میرزا رضی زنوزی

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف

---

میرزا رضی زنوزی (۱۲۹۴-۱۳۷۴ق)، از مدرسان و مجتهدین شیعه در قرن چهاردهم هجری قمری بود. او در تبریز و نجف علوم دینی را از بزرگانی چون شیخ انصاری، سید محمدکاظم یزدی، ملا محمدکاظم خراسانی، محمد فاضل شربیانی، ملا فتح‌الله شریعت اصفهانی، محمدباقر اصطهباناتی و دیگران فرا گرفته و به درجه اجتهاد رسید و به تدریس و تربیت شاگردان پرداخت. وی با آغاز جنگ جهانی اول به ایران بازگشت و تا آخر عمر در آنجا سکونت کرد. ایشان در سال ۱۳۷۴ هجری قمری درگذشت و در حرم حضرت معصومه (سلام‌الله‌علیها) دفن شد.

---

آیت‌ الله حاج میرزا رضی زنوزی در چهاردهمین روز از ماه ذیقعده الحرام سال ۱۲۹۴ هجری قمری در تبریز به دنیا آمد. زادگاه او «زنوز»، از کوهستانی‌ترین مناطق شهرستان مرند و در شمال این شهر واقع شده است.
پدرش آیت‌ الله میرزا محمدحسن زنوزی، از عالمان بزرگ و از فقیهان عصر خویش بود که پس از درگذشت در تبریز، برای دفن به وادی السلام نجف اشرف منتقل شد.

---

میرزا رضی از دوران کودکی، به علم و دانش علاقه بسیار داشت و آموختن را از ۶ سالگی در زادگاهش شروع کرد.
او دروس ابتدایی، قرآن کریم، ادبیات فارسی و عربی را در منزل خود خواند و در حدود ۱۵ سالگی به مدرسه علوم دینی «حاج صفرعلی» راه یافت. وی همچنین ادبیات عرب، معانی، بیان و منطق را در مدت سه سال از محفل درسی استادان وقت، از جمله آیت‌ الله میرزا صادق آقا مجتهد و آقا جمال شیروانی فرا گرفت.
پیشرفت میرزا رضی موجب شد تا در حالی‌که تنها ۱۷ سال داشت، در دروس فقه و اصول حاضر شود و در مدت چهار سال، این دروس را به خوبی فرا گیرد. پس از آن بود که میرزا رضی، راهی نجف اشرف شد تا تحصیلات خود را در آن حوزه ادامه دهد. وی در حوزه علمیه نجف در جلسات درسی برخی از عالمان مشهور و از جمله، حضرات آیات شیخ مرتضی انصاری، سید محمدکاظم یزدی، ملا محمدکاظم خراسانی، شیخ محمد فاضل شربیانی، ملا فتح‌الله شریعت اصفهانی و آقا شیخ محمدباقر اصطهباناتی حاضر شد و از دانش و تقوای آنان بهره برد.
همچنین باید گفت که آیت‌ الله میرزا رضی زنوزی، از محضر برادر بزرگتر خویش، یعنی حکیم میرزا عبدالحسین، مشهور به فیلسوف الدوله، نیز کسب فیض کرده و طب قدیم را در محضر او تلمذ کرده است.
اینگونه بود که میرزا رضی در کنار بارگاه علوی، تحصیلات خود را با قدرت و دقت پیگیری کرد و موفق به دریافت اجازات متعدد اجتهاد و نقل روایت شد.

---

آیت الله زنوزی بعد از اخذ اجتهاد، در حوزه علمیه نجف اشرف و در مدرسه هندی، تدریس خارج فقه و اصول را آغاز کرد که عده‌ای از فضلا در آن جلسات شرکت می‌کردند. وی همچنین بعد از بازگشت به ایران، در شهرهای تبریز، قم و مشهد، به تدریس علوم اسلامی در سطوح عالی پرداخت که نتیجه آن تربیت و پرورش ده‌ها فقیه و مجتهد و از جمله بزرگانی مانند حاج میرزا علی غروی علیاری، حاج میرزا آقا محمدعلی باغمیشه‌ای، میرزا علی احمدی میانجی و حاج میرزا جعفر اشراقی است.

---

میرزا رضی پس از نزدیک به سه دهه اقامت در عراق، با آغاز جنگ جهانی اول به ایران بازگشت و مورد استقبال مردم هم واقع شد. البته علاقه و اشتیاق فراوان آیت‌ الله میرزا رضی زنوزی به عتبات عالیات موجب شد تا ایشان در این مقطع، دوباره راه نجف را در پیش گیرد و البته پس از چند سال مجددا به ایران بازگردد و تا پایان زندگی در ایران و به‌ویژه در شهرهای قم و مشهد، رحل اقامت افکند.

---

در میان عالمان اعلام معروف است که پس از رحلت آیت‌ الله بروجردی، برخی به اعلمیت مرحوم میرزا رضی اشاره می‌کردند و به ایشان اعتقاد داشتند.

---

این حکایت از زبان آیت‌ الله احمدی میانجی از شاگردان آیت‌الله زنوزی، جالب است.
نقل است که آیت‌ الله میرزا رضی زنوزی روزی برای خواندن فاتحه برای جناب زکریا بن آدم، به قبرستان شیخان قم رفته بود. ایشان در حال قرائت فاتحه، به این فکر فرو می‌رود که آیا زکریا بن آدم با آن رفعت مقام و روایاتی که در شان او از امامان (علیهم‌السّلام) وارد شده، بالاتر است، یا حضرت معصومه (سلام‌الله‌علیها)؟
اما در زمان این خطور ذهنی، ناگهان یک نفر که کلاه نمدی بر سر داشته است، پیش می‌آید و به ایشان می‌گوید: آن بالا را بخوان! ایشان اعتنا نمی‌کند. بعد از رفتن آن مرد ناشناس، ایشان متوجه می‌شود که در آن بالا، این عبارت نقش بسته است:
«السّلام علی ارواح محمّد و آل محمّد فی الارواح؛ السّلام علی اجساد محمّد و آل محمد فی الاجساد»
آقای زنوزی نقل می‌کرد که در این هنگام متوجه شدم که آن شخص، درون مرا خوانده و از فکر من راجع به افضلیت زکریا بن آدم یا حضرت معصومه (سلام‌الله‌علیها) آگاهی داشته و با امر کردن به خواندن آن نوشته، خواسته است تا مساله مرا پاسخ بدهد تا بدانیم که حضرت معصومه (سلام‌الله‌علیها) از آل محمّد(علیهم‌السّلام) است، حساب او جدا است و هیچ کس را نمی‌توان با آل محمّد (علیهم‌السّلام) مقایسه کرد.

---

آیت‌ الله زنوزی علاوه بر تدریس و تبلیغ، این فرصت را هم غنیمت شمارد تا تالیفاتی را از خود بر جای گذارد که حواشی ایشان بر کتب ارزشمندی مانند «عروه الوثقی»، «وسیلة النجاه» و «نجات العباد» از آن جمله است.

---

آیت‌ الله زنوزی سرانجام پس از ۸۰ سال عمر، در سال ۱۳۷۴ هجری قمری، ندای حق را لبیک گفت و به ملکوت اعلی پیوست. پیکرش با تجلیل فراوان تشییع شد و بنا به وصیتش، در شهر مقدس قم و در جوار مرقد حضرت فاطمه معصومه (سلام‌الله‌علیها) در مسجد بالاسر دفن شد.

---