• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

قِسْط (مفردات‌نهج‌البلاغه)

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف


منبع: قِسْط (مفردات نهج البلاغه (جلد ۲))
مقالات مرتبط: قِسْط (مفردات‌قرآن)، قسط (لغات‌قرآن)، عدالت.


قِسْط (به کسر قاف) از واژگان نهج البلاغه به معنای عدالت است.
قَسط (به فتح قاف) به معنای ظلم است.
شش مورد از این ماده در نهج‌ البلاغه آمده است.


قِسْط
[۱] قرشی بنابی، علی‌اکبر، مفردات نهج البلاغه، ج۲، ص۸۶۱.    
[۲] طریحی، فخر‌الدین، مجمع البحرین ت-الحسینی، ج۴، ص۲۶۸.    
به معنای عدالت آمده است.
و آن از مصادری است که وصف واقع شوند، گویند:
«رجل قسط» چنانکه گویند:
«زید عدل» آن در ظلم و عدل هر دو به کار رود.
گویند: «قِسط الوالی قِسطا.»
[۳] شرتونی، سعید، اقرب الموارد فی فصح العربیة و الشوارد، ج۴، ص۳۳۵.    

یعنی به عدالت رفتار کرد. «قسط قسطا و قسوطا» یعنی ستم کرد.
در قاموس و اقرب الموارد گوید: قِسط (به کسر قاف) به معنای عدل
[۴] فیروز آبادی، مجد الدین، قاموس المحیط، ج۲، ص۳۷۹.    
و به فتح آن به معنای ظلم است.
[۵] شرتونی، سعید، اقرب الموارد فی فصح العربیة و الشوارد، ج۴، ص۳۳۵.    

در صورت اول اسم فاعل آن «مقسط» آن و در صورت دوم «قاسط» آید.

به برخی از مواردی که در نهج البلاغه به‌کار رفته است، اشاره می‌شود:

۲.۱ - نَكَثَتْ - خطبه ۳ (خلافت)

امام (صلوات‌الله‌علیه) درباره خلافت خویش فرموده است:
«فَلَمّا نَهَضْتُ بِالاَْمْرِ نَكَثَتْ طَائِفَةٌ، وَ مَرَقَتْ أُخْرَى، وَ فَسَقَ [وقسط] آخَرونَ.»
[۶] السید الشریف الرضی، نهج البلاغة ت الحسون، ص، خطبه ۳.    
[۷] عبده، محمد، نهج البلاغة - ط مطبعة الاستقامة، ج۲، ص۳۱، خطبه ۳.    
[۸] صبحی صالح، نهج البلاغه، ص۴۹، خطبه ۳.    

«چون به کار خلافت برخاستم، طائفه‌ای بیعت را شکستند (یعنی اهل بصره) و طائفه‌ای یاغی و از دین خارج شدند (اهل نهروان) و طائفه‌ای (اهل شام) ظلم کردند.»
[۹] مکارم شیرازی، ناصر، نهج البلاغه با ترجمه فارسی روان، ص۴۱.    
[۱۰] ابن میثم بحرانی، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۱، ص۵۰۴.    
(شرح‌های خطبه:
[۱۱] ابن میثم بحرانی، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۱، ص۵۲۷.    
[۱۲] مکارم شیرازی، ناصر، پیام امام امیرالمؤمنین، ج۱، ص۳۸۲.    
[۱۳] هاشمی خویی، حبیب الله، منهاج البراعة فی شرح نهج البلاغة، ج۳، ص۱۰۴.    
[۱۴] ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغة، ج۱، ص۲۰۰.    
)


۲.۲ - الْقاسِطونَ - خطبه ۱۹۲ (توصیه رسول خدا)

و نیز فرموده است: رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم) مرا به جنگ اهل طغیان و بیعت‌شکنان و اهل فساد امر کرده است:
«فَأَمّا النّاكِثونَ فَقَدْ قاتَلْتُ وَ أَمّا الْقاسِطونَ فَقَدْ جاهَدْتُ وَ أَمّا الْمارِقَةُ فَقَدْ دَوَّخْتُ.»
[۱۵] سید رضی، محمد، نهج البلاغه، ت الحسون، ص۴۷۲، خطبه ۱۹۲.    
[۱۶] عبده، محمد، نهج البلاغه - ط مطبعه الاستقامه، ج۲، ص۱۸۱، خطبه ۱۸۷.    
[۱۷] صالح، صبحی، نهج البلاغه، ص۳۰۰، خطبه ۱۹۲.    

«بدانيد خداوند مرا به قتال اهل ظلم، بيعت‌شكن و اهل فساد امر فرموده است.»
[۱۸] مکارم شیرازی، ناصر، نهج البلاغه با ترجمه فارسی روان، ص۴۶۷، خطبه ۱۹۲.    
[۱۹] بحرانی، ابن میثم، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۴، ص۵۲۰.    
(شرح‌های خطبه:
[۲۰] بحرانی، ابن میثم، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۴، ص۵۲۳.    
[۲۱] مکارم شیرازی، ناصر، پیام امام امیر المومنین، ج۷، ص۴۸۸.    
[۲۲] هاشمی خویی، حبیب‌الله، منهاج البراعة فی شرح نهج البلاغه، ج۱۲، ص۲۴.    
[۲۳] ابن ابی‌الحدید، عبدالحمید، شرح نهج البلاغه، ج۱۳، ص۱۸۲.    
)


۲.۳ - بِالقِسْطِ - خطبه ۲۲۱ (امر به عدالت)

در خطبه ۲۲۱ فرموده است:
«وَ يَأْمُرونَ بِالقِسْطِ.»
[۲۴] السید الشریف الرضی، نهج البلاغة ت الحسون، ص۵۴۷، خطبه ۲۲۱.    
[۲۵] عبده، محمد، نهج البلاغة - ط مطبعة الاستقامة، ج۲، ص۲۳۸، خطبه ۲۱۷.    
[۲۶] صبحی صالح، نهج البلاغه، ص۳۴۲، خطبه ۲۲۲.    

«به عدالت فرمان مى‌دهند و خود به آن عمل مى‌نمايند.»
[۲۷] مکارم شیرازی، ناصر، نهج البلاغه با ترجمه فارسی روان، ص۵۳۵.    
[۲۸] ابن میثم بحرانی، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۴، ص۱۲۵.    
(شرح‌های خطبه:
[۲۹] ابن میثم بحرانی، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۴، ص۱۳۱.    
[۳۰] مکارم شیرازی، ناصر، پیام امام امیرالمؤمنین، ج۸، ص۳۵۵.    
[۳۱] هاشمی خویی، حبیب الله، منهاج البراعة فی شرح نهج البلاغة، ج۱۴، ص۲۵۹.    
[۳۲] ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغة، ج۱۱، ص۱۸۰.    
)
که منظور عدالت است.


این ماده شش بار در «نهج البلاغه» آمده است.

۱. ↑ قرشی بنابی، علی‌اکبر، مفردات نهج البلاغه، ج۲، ص۸۶۱.    
۲. ↑ طریحی، فخر‌الدین، مجمع البحرین ت-الحسینی، ج۴، ص۲۶۸.    
۳. ↑ شرتونی، سعید، اقرب الموارد فی فصح العربیة و الشوارد، ج۴، ص۳۳۵.    
۴. ↑ فیروز آبادی، مجد الدین، قاموس المحیط، ج۲، ص۳۷۹.    
۵. ↑ شرتونی، سعید، اقرب الموارد فی فصح العربیة و الشوارد، ج۴، ص۳۳۵.    
۶. ↑ السید الشریف الرضی، نهج البلاغة ت الحسون، ص، خطبه ۳.    
۷. ↑ عبده، محمد، نهج البلاغة - ط مطبعة الاستقامة، ج۲، ص۳۱، خطبه ۳.    
۸. ↑ صبحی صالح، نهج البلاغه، ص۴۹، خطبه ۳.    
۹. ↑ مکارم شیرازی، ناصر، نهج البلاغه با ترجمه فارسی روان، ص۴۱.    
۱۰. ↑ ابن میثم بحرانی، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۱، ص۵۰۴.    
۱۱. ↑ ابن میثم بحرانی، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۱، ص۵۲۷.    
۱۲. ↑ مکارم شیرازی، ناصر، پیام امام امیرالمؤمنین، ج۱، ص۳۸۲.    
۱۳. ↑ هاشمی خویی، حبیب الله، منهاج البراعة فی شرح نهج البلاغة، ج۳، ص۱۰۴.    
۱۴. ↑ ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغة، ج۱، ص۲۰۰.    
۱۵. ↑ سید رضی، محمد، نهج البلاغه، ت الحسون، ص۴۷۲، خطبه ۱۹۲.    
۱۶. ↑ عبده، محمد، نهج البلاغه - ط مطبعه الاستقامه، ج۲، ص۱۸۱، خطبه ۱۸۷.    
۱۷. ↑ صالح، صبحی، نهج البلاغه، ص۳۰۰، خطبه ۱۹۲.    
۱۸. ↑ مکارم شیرازی، ناصر، نهج البلاغه با ترجمه فارسی روان، ص۴۶۷، خطبه ۱۹۲.    
۱۹. ↑ بحرانی، ابن میثم، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۴، ص۵۲۰.    
۲۰. ↑ بحرانی، ابن میثم، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۴، ص۵۲۳.    
۲۱. ↑ مکارم شیرازی، ناصر، پیام امام امیر المومنین، ج۷، ص۴۸۸.    
۲۲. ↑ هاشمی خویی، حبیب‌الله، منهاج البراعة فی شرح نهج البلاغه، ج۱۲، ص۲۴.    
۲۳. ↑ ابن ابی‌الحدید، عبدالحمید، شرح نهج البلاغه، ج۱۳، ص۱۸۲.    
۲۴. ↑ السید الشریف الرضی، نهج البلاغة ت الحسون، ص۵۴۷، خطبه ۲۲۱.    
۲۵. ↑ عبده، محمد، نهج البلاغة - ط مطبعة الاستقامة، ج۲، ص۲۳۸، خطبه ۲۱۷.    
۲۶. ↑ صبحی صالح، نهج البلاغه، ص۳۴۲، خطبه ۲۲۲.    
۲۷. ↑ مکارم شیرازی، ناصر، نهج البلاغه با ترجمه فارسی روان، ص۵۳۵.    
۲۸. ↑ ابن میثم بحرانی، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۴، ص۱۲۵.    
۲۹. ↑ ابن میثم بحرانی، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۴، ص۱۳۱.    
۳۰. ↑ مکارم شیرازی، ناصر، پیام امام امیرالمؤمنین، ج۸، ص۳۵۵.    
۳۱. ↑ هاشمی خویی، حبیب الله، منهاج البراعة فی شرح نهج البلاغة، ج۱۴، ص۲۵۹.    
۳۲. ↑ ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغة، ج۱۱، ص۱۸۰.    


• قرشی بنابی، علی‌اکبر، مفردات نهج البلاغه، برگرفته از مقاله «قسط»، ج۲، ص۸۶۱.    


رده‌های این صفحه : مفردات نهج البلاغه | واژه شناسی واژگان خطبه 192 نهج البلاغه | واژه شناسی واژگان خطبه 221 نهج البلاغه | واژه شناسی واژگان خطبه 3 نهج البلاغه
جعبه ابزار