
