قسط (مفردات‌قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
قِسْط (به کسر قاف و سکون سین) از
واژگان قرآن کریم به معنای
عدالت است.
قاسط (به کسر سین) در دو معنای عادل و منحرف از
حق است.
إقْساط (به کسر همزه و سکون قاف) از باب افعال به معنی عدالت است.
مشتقات
قِسْط که در
آیات قرآن آمده عبارتند از:
الْمُقْسِطِینَ (به ضم میم و کسر قاف) به معنای عدالت‌پیشگان،
الْقاسِطُونَ (به کسر سین) به معنای ستمکار و منحرف از حق،
الْقِسْطَ (به کسر قاف و سکون سین) به معنای عدل است.
قِسْط به معنی
عدالت است.
قسط از مصادری است که وصف واقع شوند مثل
عدل گویند
«رجل قسط» چنان‌که گویند
«زید عدل» و آن در عدالت و
ظلم هر دو به کار می‌رود.
«قسط الوالی قسطا» یعنی حکمران به عدالت رفتار کرد.
«قسط قسطا و قسوطا» یعنی ستم کرد و از
حق منحرف شد.
ولی
قاموس و
اقرب صریح‌اند در این‌که
قسط به کسر اول به معنی عدل و به فتح آن به معنی ظلم و انحراف است.
قاسط در دو معنای عادل و منحرف از حق است.
در اقرب الموارد گفته: آن از اضداد است و به معنی عادل و ظالم آید.
ولی
طبرسی فرموده:
قاسط به معنی ظالم و
مقسط به معنی عادل است.
إقْساط از باب افعال به معنی عدالت است.
راغب گفته:
اقساط آن است که نصیب دیگری را بدهی و آن
انصاف است.
لذا گفته‌اند:
«اقسط: اذا عدل»
به مواردی از
قِسْط که در قرآن به کار رفته است، اشاره می‌شود:
(قُلْ اَمَرَ رَبِّی بِالْقِسْطِ) (بگو:
پروردگارم امر به عدالت کرده است.)
(وَ قُضِیَ بَیْنَهُمْ بِالْقِسْطِ) (و در ميان آنها، به عدالت داورى مى‌شود.)
(لِیَجْزِیَ الَّذِینَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصَّالِحاتِ بِالْقِسْطِ) (تا کسانی را که
ایمان آورده و کارهای شایسته انجام داده‌اند، به عدالت جزا دهد.)
ایضا
قسط نصیبی است که از روی عدالت باشد، جمع آن
اقساط است. در این آیه ممکن است مراد نصیب باشد.
(و این‌که گروهی از ما
مسلمان و گروهی ستمکارند.)
(وَ اَمَّا الْقاسِطُونَ فَکانُوا لِجَهَنَّمَ حَطَباً) (و امّا ستمكاران آتش‌گيره و هيزم دوزخند.)
قاسط در هر دو
آیه به معنی منحرف از حق است.
(وَ اِنْ حَکَمْتَ فَاحْکُمْ بَیْنَهُمْ بِالْقِسْطِ اِنَّ اللَّهَ یُحِبُ الْمُقْسِطِینَ) (و اگر داورى كنى، با عدالت در ميان آنها داورى كن، كه خدا عدالت‌پيشگان را دوست دارد.)
مقسطین به معنی عادلان می‌باشد.
(وَ اَقْسِطُوا اِنَّ اللَّهَ یُحِبُ الْمُقْسِطِینَ.) (و عدالت‌پيشه كنيد كه خداوند عدالت‌پيشگان را دوست مى‌دارد.)
چنان‌که گفته شده قسط از مصادری است که وصف واقع می‌شود، مفرد و جمع در آن یکسان است.
(وَ نَضَعُ الْمَوازِینَ الْقِسْطَ لِیَوْمِ الْقِیامَةِ...) (ما ترازوهاى عدل را در
روز قیامت برپا مى‌كنيم.)
لذا در آیه
قسط صفت موازین آمده است یعنی در
قیامت میزان‌های عدالت می‌نهیم.
•
قرشی بنابی، علی‌اکبر، قاموس قرآن، برگرفته از مقاله «قسط»، ج۶، ص۵.
