• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

فعلیت ذاتی

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف



فعلیت ذاتی از اصطلاحات به‌کار رفته در علم منطق بوده و به‌معنای تحقق محمول برای موضوع در یکی از زمان‌ها است.



اصول کیفیت‌ها و مواد قضایا سه چیز است: "وجوب"، "امتناع" و "امکان". ولی از آن جهت که این سه، پاسخگوی تمام نیاز‌های علوم و محاورات نیستند، کیفیات فرعی دیگری مانند "دوام" و "امکان عام" و "فعلیت" را نیز به آنها افزوده‌اند.
"فعلیت" یا "وجود بالفعل" در مقابل قوّه یا وجود بالقوّه است. وقتی می‌گوییم شئ بالقوه موجود بود و سپس بالفعل موجود شد، به این معنا است که شئ سه حالت را پشت سر گذاشته است. این حالات عبارت است از امکان، آمادگی و تحقق. به طوری که اگر این انتقال به نهایت خود برسد، شئ موجود بالفعل می‌شود.


فعلیت سه قسم است: فعلیت ذاتی، فعلیت وصفی و فعلیت وقتی. فعلیت ذاتی به این معنا است که محمول در یکی از زمان‌ها برای موضوع تحقق می‌یابد؛ حال چه در زمان گذشته باشد یا در زمان حال و یا در زمان آینده. مانند: هر انسانی بالفعل، تنفس کننده است. قضیه‌ای را که دارای چنین مضمونی باشد "مطلقه عامه" نامند و منظورشان از فعلیت آن است که محمول از حدّ قوه خارج شده و تحقق عینی یافته است. بنابراین، ذکر کلمه "بالفعل" در متن قضیه ضروری نیست و هر لفظی که این معنا را افاده کند می‌تواند جایگزین آن گردد. مثلاً قضیه "آنان پس از شکست خوردن و مغلوب شدن شان بزودی غالب و پیروز می‌شوند" نیز قضیه فعلیه است.
[۲] گرامی، محمدعلی، منطق مقارن، ص۱۱۵.
[۳] گرامی، محمدعلی، منطق مقارن، ص۱۲۱.



در تنظیم این مقاله از منابع ذیل استفاده شده است:

• گرامی، محمدعلی، منطق مقارن.
صلیبا، جمیل، فرهنگ فلسفی.    


۱. صلیبا، جمیل، فرهنگ فلسفی، ص۵۰۰.    
۲. گرامی، محمدعلی، منطق مقارن، ص۱۱۵.
۳. گرامی، محمدعلی، منطق مقارن، ص۱۲۱.



پایگاه مدیریت اطلاعات علوم اسلامی، برگرفته از مقاله « فعلیت ذاتی»، تاریخ بازیابی۱۳۹۶/۳/۱۶.    




جعبه ابزار