قسط (لغات‌قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
قسط: (اَمَرَ رَبِّی بِالْقِسْطِ) «قسط» مفهومش آن است که حق کسی را به دیگری ندهد و به تعبیر دیگر «تبعیض» روا ندارد و نقطه مقابلش آن است که حق کسی را به دیگری دهد.
«قسط» در لغت به معنای پرداختن سهم دیگری است و لذا مفهوم دادگری در آن نهفته است.
جالب این که در
سوره یونس این کلمه تنها در مورد کسانی که
عمل صالح دارند و پاداش نیک دریافت می‌کنند گفته شده و در مورد کیفر بدکاران عنوان نشده است؛ این به خاطر آن است که مجازات و
کیفر، شکل در آمد و سهمیه ندارد و به تعبیر دیگر: کلمه «قسط»، تنها متناسب پاداش نیک است، نه مجازات.
ترجمه و تفاسیر مرتبط با
قسط:
(قُلْ اَمَرَ رَبِّی بِالْقِسْطِ وَ اَقِیمُواْ وُجُوهَکُمْ عِندَ کُلِّ مَسْجِدٍ وَ ادْعُوهُ مُخْلِصِینَ لَهُ الدِّینَ کَمَا بَدَاَکُمْ تَعُودُونَ) (بگو: پروردگارم امر به عدالت کرده است و روی خویش را در هر مسجد و به هنگام
عبادت به سوی او کنید و او را بخوانید و دین خود را برای او خالص کنید و بدانید همان‌گونه که در آغاز شما را آفرید، بار دیگر در رستاخیز باز می‌گردید.)
علامه طباطبایی در
تفسیر المیزان می‌فرماید: قسط بنا به گفته
راغب هم بهره عادلانه را گویند که خداوند می‌فرماید:
(لِیَجْزِیَ الَّذِینَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصَّالِحاتِ بِالْقِسْطِ) و
(اَقِیمُوا الْوَزْنَ بِالْقِسْطِ) و هم به معنای جور و گرفتن بهره دیگران آمده، چیزی که هست این ماده (قسط) در باب افعال معنای اول را می‌رساند مانند
(وَ اَقْسِطُوا اِنَّ اللَّهَ یُحِبُّ الْمُقْسِطِینَ) و در باب ثلاثی مجرد معنای دوم را، مانند
(وَ اَمَّا الْقاسِطُونَ فَکانُوا لِجَهَنَّمَ حَطَباً).
پس بنا به گفته راغب مقصود از جمله مزبور این خواهد بود: بگو پروردگار من امر به گرفتن بهره عادلانه و ملازمت میانه روی در همه امور و ترک افراط و تفریط کرده و معلوم است که راه میانه در عبادت این است که مردم به سوی
خدا بازگشت نموده به جای پرستش بت‌ها و تقلید از بزرگان قوم به معابد در آمده خدا را به
خلوص عبادت کنند.
(دیدگاه
شیخ طبرسی در
مجمع البیان:
)
(اِلَیْهِ مَرْجِعُکُمْ جَمِیعًا وَعْدَ اللّهِ حَقًّا اِنَّهُ یَبْدَاُ الْخَلْقَ ثُمَّ یُعِیدُهُ لِیَجْزِیَ الَّذِینَ آمَنُواْ وَ عَمِلُواْ الصَّالِحَاتِ بِالْقِسْطِ وَالَّذِینَ کَفَرُواْ لَهُمْ شَرَابٌ مِّنْ حَمِیمٍ وَ عَذَابٌ اَلِیمٌ بِمَا کَانُواْ یَکْفُرُونَ) (بازگشت همه شما تنها به سوی اوست. خداوند وعده حقّی فرموده؛ او آفرینش را آغاز می‌کند، سپس آن را باز می‌گرداند، تا کسانی را که
ایمان آورده و کارهای شایسته انجام داده‌اند، به عدالت جزا دهد و برای کسانی که
کافر شدند، نوشابه‌ای از آب سوزان و عذابی دردناک است، به سزای آن‌که کفر می‌ورزیدند.)
علامه طباطبایی در تفسیر المیزان می‌فرماید: جمله
(لِیَجْزِیَ الَّذِینَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصَّالِحاتِ بِالْقِسْطِ... ) متضمن است به این بیان که عدل و قسط الهی -که یکی از صفات فعل او است- اجازه نمی‌دهد که در درگاه او دوغ و دوشاب یکسان باشد، با آن کسی که با ایمان آوردن در برابرش
خضوع نموده و اعمال صالح کرده و با آن کسی که بر حضرتش استکبار و به خود و به آیاتش کفر ورزیده یک جور معامله کند. این دو طایفه در
دنیا که به طور یکسان در تحت سیطره اسباب و علل طبیعی قرار داشتند، اسبابی که به اذن خدا یا سود می‌رسانید و یا
ضرر اگر قرار باشد در
آخرت هم به طور یکسان با آنان معامله شود
ظلم خواهد بود. پس، جز این باقی نمی‌ماند که خدای تعالی بین این دو طایفه در زمانی که به سوی او بر می‌گردند فرق بگذارد، به این معنا که مؤمنین نیکوکار را جزای خیر و کفار بدکار را سزای بد دهد، تا ببینی آنان از چه چیز لذت می‌برند و اینان از چه چیز متالم و ناراحت می‌شوند.
(دیدگاه شیخ طبرسی در مجمع البیان:
)
•
مکارم شیرازی، ناصر، لغات در تفسیر نمونه، برگرفته از مقاله «قسط»، ص۴۴۰.
