• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

عتق

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف



دیگر کاربردها: عتق (ابهام‌زدایی).


عتق یکی از اقسام ایقاعات می باشد.



«عتق» به معنای آزاد کردن بردگان است.


فقها موجبات آزادی بردگان را مورد بحث و بررسی قرار داده و آن را در چهار چیز خلاصه کرده‌اند:
۱ -مباشرت ۲ -سرایت ۳ -ملک ۴ -عوارض
که ذیلا به توضیح هر یک می پردازیم.

۲.۱ - مباشرت

منظور این است که مالک برای ادای کفاره یا برای رضای خدا، برده‌ای را آزاد می‌کند.

۲.۲ - سرایت

اگر برده‌ای یک قسمت از او آزاد شد، همین آزادی جزئی به کلّ او سرایت می‌کند؛ به این ترتیب که قیمت بقیه آن را نیز کسی یا خودش می‌پردازد و آزاد می‌شود.

۲.۳ - ملک

منظور این است که اگر برده‌ای را پدر یا مادر یا جد و جده- هر چه بالا رود- و یا یکی از فرزندان و فرزند زادگان- هر چه پایین رود- مالک شود، به خودی خود آزاد می‌گردد.

۲.۴ - عوارض

اگر برده‌ای به برخی از عوارض مثل کوری یا جذام مبتلا شود، خود به خود آزاد می‌گردد.


با همین روش صحیحی که دین مقدس اسلام برای از بین بردن برده داری به کار گرفت، در نهایت، منجر به آزادی بسیاری از بردگان و کم رنگ شدن برده داری در جهان شد.


استاد شهید مطهری (ره) در این باره می‌نویسند: در اسلام، یک سلسله مقررات در مورد بردگان وضع شده است. اسلام برده گرفتن را منحصراً در مورد اسیران جنگی مشروع می‌داند.

۴.۱ - هدف از برده گرفتن

هدف از برده گرفتن بهره کشی از آن‌ها نیست، بلکه هدف این است که اجباراً مدتی در خانواده‌های مسلمان واقعی زندگی کنند و تربیت اسلامی بیابند و این کار، خود به خود، به اسلام و تربیت اسلامی آن‌ها منجر می‌گردد و در حقیقت، دوران بندگی دالانی است که بردگان از آزادی دوره کفر تا آزادی دوره اسلام طی می‌کنند.

۴.۲ - از بردگی تا تربیت اسلامی

پس هدف این نیست که بردگان برده بمانند، هدف این است کافران تربیت اسلامی بیابند و در حالی آزادی اجتماعی داشته باشند که آزادی معنوی کسب کرده‌اند. از این رو، آزادی بعد از بردگی هدف اسلام است. لهذا، اسلام برنامه وسیعی برای «عتق»- یعنی آزادی- فراهم کرده است.

۴.۳ - دلیل استعمال عتق در مورد بردگی

فقها نیز نظر به این که هدف اسلام «عتق» است، نه «رق»، بابی که باز کرده‌اند تحت عنوان «کتاب العتق» است، نه «کتاب الرقّ».


۱. شرائع الاسلام، ج۳، ص۶۶۸.    
۲. آشنایی با علوم اسلامی، استاد مطهری، ج۳، ص۱۳۲.    



کتاب آشنایی با ابواب فقه، ص۱۱۱-۱۱۲.    



جعبه ابزار