قبس من کتاب غیاث سلطان الوری لسکان الثری (کتاب)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
مؤلف كتاب "قبس من غياث سلطان الورى لسكان الثرى في قضاء ما فات من الصلوات" على بن موسى بن جعفر بن محمد
بن طاووس حسينى( م ۶۶۴ ق) است، اين كتاب قسمتى از كتاب غياث سلطان الورى لسكان الثرى على بن طاوس است كه در بردارنده ۲۴ روايت در مورد
نماز میت و
اضافاتى از مؤلف است كه شهيد اوّل( م ۷۸۶ ق) با
اضافات و تغييراتى كه در آن داده است آن را در كتاب
الذکری مطرح كرده است.
سيد رضى الدين، على بن موسى بن جعفر بن طاووس، از نوادگان
امام حسن مجتبی و
امام سجاد علیهما السلام در روز ۱۵ محرم سال۵۸۹هجرى در شهر
حله به دنيا آمد. جد هفتم ايشان، محمد بن اسحاق، كه به خاطر زيبايى و ملاحتش به
طاووس مشهور شده بود از سادات بزرگوار
مدینه محسوب مى‌شد.
ابتداى تحصيلات سيد ابن طاووس در شهر حله بود كه از محضر پدر و جد خود، ورام بن ابى فراس علوم مقدماتى را آموخت. سيد با دركى قوى و هوشى سرشار قدم در راه
علم نهاد و در اندك زمانى از تمام هم شاگرديهاى خود سبقت گرفت. وى در
کشف المحجة مى‌گويد: « وقتى من وارد كلاس شدم آنچه را ديگران در طول چند سال آموخته بودند، در يك سال آموختم و از آنان پيشى گرفتم.» او مدت دو سال و نيم به تحصيل
فقه پرداخت و پس از آن خود را از استاد بى‌نياز ديد و بقيه كتب فقهى عصر خويش را به تنهايى مطالعه نمود.
سيد ابن طاووس در بين علما و مردم زمان خويش از احترام خاصى برخوردار بود. او علاوه بر اينكه فقيهى نام آور بود اديبى گرانقدر و شاعرى توانا شمرده مى‌شد، گرچه شهرت اصلى او در زهد و
تقوی و
عرفان اوست و اكثر تأليفات او در موضوع ادعيه و زيارات مى‌باشد. سيد كتابخانه بزرگ و بى‌نظيرى داشت كه از جدش به
ارث برده بود و او به گفتۀ خودش تمام آن كتابها را مطالعه كرده يا درس گرفته بود.
اين كتاب قسمتى از كتاب غياث سلطان الورى لسكان الثرى على بن طاوس است كه در بردارنده ۲۴ روايت در مورد
نماز میت و
اضافاتى از مؤلف است كه
شهید اول ( م ۷۸۶ ق) با
اضافات و تغييراتى كه در آن داده است آن را در كتاب الذكرى مطرح كرده است.
اينكه اين كتاب تنها قطعه‌اى از كتاب غياث سلطان الورى است از آنجا معلوم مى‌شود كه برخى از عبارات آن كه به مطلبى از كتاب
اشاره مى‌كند در اين قطعه نيامده است.
ابن طاوس در قسمتى از اجازه‌اش تنها اثر فقهى خود را در اين كتاب دانسته و علت خوددارى از
فتوا دادن را عظمت مسئوليت آن و احتمال اشتباه ذكر نموده است.
اين كتاب از زمان نگارش مورد توجه فقهاى بزرگ واقع شده و بزرگانى همچون شهيد اوّل( م ۷۸۶ ق) در الذكرى،
محقق سبزواری ( م ۱۰۹۰ ق) در
ذخیرة المعاد فاضل هندی ( م ۱۱۳۵ ق) در
کشف اللثام شیخ یوسف بحرانی ( م ۱۱۸۶ ق) در
الحدائق الناظرة ،
،
سید جواد عاملی ( م ۱۲۲۶ ق) در
مفتاح الکرامة محقق قمی ( م ۱۲۳۱ ق) در
غنائم الایام محقق نراقی ( م ۱۲۴۵ ق) در
مستند الشیعه شیخ محمد حسن نجفی ( م ۱۲۶۶ ق) در
جواهر الکلام شیخ انصاری ( م ۱۲۸۱ ق) در
کتاب الطهارة آقا رضا همدانی ( م ۱۳۲۳ ق) در
مصباح الفقیه سید محسن حکیم ( م ۱۳۹۰ ق) در
مستمسک العروة الوثقی و غير آن، اين قطعه را به صورت كامل ذكر و احاديث آن را بررسى نموده‌اند.
همچنين در كتب حديثى مثل
بحار الانوار و
وسائل الشیع ه
نيز اين كتاب مطرح شده است.
در كتابهاى الحدائق الناظرة و الذخيرة در نقل مطالب كتاب غياث سلطان الورى علاوه بر ۲۴ روايتى كه مخصوص به
نماز ميت است، ۱۰ روايت كه بحث نماز ميت را بطريق عام اثبات مى‌كند و همينطور ۴ روايت كه نماز ميت را دينى دانسته كه بايد
قضا شود نيز مطرح شده است اما در كتاب الذكرى صرفا ۲۴ روايت به اين كتاب نسبت داده شده و آن دو دسته روايت ديگر، جزء اين كتاب به شمار نيامده است.
اين كتاب در عين اختصار و
ایجاز از ارزش علمى والايى بر خوردار است تا جائيكه مؤلف در متن اجازه‌اش در بيان ارزش اين كتاب مى‌نويسد: كتاب لم يكتب مثله .
اگر چه
علی بن طاوس در اجازه‌اش تنها اثر فقهى خود را كتاب غياث سلطان الورى ذكر نموده است اما كتاب ديگرى بنام
المضایقة و المواسعة را نيز تأليف نموده است كه به علت مشابهتى كه ميان موضوع اين دو كتاب وجود دارد گاهى اصحاب كتب
تراجم در مورد آن دو دچار اشتباه شده‌اند.
به عنوان نمونه عبارتى از كتاب المضايقه
به نقل از فوائد المدنية استر آبادى در
جنة المأوی نورى طبرسى آمده
و در آنجا وانمود شده كه اين عبارت از غياث سلطان الورى است. بر عكس افندى عبارتى از غياث را به عنوان قطعه‌اى از المضايقه ذكر نموده است.
صاحب الذريعة در
در ذيل معرفى كتاب الامالى به احاديث المواسعه در كتاب غياث سلطان الورى
اشاره نموده است.
امّا در
الذریعة در معرفى غياث سلطان الورى اينگونه مى‌نويسد: هو غير المواسعة و المضايقه الذى اورده بتمامه المولى
محمد امین الاسترابادی فى
الفوائد المدنیة المطبوع بايران فى ۱۳۲۱ و يعبر عنه فى كثير من المواضع برسالة المواسعة و المضايقة.
در الذريعة
در معرفى كتاب المواسعة و المضايقه نيز تصريح نموده كه: هى( المواسعة و المضايقة) غير كتابه الّذى سماه به غياث سلطان الورى .
عجيب اينكه در مقدمه كتابهاى الملاحم و الفتن، اليقين و ساير آثار على بن طاوس و ناشرين اين كتابها نام آن را سلطان الورى لسكان الثرى فى المواسعة و المضايقة كه مجموعه‌اى از دو نام كتاب است ذكر نموده‌اند.
در الذريعة
به نسخه خطى در كتابخانه علامه شيخ
محمد سماوی اشاره شده است كتاب موجود همراه با
نزهة الناظر و نبنیه الخاطر از حسين بن محمد بن حسن حلواتى از علماى قرن پنجم با ترتيب و صفحات مستقل، توسط مدرسه الامام المهدى عج در
قم در سال ۱۴۰۸ ق چاپ شده است.
قابل ذكر است كه عبارتهاى موجود بين كتابهاى الذكرى، الذخيرة، الحدائق الناظرة داراى تفاوتهاى متعددى در زمينه نقل روايات و عبارتهاى سيد على بن طاوس مى‌باشند كه در اين چاپ صرفا عبارتهاى الذكرى مطرح شده است.
اگر چه روايتهاى موجود در اين كتاب مكر را مورد
استناد فقهاى بزرگ در كتابهايشان بوده است اما
آیة اللّه عظمی خوئی ( م ۱۴۱۳ ق) در
کتاب الصلاة اين احاديث را معتبر نمى‌داند و مى‌نويسد:
و قال قده في اجازاته: انه لم يكتب مثله. و قال ايضا انه اقتصر فى الفقه على هذا الكتاب فقط تحرزا منه عن الفتيا لعظم مسئوليتها و قد نقلها عنه جماعة من اصحابنا( قدهم) منهم الشهيد فى الذكرى، و المجلسى فى البحار، و صاحب الوسائل و الحدائق، هذا و لكن تكلم الاخبار- على كثرتها، و جلالة جامعها- غير معتبرة، لضعف اسناد بعضها فى حد نفسها............ و لتطرق الخدشه فى اسناد جميعها نظرا الى ان طريق السيد ابن طاووس( قده) الى ارباب الكتب و المجامع الحديثية التى يروى عنها غير معلوم لدنيا حيث انه قده لم يذكر ذلك ضمن اجازاته، فلم يعرف الوسائط بينه و بينهم كى ينظر فى حالهم من حيث الضعف و الوثاقة .
قبس من غیاث سلطان الوری لسکان الثری فی قضاء ما فات من الصلوات
نرم افزار جامع فقه أهل البيت عليهم السلام، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی
