محمد بن حسن سرخسی
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
سَرَخسی، ابوالفضل محمد بن حسن، از عرفای
قرن چهارم است.
از زندگانی و مراحل تعلیم و تعلم و سیروسلوک وی اطلاعی در دست نیست.
همینقدر میدانیم که او در سرخس به
دنیا آمده
و به گزارش منابع
از مریدان ابونصر سرّاج (متوفی ۳۷۸) بوده است.
از حکایتی، که در آن سرخسی، هفتصد
تفسیر از آیۀ ۵۴ سورۀ مائده، «یُحِبُّهُم و یُحِبّونَه»، برای ابوسعید ابوالخیر ذکر کرده، تسلط سرخسی بر علوم و معارف قرآنی
آشکار می‌شود.
میبدی
حکایتی مبنی بر حضور سرخسی در مجلس
سماع آورده است.
اینکه ابوعلی زاهر بن احمد فقیه، ابوسعید را به حضور در مجلس صوفیانۀ سرخسی
تشویق میکرد
و نیز آنچه هجویری
از سرخسی نقل کرده است، نشانۀ
اعتدال سرخسی در سلوک است، به نحوی که مخالفت اهل مدرسه را برنمی‌انگیخت.
ابوسعید ابوالخیر و بابوفله احمد بن علی فلی میهنی (متوفی۴۶۰) از شاگردان وی بودند.
ابوسعید با
اشراف سرخسی به
ریاضت و
ذکر میپرداخت و هرگاه مشکل یا سؤالی برایش مطرح میشد از میهنه تا سرخس به دیدار محمد بن حسن میشتافت و پس از وفات سرخسی، هنگام
قبض ، با
زیارت مزارش فتوح و
بسط می‌یافت.
بابوفله نیز پس از درگذشت سرخسی،
امامت خانقاه سرخس را برعهده گرفت.
به نوشتۀ مدرّس تبریزی،
سرخسی در
سال ۴۰۰ در سرخس وفات یافت.
سرخسی از مریدان خود خواسته بود که وی را در بین خراباتیان و گناهکاران به
خاک بسپارند.
(۱) ابوروح لطف‌اللّه بن ابی‌سعد، حالات و سخنان ابوسعید ابوالخیر، تصحیح محمدرضا شفیعی کدکنی، تهران ۱۳۶۶.
(۲) عبدالرحمان جامی، نفحات الانس، به اهتمام محمود عابدی، تهران ۱۳۷۰.
(۳) فریدالدین عطار، تذکرة الاولیاء، تصحیح محمد استعلامی، تهران ۱۳۷۸.
(۴) محمد بن منور، اسرار التوحید فی مقامات الشیخ ابی‌سعید، تصحیح محمدرضا شفیعی کدکنی، تهران ۱۳۶۶.
(۵) محمدعلی مدرس تبریزی، ریحانة الادب، تهران ۱۳۶۹.
(۶) ابوالفضل میبدی، کشف الاسرار وعدةالابرار، به اهتمام علی‌اصغر حکمت، تهران ۱۳۶۱.
(۷) علی بن عثمان هجویری، کشف‌المحجوب، به اهتمام محمود عابدی، تهران۱۳۸۳.
دانشنامه جهان اسلام، بنیاد دائرة المعارف اسلامی، برگرفته از مقاله «محمد بن حسن سرخسی»، شماره۵۴۷۷.
