محتوای سوره بینه
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
سوره بیّنه، نود و هشتمین
سوره قرآن کریم است.
این
سوره مدنی است.
برخی آن را
مکی دانسته‌اند
؛ ولی همه
روایات ترتیب نزول و نیز روایتی از
ابوخیثمه بدری که می‌گوید:پس از نزول
سوره بینه رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم) به
ابی بن کعب انصاری فرمود که مأمور شده‌ام تا این
سوره را بر تو
تلاوت کنم، مدنی بودن
سوره را تأیید می‌کند.
مؤید دیگر مدنی بودن سوره مضمون آن است که دربردارنده
توبیخ اهل کتاب است.
سوره بیّنه نود و هشتمین سوره در ترتیب
مصحف و صدمین سوره در ترتیب نزول است که پس از
سوره طلاق و پیش از
حشر نازل شده است
و چون
سوره حشر در
ربیع الاول سال چهارم هجری در جریان
غزوه بنی نضیر نازل شده است
بنابراین می‌بایست
سوره بینه در اواخر سال سوم یا اوائل سال چهارم نازل شده باشد.
این سوره دارای ۸
آیه و ۹۴ کلمه است.
قاریان
بصره برخلاف دیگر قاریان بر «مُخلِصینَ لَهُ الدّین»
وقف و آن را آیه‌ای مستقل و در نتیجه شمار آیات سوره را ۹ آیه دانسته‌اند.
نام مشهور آن «بیّنه» (به معنای دلیل آشکار) است که از واژه «
اَلبیِّنه» در آیات اول و چهارم سوره گرفته شده است.
در منابع کهن
و روایات از آن به سوره «لَم یَکُن» و «لَم یَکُنِ الَّذینَ کَفَروا» یاد شده
و
ابی بن کعب در مصحفش آن را سوره «اَهلِ‌الکِتبِ» نامیده بود.
«قیّمه»
، «بریّه»
، «منفکّین» و «انفکاک» نیز نامهای دیگر این
سوره است.
در
الاتقان و
تفسیر روح المعانی «
قیامت » نیز از نامهای این سوره شمرده شده است
که به دلیل شباهت رسم‌الخط آن با قیّمه با صرف نظر از حرکات (قِیمَه قَیِّمه) به نظر می‌رسد
تصحیف «قیّمه» باشد. شاهد این نظر آن‌که در این دو منبع از نام «قیّمه» با وجود شهرتش
یاد نشده است. همه این نامها برگرفته از واژه‌هایی است که در این سوره به کار رفته است.
سوره بیّنه چهاردهمین سوره‌ای است که در
مدینه در اواخر
سال سوم یا اوائل سال چهارم هجری قبل از
غزوه بنی نضیر در حالی نازل شد که دشمنی و
کینه توزی یهود بر ضدّ
اسلام به اوج خود رسیده بود.
این سوره که رسالت
پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم) را جهانی و برای همه مردم معرفی می‌کند
در بخش اول می‌گوید:
اهل کتاب و
مشرکان قبل از اسلام ادّعا می‌کردند که ما از آیین خود دست برنمی‌داریم تا دلیل روشن و پیامبری از جانب
خدا برای ما بیاید که صحیفه‌های پاک دربردارنده موضوعات و مطالب محکم و پابرجا را بر ما
تلاوت کند؛ ولی پس از
ظهور اسلام و آمدن
بینه و پیامبر الهی در آن اختلاف کردند و از سخن خود سرباز زدند و جز گروهی اندک به رویارویی و ستیز با آن برخاستند، در حالی که در آیین جدید فقط به
عبادت خالصانه
پروردگار ، دوری از
شرک ، برپا داشتن
نماز و دادن
زکات که اصول ثابت همه ادیان الهی است فرمان داده شده‌بود.
در بخش دوم جزای دو گروه
مؤمنان و کافران را بیان می‌کند و می‌گوید: کافران از
اهل کتاب و مشرکان همواره در
آتش دوزخ می‌مانند و آنان بدترین مخلوقات‌اند؛ ولی آنان که
ایمان آورده و کارهای شایسته انجام داده‌اند بهترین مخلوقات‌اند و پاداش آن‌ها
بهشت جاویدان است. هم
خدا از آنان خشنود است و هم آن‌ها از خدا خشنودند. در روایات متعددی که
امیرمؤمنان ، علی (علیه‌السلام)،
ابن عباس ،
جابر بن عبدالله ،
ابوسعید و
ابوبرزه از پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم) نقل کرده‌اند
خیرالبریه به علی و شیعیانش
تفسیر شده است. جابر می‌گوید: در حضور رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم) بودیم که علی (علیه‌السلام) به سوی ما آمد و آن حضرت با دیدنش فرمودند: سوگند به کسی که جانم در دست اوست این مرد و شیعیانش در
قیامت از رستگاران‌اند و
آیه «اِنَّ الَّذینَ ءامَنوا وعَمِلُوا الصّلِحتِ اُولئِکَ هُم خَیرُ البَریَّه»
نازل شد، از این‌رو اصحاب پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم) با آمدن علی (علیه‌السلام) می‌گفتند:«خیر البریّه» آمد.
در روایت دیگری رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم) به علی (علیه‌السلام) فرمودند:ای علی! تو و شیعیانت خیرالبریّه‌اید
و وعده‌گاه من و تو کنار
حوض کوثر است.
در روایتی از
ابن عباس خیر البریّه به علی (علیه‌السلام) و اهل‌بیتش تفسیر شده است.
روایاتی به این مضمون نیز از امامان
اهل‌بیت (علیهم‌السلام) گزارش شده است.
پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم) مسلمانان را به یادگیری و
تلاوت این سوره توصیه، و برای تلاوتش ثوابهای فراوانی بیان کرده‌اند.
آن حضرت فرمودند: هرگاه خداوند از بنده‌ای تلاوت
سوره «لم‌یکن الذین کفروا» را بشنود، به او خطاب می‌کند: بنده من
بشارت بر تو، من تو را در
بهشت جای می‌دهم تا خشنود شوی.
از
امام باقر (علیه‌السلام) نیز روایت شده: کسی که
سوره بینه را بخواند از
شرک بیزار و در
دین محمد (صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم) داخل شده است و خداوند او را
مؤمن برمی‌انگیزد و در حساب بر او آسان می‌گیرد.
الاتقان فی علوم القرآن؛ املاء ما من به الرحمن؛ البرهان فی تفسیر القرآن؛ البرهان فی علوم القرآن؛ بصائر ذوی التمییز فی
لطائف الکتاب العزیز؛
البیان فی عد آی القرآن؛ تاریخ مدینة دمشق؛ تفسیر التحریر و‌التنویر؛ تفسیر جوامع الجامع؛ التفسیر الحدیث؛ تفسیر القرآن العظیم، ابن‌کثیر؛ تفسیر نمونه؛ التمهید فی علوم القرآن؛ ثواب الاعمال و عقاب الاعمال؛ جامع
البیان عن تأویل آی القرآن؛ جمال القرّاء؛ الدرالمنثور فی التفسیر بالمأثور؛ روح المعانی فی تفسیر القرآن العظیم؛ السیرة‌النبویه، ابن هشام؛ شواهد التنزیل؛ صحیح البخاری؛ فضائل سور القرآن؛ الکشاف؛ کفایة الطالب فی مناقب علی بن ابی طالب (علیه‌السلام)؛ مجاز القرآن؛ مجمع
البیان فی تفسیر القرآن؛ معانی القرآن، فراء؛ معانی القرآن و اعرابه، زجاج؛ المعجم الاحصائی لالفاظ القرآن الکریم؛ المغازی؛ مناقب علی بن ابی طالب و ما نزل من القرآن فی علی (علیه‌السلام)؛ المیزان فی تفسیر القرآن؛ نهج
البیان عن کشف معانی القرآن.
مرکز دائرة المعارف قرآن کریم، برگرفته از مقاله «سوره بینه».
