قرب الاسناد
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کتاب قرب الإسناد
ابو العباس عبد الله بن جعفر بن حسین بن مالک بن جامع حِمیَری قمی، از ياران
امام حسن عسگری علیه السلام و از فقها و روات بزرگ
شیعه در قرن سوم هجرى مى‌باشد.
مولف: ابو العباس عبد الله بن جعفر بن حسين بن مالك بن جامع حِميَرى قمى.
ابو العباس عبد الله بن جعفر بن حسين بن مالك بن جامع حِميَرى قمى، از ياران
امام حسن عسگری علیه السلام و از فقها و روات بزرگ
شیعه در قرن سوم هجرى مى‌باشد.
عبد الله بن جعفر از مقام و منزلت والايى در ميان علما و فقهاى بزرگ شيعه برخوردار است و شخصيت‌هايى همچون
شیخ صدوق در مشيخۀ «
الفقیه» و نجاشى در «رجال» و مجلسى دوم در «
روضة المتقین» و مامقانى در «
تنقیح المقال» و عليارى در «
بهجة الآمال» فقاهت و وثاقت و وجاهت او را در ميان مشايخ روايى شهر قم مطرح نموده‌اند. وى از مشايخ بزرگ
محمد بن یعقوب کلینی به شمار مى‌آيد و كلينى در كتاب «كافى» بسيار بر او
استناد نموده و از او روايت نقل كرده است.
حميرى با امام هادى و امام حسن عسكرى عليهما السلام مكاتباتى داشت و على رغم فشار شديد حكومت عباسى در قطع ارتباط ميان شيعيان و آن دو امام بزرگوار، ارتباط خود را با امامان خود حفظ كرده و از آن دو امام همام پيوسته رهنمود مى‌گرفت.
پس از شهادت امام حسن عسكرى عليه السلام حميرى رابطه خود را با معدن
وحی در زمان غيبت صغرى قطع نكرد و از طريق «
محمد بن عثمان عمری» رابطه و مكاتبه خود را با
امام زمان عجل الله تعالی فرجه الشریف حفظ نمود و مسائل و مشكلات خود را از امام زمان از طريق نامه مى‌پرسيد و از نور وجود آن حضرت بهره‌مند مى‌گشت. وى مجموعه اين نامه‌ها را در كتابى به نام« مسائل عن محمد بن عثمان العمري و التوقيعات» جمع آورى نموده است.
حميرى در حدود سال ۲۷۰ هجرى سفرى به شهر كوفه، پايگاه روات بزرگ شيعه در آن دوران، داشته است. علما و بزرگان كوفه با
اطلاع از آمدن حميرى به شهرشان دسته دسته به نزدش مى‌آمدند تا شفاها از او روايت بشنوند و سخنان گهربار
ائمه معصومین علیهم السلام را بدون واسطه از اين شخصيت بزرگ شيعه و راوى معتبر استفاده نمايند.
روايات حميرى از ارزش و
اعتبار خاصى برخوردار است و مشايخ بزرگ شيعه در مجموعه‌هاى روايى خود پيوسته به آنها استناد مى‌كنند، مانند كلينى در «كافى»، شيخ صدوق در« فقيه» و «
خصال»، شيخ طوسى در« تهذيب»،
شیخ طبرسی در «
مکارم الأخلاق»،
علامه مجلسی در «
بحار الأنوار» و شيخ حر عاملى در«
وسائل الشیعة».
حميرى داراى چهار فرزند بود به نام‌هاى محمد، جعفر، حسين و احمد كه آنها نيز از بزرگان شيعه بوده‌اند و داراى مكاتباتى با امام زمان عجل الله تعالى فرجه الشريف مى‌باشند. البته از ميان آن مكاتبات تنها نامه‌هاى محمد به دست ما رسيده و در جوامع روايى
شیعه آن را نقل نموده‌اند.
حميرى از محضر شخصيتهاى بزرگى از مشايخ شيعه نيز بهره‌مند شده است مانند: ابو هاشم جعفرى،
ابراهیم بن مهزیار ، ابراهيم بن هاشم، احمد بن اسحاق قمى،
احمد بن محمد بن خالد برقی ، احمد بن محمد بن عيسى اشعرى قمى، احمد بن مطهر، محمد بن ريان بن صلت قمى و
حسن بن ظریف .
شخصيتهاى فراوانى از چهره‌هاى سرشناس شيعه از او بهره برده‌اند مانند: فرزندش محمد بن عبد الله بن جعفر، احمد بن زياد بن جعفر همدانى،
علی بن بابویه قمی ، محمد بن حسن بن وليد، محمد بن موسى بن متوكل، محمد بن همام بغدادى،
محمد بن یحیی عطار قمی و ابو غالب زرارى.
او داراى تأليفات فراوانى مى‌باشد از جمله: - قرب الإسناد، - العظمة و التوحيد، -
الإمامة ، - الاستطاعة و المعرفة و الأفاعيل و الإرادة، - الطب، - الرسائل، - فضل العرب، - مسائل عن محمد بن عثمان العمري و التوقيعات، -
کتاب الدلائل ، - الغيبة و الحيرة.
در زمان امام هادى و امام حسن عسكرى عليهما السلام ظلم و ستم حكومت عباسى به اوج خود رسيده بود و حكام ستمگر از ارتباط ميان شيعيان و اين دو امام بزرگوار بشدت جلوگيرى مى‌كردند. در چنين زمانى مؤلف اين كتاب- مانند بسيارى ديگر از روات بزرگ شيعه- به وسيله ارتباط با ديگر ياران نزديك ائمه عليهم السلام و ارتباط مخفى و مكاتبه‌اى و نامه نگارى با ائمه عليهم السلام، سخنان گهربار آن امامان بزرگوار را در مجموعه‌هاى روايى جمع آورى مى‌كرد تا آن را به آيندگان و نسلهاى آينده برساند.
مؤلف كتاب با امام زمان عجل الله تعالى فرجه الشريف نيز مكاتباتى داشته‌است.
علامه شیخ آقا بزرگ تهرانی در كتاب ارزشمند خود، «
الذریعة إلی تصانیف الشیعة» دربارۀ ارزش اين كتاب مى‌فرمايد:
اين كتاب در نزد قدماى فقهاى شيعه بسيار ارزشمند و گران‌قدر به شمار مى‌آمد و لذا از شهرهاى دور براى شنيدن و يا ديدن آن بار سفر مى‌بستند و رنج سفر را بر خود هموار مى‌كردند و چشمانشان با ديدن اين كتاب روشن مى‌گشت و به همين جهت اين كتاب را به عنوان كتابى مستقل به رشته تحرير در مى‌آوردند.
مؤلف اين كتاب شيخ بزرگ قم،
ابو العباس عبد الله بن جعفر حمیری مى‌باشد. وى در اين كتاب روايات هر امامى را مستقلا در يك بخش آورده، مانند:« قرب الإسناد إلى الصادق عليه السلام» و« قرب الإسناد إلى الرضا عليه السلام».
از ديگر نكات با ارزش اين كتاب آن است كه مؤلف سؤالات على بن جعفر از امام موسى كاظم عليه السلام را نيز در كتاب خود آورده و بدين ترتيب بر اعتبار كتاب على بن جعفر افزوده است.
اين كتاب از اصول چهارصدگانه اوليه شيعه به شمار مى‌آيد و از زمان نگارش تا حال در طول بيش از هزار سال پيوسته مورد توجه علما و بزرگان شيعه واقع شده و رواياتش در مجموعه‌هاى بزرگ روايى نقل شده است كه از جملۀ آنهاست: كتاب كافى شيخ كلينى، كتاب فقيه و خصال شيخ صدوق، تهذيب شيخ طوسى،
بحار الانوار علامه مجلسى، وسائل الشيعه شيخ حر عاملى، و مستدرك الوسائل محدث نورى.
قرب الإسناد شامل ۱۴۰۴ حديث مى‌باشد كه از امام جعفر صادق و امام موسى كاظم و امام رضا عليهم السلام روايت شده است. اين كتاب شامل احاديث فراوانى از ديگر ائمه معصومين عليهم السلام نيز بوده كه متأسفانه به دست ما نرسيده است.
كتاب حاضر از سه بخش تشكيل شده است:
بخش اول رواياتى كه از امام جعفر صادق عليه السلام روايت شده است.
بخش دوم رواياتى كه از امام موسى كاظم عليه السلام روايت شده است.
بخش سوم رواياتى كه از امام رضا عليه السلام نقل گرديده است.
هر بخش از كتاب داراى يك سرى روايات متفرقه نيز مى‌باشد.
برخى از مسائل مطرح شده در كتاب حاضر عبارتند از: رواياتى درباره دعا و شرايط آن، مسائل عقيدتى و ابواب فقهى مانند صلوة، طهارة، زكات، صوم، حج، نكاح، طلاق، حدود، معاملات، صيد، وصيت، شهادت و...
۱- نسخه‌اى در كتابخانه حضرت آيت الله بروجردى كه تاريخ نگارش آن ۱۳۵۹ هجرى است و به خط حسن مير خانى مى‌باشد. اين نسخه از نسخه‌اى تهيه شده كه از روى نسخه‌اى كه اجازه مؤلف آن، يعنى عبد الله بن جعفر حميرى در تاريخ ۳۰۴ هجرى بر آن بوده، نوشته شده است.
نسخه ای از این کتاب به زبان عربی در یک جلد در مؤسسه آل البيت عليهم السلام در سال ۱۴۱۳ هجری قمری در
قم به چاپ رسیده است.
نرم افزار جامع فقه أهل البيت عليهم السلام، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی.
نرم افزار جامع فقه اهل البیت ۲.
