مالکیت خصوصی در اسلام (کتاب)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
« مالكيت خصوصى در اسلام» تأليف آيت الله
میرزا علی احمدی میانجی در زمينه مالكيت خصوصى و فروعات فقهى و حقوقى مربوط به آن است.
مرحوم آیت‌الله
میرزا علی احمدی میانجی از عالمان معاصر و استادان
حوزه علمیه قم بود که در علوم مختلفی از جمله
تفسیر و
فقه و
تاریخ و
حدیث مهارت داشت و آثار متعددی از خود بر جای گذاشت. وی به سال ۱۳۰۵ ش در روستای
پورسخلو از توابع شهرستان
میانه دیده به جهان گشود. به سال ۱۳۱۸ ش و در سن ۱۲ سالگی پدرش او را به میانه آورد و تحت
تعلیم و تربیت آیت‌الله
میرزا ابومحمد حجتی قرار داد. آیت‌الله میانجی نخست آموختن نحو را به تنهایی پیش استاد خویش آغاز کرد. او علاوه بر کتب علم
نحو ، کتاب
حاشیه در منطق ، معالم در
اصول ،
مطول در
معانی و بیان و بخش‌های عمده شرح
لمعه و
قوانین الاصول را از محضر
استاد خود فرا گرفت.
وی همچنین از محضر آیت‌الله
شیخ لطفعلی زنوزی و حاج
میرزا مهدی جدیدی در میانه بهره برد. پس از آن عازم
تبریز شد و از محضر آیت‌الله
سید محمدحسین طباطبایی و نیز آیت‌الله
میرزا رضی زنوزی بهره مند شد و پس از آن راهی حوزه علمیه
قم گشت. در قم از محضر آیاتی چون
بروجردی ،
گلپایگانی ،
محقق داماد و
علامه طباطبایی بهره می‌جست. او در کنار تحصیل، با همکاری و همفکری تنی چند از دوستان خود از جمله مرحوم آیت‌الله
سید مهدی روحانی اقدام به برگزاری بحث تفسیر هفتگی کردند .
كتاب در دو بخش اصلى به بحث درباره موضوع
مالکیت خصوصی پرداخته است: بخش اول ادله مالكيت خصوصى به طور عموم و بخش دوم مالكيت خصوصى زمين و ادله آن با استفاده از برخى وقف‌نامه‌هاى پيامبر بررسى شده است. نويسنده با مراجعه به ادله(
کتاب و
سنت ) و نقد و بررسى گفتار فقها در صدد ارائه اين مطالب برآمده است.
در آغاز مختصرى از زندگينامه‌ى
نویسنده و فعاليت‌هاى علمى او بيان شده;
پس از آن مقدمه‌اى درباره اصول مالكيت در اسلام و اينكه
دین اسلام براى مالكيت خصوصى افراد
احترام ويژهاى قايل است ارايه گرديده و بر اين نكته تأكيد مى‌شود كه شبهات مطرح شده در اين مورد توجيه عقلانى ندارد.
پس از آن در بخش اول كتاب تحت عنوان« ادله مالكيت خصوصى به طور عموم» نگارنده به
زکات ،
خمس ،
انفال و
فی‌ء اشاره كرده و آنها را به عنوان دلايلى از مالكيت خصوصى دانسته كه بعداً به طور مبسوط راجع به هريك از آنها و اينكه چگونه مى توان از آيات و روايات و ساير ادله قطعى و ديدگاه‌هاى فقهى مربوط به اين ابواب دلايل مالكيت خصوصى را
استخراج نمود بحث مى‌كند.
او سپس به ادله قرآنى و روايى
ارث ، به عنوان يكى ديگر از ادله مالكيت خصوصى اشاره كرده و وجه
استدلال به اين آيات و روايات براى اثبات مالكيت خصوصى را بيان مى كند.
در ادامه نگارنده به
دیه و آيات و روايات متناسب با آن اشاره كرده و ديه را نيز از ادله مالكيت خصوصى عنوان كرده و وجه اين دلالت را بيان نموده است. آنگاه به آيات و اخبار مربوط به دين اشاره نموده و ضمن ترجمه و شرح اين آيات و روايات وجه استدلال بر آنها مبنى بر دلالت داشتن آنها بر
مالکیت خصوصی را تبيين مى‌نمايد.
نگارنده در فصل ديگرى از كتاب به
مهریه زنان و آيات و روايات مربوط به
متاع آنان در هنگام
طلاق اشاره كرده و اهميت دادن اسلام به اين مسئله را از دلايل احترام گذاشتن به مالكيت خصوصى ارزيابى كرده است.
در فصل بعدى كتاب نگارنده به
حرام بودن
غصب اموال در اسلام اشاره كرده و آيات و
روایت غصب را بررسى نموده و قسمتى از اخبار در مورد اموالى كه مورد نزاع واقع مى‌شوند و همچنين برخى از نامه‌هاى
پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله را در اين زمينه مورد تجزيه و تحليل فقهى قرار داده است.
وى ازمجموع اين مباحث و آيات و روايات دلايل مالكيت خصوصى را نتيجه مى‌گيرد.
بررسى احاديث مربوط به
لقطه ( اشياء يا اموال پيدا شده)
و عاريه و بيان احكام آنها به عنوان ملك خصوصى و احترام به آن از مباحث بعدى كتاب است.
تحليل اخبار مربوط به
بیع و
عتق و اينكه اين دو نيز از فروعات و ادله مربوط به مالكيت خصوصى بوده و مواردى كه از اخبار مربوط به آن مبنى بر مالك بودن بايع و مشترى استفاده ميشود نيز از مباحث بعدى كتاب است.
آيات و روايات
انفاق و
وصیت و كيفيت آنها نيز پايان بخش مطالب بخش اول كتاب است كه در اين مباحث نيز جنبه‌هايى از مالكيت خصوصى بيان شده است.
در بخش دوم ادله
مالکیت زمين از آيات و روايات بيان شده.
و انواع زمين و راه‌هاى تملك و مالك شدن آن مورد
تجزیه و تحليل قرار مى‌گيرد.
در همين راستا نگارنده به برخى از نامه‌هاى پيامبر صلى الله عليه و آله و مفاد موقوفات ايشان اشاره كرده و با توجه به مفاد اين موقوفات ادله مربوط به مالكيت خصوصى در اسلام و فقه
شیعه را تبيين مى‌كند.
مباحثى درباره
غصب زمين و احكام آن و شرايط احياى زمين هاى
موات و در نتيجه مالك شدن اين زمين‌ها كه از فروع و مصاديق مالكيت خصوصى است، از مباحث پايانى اين كتاب مى‌باشد.
كتاب داراى ۳۰۴ صفحه بوده كه در پايان آن فهرستى از منابع و مصادر مورد استفاده و در ابتداى آن فهرستى از مندرجات و موضوعات كتاب ذكر شده است.
نرم افزار جامع فقه أهل البيت عليهم السلام، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی
