• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

محتوای سوره بروج

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف



سوره بروج نام هشتاد و پنجمین سوره قرآن کریم می‌باشد.



سوره بروج بیست و هفتمین سوره در ترتیب نزول و هشتاد و پنجمین در ترتیب مصحف است
[۱] مجمع‌البیان، ج‌۱۰، ص‌۶۱۲‌.
[۲] المعجم الاحصائی، ج‌۱، ص‌۳۰۹.
و بعد از سوره شمس و قبل از سوره تین نازل شده است.
[۳] مجمع‌البیان، ج‌۱۰، ص‌۶۱۲‌.
[۴] التمهید، ج‌۱، ص‌۱۳۶.
زرکشی نزول آن را پس از العادیات می‌داند.
[۶] البرهان فی علوم القرآن، ج‌۱، ص‌۲۸۰.
این سوره دارای ۲۲ آیه و ۱۰۹ کلمه است
[۷] روض‌الجنان، ج‌۲۰، ص‌۲۰۷.
[۸] روح‌المعانی، مج‌۱۶، ج‌۳۰، ص‌۱۵۲.
و به اتفاق مفسران، مکی
[۱۰] مجمع‌البیان، ج‌۱۰، ص‌۶۱۲‌.
[۱۱] المعجم الاحصائی، ج‌۱، ص‌۳۰۹.
و در فاصله میان هجرت مسلمانان به حبشه و معراج پیامبر اکرم (صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم) نازل شده است.
[۱۲] الموسوعة القرآنیه، ج‌۱۱، ص‌۱۷۱.



این سوره از مجموعه سوره‌های مفصَّل (سوره‌های کوتاه آخر قرآن
[۱۳] البرهان فی علوم القرآن، ج‌۱، ص‌۳۴۲.
) است و با سه سوره انفطار ؛ انشقاق و طارق به سُور « سماوات » معروف و با سوگند‌ آغاز شده است.


نام سوره از آیه نخست آن گرفته شده است.
[۱۴] جامع البیان، مج‌۱۵، ج‌۳۰، ص‌۱۵۹.
[۱۶] دانشنامه قرآن، ج‌۲، ص‌۱۲۶۳.
بروج جمع برج است و به مجموعه ستارگانِ درخشان و نورانی گفته می‌شود و به جهت ظهور و آشکار بودنشان که معنای اصلی برج است بروج نامیده می‌شوند
[۱۸] روح‌المعانی، مج‌۱۶، ج‌۳۰، ص‌۱۵۲‌-۱۵۳.
[۱۹] قاموس قرآن، ج‌۱، ص‌۱۷۴.
اما در برخی روایات از این سوره به «والسَّماءِ ذاتِ البُروج» و «السَّماءِ ذاتِ البُروج» یاد‌ شده است.


سوره بروج در شرایطی نازل شده است که مشرکان مکه مؤمنان را برای بازگشتن از ایمانشان، با انواع شکنجه‌های روحی و جسمی به‌شدت می‌آزردند.


با توجه به فضای نزول و محتوای سوره به نظر می‌رسد هدف اصلی سوره آرامش دادن به پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم) و تقویت روحیه مؤمنان و تشویقِ آنان به پایداری در برابر شکنجه‌های مشرکان بوده است.
[۲۵] الموسوعة القرآنیه، ج‌۱۱، ص‌۱۷۱.
این سوره برای توجه دادن انسان‌ها به عظمت پروردگار و زمینه‌سازی برای مطالب بعدی با سوگند به آسمان دارای ستارگان، روز قیامت و شاهد و مشهود (گواه‌و گواهی شده) آغاز می‌شود. سپس برای تسلّی دادن به پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم) و یارانش که به سبب ایمان به خداوند ، به دست مشرکان به شدت شکنجه می‌شدند، داستان اصحاب اُخدود را بیان می‌کند. بر پایه یک نظر (روایت) اصحاب اخدود گروهی از یهودیان بودند که مسیحیان مؤمن را فقط به سبب ایمانشان به خداوند در گودال‌هایی از آتش می‌سوزاندند تا از ایمانشان دست بردارند.
[۲۶] السیرة النبویه، ج‌۱، ص‌۳۵‌-۳۶.
[۲۷] مجمع‌البیان، ج‌۱۰، ص‌۷۰۹.

در بخش دیگر آتش سوزان دوزخ را جزای کسانی می‌داند که مردان و زنان مؤمن را شکنجه دادند و توبه نکردند و به کسانی که ایمان آورده، کارهای شایسته انجام دادند بشارت می‌دهد که پاداش آن‌ها باغ‌های بهشتی است که نهرها زیر درختانش جاری است و تأکید می‌کند که انتقام الهی از ستمگران سخت خواهد بود. در آیات بعد برای نفی هرگونه تردیدی درباره وقوع قیامت می‌فرماید:خداوند است که آفرینش را آغاز کرده و نیز هموست که آن را باز می‌گرداند. سپس ۵ صفت از اوصاف خداوند را بیان می‌کند. در بخش بعدی برای تسلّی پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم) و عبرت‌گیری مشرکان مکه، به داستان فرعون و ثمود اشاره می‌کند که با وجود قدرت فراوان در برابر فرمان عذاب الهی به زانو در آمدند و نابود شدند و‌به مشرکان هشدار می‌دهد که خداوند بر آن‌ها احاطه دارد. در آیات پایانی سوره به عظمت قرآن مجید اشاره می‌کند.


درباره فضیلت سوره بروج نقل است که پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم) آن را در نماز عشا می‌خواندند و به مسلمانان فرمان می‌دادند تا ۴‌ سوره سماوات را که بروج نیز از آنهاست در نماز عشا بخوانند. جابر‌ بن سمره می‌گوید:آن حضرت سوره بروج و طارق را در نماز ظهر و عصر می‌خواندند. از امام صادق (علیه‌السلام) منقول است که بروج سوره پیامبران است و هرکس آن را در نمازهای واجب بخواند با پیامبران و رسولان و شایستگان محشور می‌شود.


الاختصاص؛ بحار الانوار؛ البرهان فی علوم القرآن؛ تفسیر التحریر و‌التنویر؛ تفسیر القرآن العظیم، ابن‌کثیر؛ التفسیر الکبیر؛ تفسیر نمونه؛ التمهید فی علوم‌القرآن؛ ثواب الاعمال و عقاب الاعمال؛ جامع البیان فی تفسیر آی القرآن؛ الجامع لاحکام القرآن، قرطبی؛ دانشنامه قرآن و قرآن‌پژوهی؛ الدر‌المنثور فی التفسیر بالمأثور؛ روح‌المعانی فی تفسیر القرآن العظیم؛ روض‌الجنان و روح‌الجنان؛ السیرة‌النبویه، ابن‌هشام؛ قاموس قرآن؛ مجمع البیان فی تفسیر القرآن؛ المعجم الاحصائی لالفاظ القرآن الکریم؛ مفردات الفاظ قرآن؛ الموسوعة القرانیة خصائص السور.


۱. مجمع‌البیان، ج‌۱۰، ص‌۶۱۲‌.
۲. المعجم الاحصائی، ج‌۱، ص‌۳۰۹.
۳. مجمع‌البیان، ج‌۱۰، ص‌۶۱۲‌.
۴. التمهید، ج‌۱، ص‌۱۳۶.
۵. الموسوعة‌القرآنیه، ج‌۱۱، ص‌۱۷۱.    
۶. البرهان فی علوم القرآن، ج‌۱، ص‌۲۸۰.
۷. روض‌الجنان، ج‌۲۰، ص‌۲۰۷.
۸. روح‌المعانی، مج‌۱۶، ج‌۳۰، ص‌۱۵۲.
۹. التحریر والتنویر، ج‌۳۰، ص‌۲۳۶.    
۱۰. مجمع‌البیان، ج‌۱۰، ص‌۶۱۲‌.
۱۱. المعجم الاحصائی، ج‌۱، ص‌۳۰۹.
۱۲. الموسوعة القرآنیه، ج‌۱۱، ص‌۱۷۱.
۱۳. البرهان فی علوم القرآن، ج‌۱، ص‌۳۴۲.
۱۴. جامع البیان، مج‌۱۵، ج‌۳۰، ص‌۱۵۹.
۱۵. تفسیر قرطبی، ج‌۱۹، ص‌۱۸۷.    
۱۶. دانشنامه قرآن، ج‌۲، ص‌۱۲۶۳.
۱۷. مفردات، ص‌۱۱۵، «برج».    
۱۸. روح‌المعانی، مج‌۱۶، ج‌۳۰، ص‌۱۵۲‌-۱۵۳.
۱۹. قاموس قرآن، ج‌۱، ص‌۱۷۴.
۲۰. تفسیر ابن‌کثیر، ج‌۴، ص‌۵۲۴‌.    
۲۱. الدرالمنثور، ج‌۸‌، ص‌۴۶۱.    
۲۲. التحریر و التنویر، ج‌۳۰، ص‌۲۳۶.    
۲۳. التفسیر الکبیر، ج‌۳۱، ص‌۱۱۴.    
۲۴. نمونه، ج‌۲۶، ص‌۳۲۴.    
۲۵. الموسوعة القرآنیه، ج‌۱۱، ص‌۱۷۱.
۲۶. السیرة النبویه، ج‌۱، ص‌۳۵‌-۳۶.
۲۷. مجمع‌البیان، ج‌۱۰، ص‌۷۰۹.
۲۸. بروج/سوره۸۵، آیه۱۰ ۱۲.    .
۲۹. بروج/سوره۸۵، آیه۱۳ ۱۶.    .
۳۰. نمونه، ج‌۲۶، ص‌۳۴۷.    
۳۱. بروج/سوره۸۵، آیه۱۷ ۲۰.    
۳۲. تفسیر ابن‌کثیر، ج‌۴، ص‌۵۲۴‌.    
۳۳. الدرالمنثور، ج‌۸‌، ص‌۴۶۱    .
۳۴. تفسیر ابن‌کثیر، ج‌۴، ص‌۵۲۴‌.    
۳۵. الدرالمنثور، ج‌۸‌، ص‌۴۶۱.    
۳۶. الدرالمنثور، ج‌۸‌، ص‌۴۶۱.    
۳۷. ثواب الاعمال، ص‌۲۶۲.    
۳۸. الاختصاص، ص‌۲۲۴.    
۳۹. بحارالانوار، ج‌۸۹‌، ص‌۳۲۱.    



دائرةالمعارف قرآن کریم، برگرفته از «سوره بروج».    




جعبه ابزار