• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

فناء (مفردات‌قرآن)

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف


منبع: فناء (قاموس قرآن (جلد ۵))
مقالات مرتبط: فناء (مفردات‌نهج‌البلاغه)، فناء.


فَناء (به فتح فاء) از واژگان قرآن کریم به معنای از بين رفتن است.


فَناء
[۱] قرشی بنابی، علی اکبر، قاموس قرآن، ج۵، ص۲۰۵.    
[۲] راغب اصفهانی، حسین، المفردات، ط دارالقلم، ص۲۸.    
[۳] طریحی، فخرالدین، مجمع البحرین، ت الحسینی، ج۱، ص۳۳۲.    
به معنای از بين رفتن است.

فنا، محو شدن تعینات ممکنات و سالک در برابر هستی حق‌تعالی است. امام‌ خمینی فنا را محو صفات و تعینات عبد و درک شهودی تمام حقایق عالم غیب با قلب، از مرتبه اسماء و صفات تا آخرین مرتبه وجود می‌داند که رجوع از ملک به ملکوت است.
[۴] خمینی، روح‌الله، شرح چهل حدیث، ص۳۴۲، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۳۸۸.    
[۵] خمینی، روح‌الله، تقریرات فلسفه امام خمینی، ج۳، ص۳۵۲، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۳۸۵.    
[۶] خمینی، روح‌الله، تعلیقات علی شرح الفصوص الحکم و مصباح الانس، ص۱۷۳، قم، دفتر تبلیغات اسلامی، ۱۴۱۰ قمری.    
از واژه‌های مرتبط با فنا، جمع، محو، صحو، فرق، محق، طمس می‌باشد. در این نگاه، عارف کثرت را به وجود واحد می‌بیند که همان وجود مطلق است؛ مانند رویت قطرات در دریا و رؤیت درخت در هسته.
امام‌ خمینی فنا را از مراحل نهایی سیر الی الله می‌داند که سالک پس ‌از فنا از هرگونه اوصاف وجود خود پاک شده، به صفات الهی و اخلاق ربانی متخلق می‌گردد
[۷] خمینی، روح‌الله، مصباح الهدایه، ص۸۸، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۳۸۶.    
و این مقام، حقیقت عبودیت است که همان فنا در حضرت ربوبیت می‌باشد. ایشان با استناد به روایتی حقیقت فنا را بر متحقق شدن به اسم «الله» تطبیق می‌دهد و معتقد است سالک در عبادت باید به مقام اسم الله متحقق شود.
[۸] خمینی، روح‌الله، سرّ الصلاة، ص۸۸، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۳۸۸.    

ایشان مانند دیگر عارفان فنا را به سه قسم کلی تقسیم کرده‌ است:
الف) فنای افعالی: در این فنا، حق‌تعالی به تجلی افعالی برای سالک متجلی می‌شود. در پی این فنا، بنده همه افعال را قائم به‌ حق می‌داند و تنها او را مؤثر اصلی در انجام امور می‌بیند.
ب) فنای صفات: در این فنا، خداوند به تجلی صفاتی بر سالک متجلی می‌شود و سالک صفات خود و همه اشیا را فانی در صفات خدا مشاهده می‌کند.
ج) فنای ذاتی: این فنا، با تجلی ذاتی حق‌تعالی همراه است. سالک ذات خود و همه ما سوای حق را فانی در ذات حق مشاهده می‌کند و همه را جلوی او می‌بیند.
[۹] خمینی، روح‌الله، دانشنامه امام خمینی، ج۸، ص۴۵، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۴۰۰.


(كُلُّ مَنْ عَلَيْها فانٍ‌ • وَ يَبْقى‌ وَجْهُ رَبِّكَ ذُو الْجَلالِ وَ الْإِكْرامِ‌)
[۱۰] رحمن/سوره۵۵، آیه۲۶-۲۷.    
چون سوره رحمن درباره جنّ و انس است، ظاهرا مراد از (مَنْ عَلَيْها) جن و انس باشد،
[۱۱] مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، ج۲۳، ص۱۳۵.    
و فناء معدوم شدن نيست، زيرا موجود معدوم نمی‌شود؛ بلكه مقصود از بين رفتن صورت و تركيب ظاهرى است. همين‌كه انسانى مُرد و خاك شد، فناء شده است؛ يعنى: «هر كه از جنّ و انس در روى زمين است فانى شدنى است، ولى پروردگارت كه داراى جلال و کرامت است می‌ماند».
آيه‌: (كُلُّ شَيْ‌ءٍ هالِكٌ إِلَّا وَجْهَهُ‌)
[۱۲] قصص/سوره۲۸، آیه۸۸.    
(همه چيز جز ذات پاك او فانى مى‌شود)
[۱۳] مکارم شیرازی، ناصر، ترجمه قرآن، ص۳۹۶.    
از آيه ما نحن فيه اعمّ است، و در «وجه» خواهد آمد.
(ببینید: وجه (مفردات‌قرآن))


۱. ↑ قرشی بنابی، علی اکبر، قاموس قرآن، ج۵، ص۲۰۵.    
۲. ↑ راغب اصفهانی، حسین، المفردات، ط دارالقلم، ص۲۸.    
۳. ↑ طریحی، فخرالدین، مجمع البحرین، ت الحسینی، ج۱، ص۳۳۲.    
۴. ↑ خمینی، روح‌الله، شرح چهل حدیث، ص۳۴۲، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۳۸۸.    
۵. ↑ خمینی، روح‌الله، تقریرات فلسفه امام خمینی، ج۳، ص۳۵۲، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۳۸۵.    
۶. ↑ خمینی، روح‌الله، تعلیقات علی شرح الفصوص الحکم و مصباح الانس، ص۱۷۳، قم، دفتر تبلیغات اسلامی، ۱۴۱۰ قمری.    
۷. ↑ خمینی، روح‌الله، مصباح الهدایه، ص۸۸، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۳۸۶.    
۸. ↑ خمینی، روح‌الله، سرّ الصلاة، ص۸۸، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۳۸۸.    
۹. ↑ خمینی، روح‌الله، دانشنامه امام خمینی، ج۸، ص۴۵، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۴۰۰.
۱۰. ↑ رحمن/سوره۵۵، آیه۲۶-۲۷.    
۱۱. ↑ مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، ج۲۳، ص۱۳۵.    
۱۲. ↑ قصص/سوره۲۸، آیه۸۸.    
۱۳. ↑ مکارم شیرازی، ناصر، ترجمه قرآن، ص۳۹۶.    


• قرشی بنابی، علی‌اکبر، قاموس قرآن، برگرفته از مقاله "فناء"، ج۵، ص۲۰۵.    
• دانشنامه امام خمینی    ، تهران، موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی    ، ۱۴۰۰ شمسی.


رده‌های این صفحه : دیدگاه های عرفانی امام خمینی | فنا | مفردات قرآن | واژه شناسی واژگان سوره الرحمن | واژه شناسی واژگان عرفانی قرآن
جعبه ابزار