فعلیت ذاتی
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
فعلیت ذاتی از
اصطلاحات به‌کار رفته در
علم منطق بوده و به‌معنای تحقق
محمول برای
موضوع در یکی از زمان‌ها است.
اصول کیفیت‌ها و مواد قضایا سه چیز است: "
وجوب"، "
امتناع" و "
امکان". ولی از آن جهت که این سه، پاسخگوی تمام نیاز‌های علوم و محاورات نیستند، کیفیات فرعی دیگری مانند "
دوام" و "
امکان عام" و "
فعلیت" را نیز به آنها افزوده‌اند.
"
فعلیت" یا "وجود
بالفعل" در مقابل
قوّه یا
وجود بالقوّه است. وقتی می‌گوییم شئ بالقوه موجود بود و سپس
بالفعل موجود شد، به این معنا است که شئ سه حالت را پشت سر گذاشته است. این حالات عبارت است از امکان، آمادگی و تحقق. به طوری که اگر این انتقال به نهایت خود برسد، شئ موجود
بالفعل می‌شود.
فعلیت سه قسم است:
فعلیت ذاتی،
فعلیت وصفی و
فعلیت وقتی.
فعلیت ذاتی به این معنا است که محمول در یکی از زمان‌ها برای موضوع تحقق می‌یابد؛ حال چه در زمان گذشته باشد یا در زمان حال و یا در زمان آینده. مانند: هر انسانی
بالفعل، تنفس کننده است.
قضیه‌ای را که دارای چنین مضمونی باشد "
مطلقه عامه" نامند و منظورشان از
فعلیت آن است که محمول از حدّ قوه خارج شده و تحقق عینی یافته است. بنابراین، ذکر کلمه "
بالفعل" در متن
قضیه ضروری نیست و هر لفظی که این معنا را افاده کند می‌تواند جایگزین آن گردد. مثلاً
قضیه "آنان پس از شکست خوردن و مغلوب شدن شان بزودی غالب و پیروز می‌شوند" نیز
قضیه فعلیه است.
در تنظیم این مقاله از منابع ذیل استفاده شده است:
• گرامی، محمدعلی، منطق مقارن.
•
صلیبا، جمیل، فرهنگ فلسفی.
پایگاه مدیریت اطلاعات علوم اسلامی، برگرفته از مقاله « فعلیت ذاتی»، تاریخ بازیابی۱۳۹۶/۳/۱۶.
