قسط (مفردات‌نهج‌البلاغه)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
قِسط (به کسر قاف) از
واژگان نهج البلاغه به معنای
عدالت است.
قَسط (به فتح قاف) به معنای
ظلم است.
شش مورد از این ماده در
نهج البلاغه آمده است.
قِسطبه معنای عدالت آمده و آن از مصادری است که وصف واقع شوند، گویند:
«رجل قسط» چنانکه گویند: «زید عدل» آن در ظلم و عدل هر دو به کار رود، گویند:
«قسط الوالی قسطا» یعنی به عدالت رفتار کرد.
«قسط قسطا و قسوطا» یعنی ستم کرد.
در
قاموس و
اقرب الموارد گوید:
قِسط (به کسر قاف) به معنای عدل
و به فتح آن به معنای ظلم است.
در صورت اول اسم فاعل آن «
مقسط» آن و در صورت دوم «
قاسط» آید.
به برخی از مواردی که در
نهج البلاغه به‌کار رفته است، اشاره می‌شود:
امام (صلوات‌الله‌علیه) درباره خلافت خویش فرموده است:
«فَلَمَّا نَهَضْتُ بِالاَْمْرِ نَكَثَتْ طَائِفَةٌ، وَمَرَقَتْ أُخْرَى، وَفَسَقَ [وقسط] آخَرُونَ» «چون به کار خلافت برخاستم، طائفه‌ای
بیعت را شکستند (یعنی اهل بصره) و طائفه‌ای
یاغی و از دین خارج شدند (اهل نهروان) و طائفه‌ای (اهل شام) ظلم کردند.»
(شرح‌های خطبه:
)
و نیز فرموده است: رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم) مر به جنگ اهل طغیان و بیعت‌شکنان و اهل فساد امر کرده است:
«فَأَمّا النّاكِثُونَ فَقَدْ قاتَلْتُ وَ أَمّا الْقاسِطُونَ فَقَدْ جاهَدْتُ وَ أَمّا الْمارِقَةُ فَقَدْ دَوَّخْتُ» «بدانيد
خداوند مرا به قتال اهل ظلم، بيعت‌شكن و اهل فساد امر فرموده است.»
(شرح‌های خطبه:
)
در
خطبه ۲۲۱ فرموده است:
«وَيَأْمُرُونَ بِالقِسْطِ» ( به عدالت فرمان مى‌دهند و خود به آن عمل مى‌نمايند)
(شرح‌های خطبه:
) که منظور عدالت است.
این ماده شش بار در
نهج البلاغه آمده است.
•
قرشی بنابی، علی‌اکبر، مفردات نهج البلاغه، برگرفته از مقاله «قسط»، ج۲، ص۸۶۱.
