قَرْیَه (مفردات‌قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
قَرْیَه (به فتح قاف و سکون را) از
واژگان قرآن کریم به معنای نام موضعی است که مردم در آن جمع شوند.
به مردم نیز قریه گویند و در هر دو معنی استعمال می‌شود.
قَرْیَه راغب گوید: قریه نام موضعی است که مردم در آن جمع شوند، به مردم نیز قریه گویند و در هر دو معنی استعمال می‌شود.
به مواردی از
قَرْیَه که در قرآن به کار رفته است، اشاره می‌شود:
در بسیاری از
آیات نسبت افعال به قریه داده شده مثل:
(وَ کَمْ مِنْ قَرْیَةٍ اَهْلَکْناها فَجاءَها بَاْسُنا بَیاتاً) (چه بسيار شهرها و آبادی‌ها كه آنها را بر اثر
گناه فراوانشان
هلاک كرديم.)
(فَلَوْ لا کانَتْ قَرْیَةٌ آمَنَتْ فَنَفَعَها اِیمانُها اِلَّا قَوْمَ یُونُسَ) (چرا هيچ يک از شهرها و آبادی‌ها
ایمان نياوردند تا ايمانشان سبب نجاتشان شود؟! مگر قوم
یونس.)
(وَ ضَرَبَ اللَّهُ مَثَلًا قَرْیَةً کانَتْ آمِنَةً مُطْمَئِنَّةً) (
خداوند براى آنان كه كفران نعمت مى‌كنند، مثلى زده است: سرزمينى كه امن و آرام بود.)
در این‌گونه آیات اگر قول راغب را پذیرفتیم هیچ و گرنه باید لفظ «اهل» مقدّر شود ولی در آیاتی نظیر
آیه ذیل و غیره مسلما شهر و آبادی مراد است.
(و ياد كنيد زمانى را كه گفتيم: «در اين شهر (
بیت‌المقدس) وارد شويد.)
در این
آیه مسلما شهر و آبادی مراد است.
لفظ قریه و جمع آن قری در
قرآن اغلب در موارد ذمّ به کار رفته در آبادی‌هایی که اهل
ایمان نبوده و در
جهالت زندگی می‌کرده‌اند مثل:
(وَ کَمْ قَصَمْنا مِنْ قَرْیَةٍ کانَتْ ظالِمَةً) (چه بسيار آبادی‌هاى ستمكارى را كه در هم شكستيم.)
(فَکَاَیِّنْ مِنْ قَرْیَةٍ اَهْلَکْناها) (چه بسيار اهل شهرها و آبادی‌هايى كه آنها را نابود و هلاک كرديم.)
(وَ اِذْ قِیلَ لَهُمُ اسْکُنُوا هذِهِ الْقَرْیَةَ وَ کُلُوا مِنْها) (و ياد آوريد هنگامى را كه به آنها گفته شد: «در اين شهر (بيت المقدس) ساكن شويد، و از هر جا و به هر كيفيّت بخواهيد، از آن تغذيه كنيد.)
از این
آیه می‌شود به دست آورد که مراد از قریه فقط محل اجتماع مردم یا خانه‌هاست و غیر از اجتماع معنای دیگری در نظر نیست ایضا و در شهرهایی که به صورت
اجتماع و
تعاون و همکاری زندگی می‌کرده‌اند به کار رفته است.
(و اگر اطمينان ندارى، از آن شهر كه در آن بوديم سؤال كن.)
مراد پایتخت
مصر قدیم است.
درباره این
آیه بسیاری از مفسران گفته‌اند مراد «اهل القریة» است.
بعضی گفته‌اند مراد از قریه خود قوم‌اند آن‌گاه چند
آیه نقل کرده که ظاهرا مراد از قریه و قری مردمان‌اند و از
علی بن الحسین (علیه‌السّلام) نقل کرده که فرموده از «القری» رجال قصد شده است.
المنار قول راغب را نقل کرده و ردّ نمی‌کند.
ولی مثال راغب
(وَ سْئَلِ الْقَرْیَةَ) درست نیست زیرا مراد از آن مسلما شهر است زیر
آیه این طور است
(وَ سْئَلِ الْقَرْیَةَ الَّتِی کُنَّا فِیها) ولی ظاهرا این قول مقبول
طبرسی نیست زیرا در بیشتر جاها که مراجعه شد کلمه «اهل» مقدّر می‌کند.
همچنین
زمخشری در مجمع البیان می‌فرماید: قریه زمینی است دارای خانه‌های بسیار، اصل آن از قری به معنی جمع است
«قریت الماء فی الحوض» آب را در حوض جمع کردم و نیز گفته: قریه، بلده، مدینه نظیر هم‌اند.
لفظ مدینه نیز مثل قریه در جاهایی که
کفر و جهالت حکومت می‌کرده به کار رفته است.
مثل:
(وَ کانَ فِی الْمَدِینَةِ تِسْعَةُ رَهْطٍ یُفْسِدُونَ فِی الْاَرْضِ) (و در آن شهر، نُه گروهک بودند كه در زمين به فساد مى‌پرداختند.)
(وَ جاءَ اَهْلُ الْمَدِینَةِ یَسْتَبْشِرُونَ) (اهل شهر از ورود ميهمانان با خبر شدند، و به طرف خانه
لوط آمدند در حالى كه شادمان بودند.)
(وَ نَجَّیْناهُ مِنَ الْقَرْیَةِ الَّتِی کانَتْ تَعْمَلُ الْخَبائِثَ) (و از شهرى كه اعمال زشت و پليد انجام مى‌دادند، رهايى بخشيديم؛ چرا كه آنها مردم بد و نافرمانى بودند.)
در این
آیه به آن قریه گفته‌اند. وانگهی
«مدن بالمکان مدونا» به معنی
اقامت در مکان است به شهر از آن مدینه گویند که محل اقامت مردم است.
(و از آنها درباره سرگذشت شهرى كه در ساحل دريا بود بپرس.)
خلاصه: میان قریه و مدینه فرقی که قابل اعتماد باشد به دست نیامد و حتی به قریه
اصحاب سبت که امر به معروف کنندگان در آن بودند قریه گفته شده است.
بلی می‌شود از استعمال قرآن به دست آورد که مدینه به معنی آبادی بزرگ و شهر است و قریه اعمّ می‌باشد.
قریه از قری به معنی جمع کردن است پس قریه موضعی است که خانه‌ها را جمع کرده یا مردم را اعمّ از آن‌که ده باشد یا شهر.
نمی‌شود گفت: معنای قریه فقط ده است. در
قاموس آمده:
«القَرْیَةُ: المصر الجامع» در
اقرب الموارد گوید
«القَرْیَةُ: المصر الجامع... و تقع علی المدینة و غیرها» حتی به لانه مورچگان قریة النمل گویند علی هذا باید با قرینه فهمید که آیا مراد شهر است یا ده.
در
المنار ذیل
آیه ۵۸
سوره بقره گوید مراد از قریه شهر است. ماده‌اش دلالت بر اجتماع دارد، بر
امّت نیز اطلاق شده. سپس به طور غلبه در بلاد صغیره به‌کار رفته ولی در این
آیه بلاد صغیره درست نیست زیرا عیش رغد در بلاد بزرگ میسّر است.
•
قرشی بنابی، علی‌اکبر، قاموس قرآن، برگرفته از مقاله «قریه»، ج۶، ص۳-۵.
