• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

فاطِر (مفردات‌قرآن)

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف



دیگر کاربردها: فاطر (ابهام‌زدایی).


فاطِر (به کسر طاء) از واژگان قرآن کریم به معنای شکافنده و آفریننده است.
(فاطِرِ السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ) شش بار در قرآن آمده‌ است.



فاطِر به معنای شکافنده و آفریننده است.
ممكن است فطر به معنى ابداع و اختراع و ايجاد ابتكارى باشد، كه در «بدع» گذشت.
در اقرب الموارد آمده: «فَطَرَ الامْرَ: اخْتَرَعَهُ وَ ابْتَدَأَهُ وَ انْشَأَهُ.»


به مواردی از فاطِر که در قرآن به‌ کار رفته است، اشاره می‌شود:

۲.۱ - فاطِر (آیه ۱۴ سوره انعام)

در بسيارى از آيات فاطِر به معنى آفريننده آمده، مثل‌:
(قُلْ أَ غَيْرَ اللَّهِ أَتَّخِذُ وَلِيًّا فاطِرِ السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ)
(بگو: «آيا غير خدا را ولىّ خود انتخاب كنم؟! خدايى كه آفريننده آسمان‌ها و زمين است.»)
با در نظر گرفتن معناى اولى فَطر، آفريدن است. از آن فطر ناميده شده، كه خداوند موجودات را با شكافتن می‌آفريند.
تخم مرغ و تخم جنبندگان ديگر شكافته شده، بچه‌هاى آن‌ها به دنيا می‌آيند، حبوبات در زير خاک شكافته شده و رویيده، مبدّل به ساقه‌ها، برگ‌ها و حبوبات ديگر می‌شوند.
(إِنَّ اللَّهَ فالِقُ الْحَبِّ وَ النَّوى‌)
(خداوند، شكافنده دانه و هسته است.)
تخم‌هاى ريز علف‌ها شكافته شده و علف‌ها از آنها بوجود می‌آيند.
در اقرب الموارد و نهایه از ابن عباس نقل شده كه معنى، (فاطِرِ السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ‌) را نمی‌دانستم تا دو نفر عرب بيابانى درباره چاهى براى قضاوت پيش من آمدند، يكى از آن‌ دو گفت: «انا فَطَرْتُهَا» يعنى حفر آن‌ را من شروع كرده‌ام.
در اين صورت‌ (فاطِرِ السَّماواتِ) به معنى‌ (بَدِيعُ السَّماواتِ‌) (پديد آورنده آسمان‌ها) است، ولى معناى شكافتن صحيح‌تر است، كه آن به تصريح طبرسی و راغب معناى اولى كلمه است.
بهتر است مراد از (بَدِيعُ السَّماواتِ) خلقت ابتكارى، و از (فاطِرِ السَّماواتِ) خلقت به واسطه شکافتن باشد.

۲.۱.۱ - شکفتن در موجودات

يک هسته زردآلو را در نظر بگيريم، هسته در زير خاک شكافته شده جوانه از آن خارج می‌شود، جوانه شكافته شده، شاخه‌ها و برگ‌ها از آن خارج می‌شوند، شاخه‌ها شكافته شده گل‌ها بوجود می‌آيند، از گل‌ها میوه و از ميوه‌ها، هسته‌ها و همچنين تا می‌رسيم به آسمان‌ها و زمين، (فاطِرِ السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ)كه شش بار در قرآن آمده‌ است.
در آيه ديگر فرموده: (أَنَّ السَّماواتِ وَ الْأَرْضَ كانَتا رَتْقاً فَفَتَقْناهُما.)
(آسمان‌ها و زمين به هم پيوسته بودند، و ما آن‌ها را از يكديگر جدا ساختيم.) كه ما انسان‌ها نيز در ابتدا يک سلول و ياخته ساده بوده، در اثر شكافته شدن به انسان تبديل شده‌ايم.


۲.۲ - فَطَرَنا (آیه ۷۲ سوره طه)

درباره انسان آمده‌:
(وَ الَّذِي‌ فَطَرَنا)
(و سوگند به آن كسى كه ما را آفريده.)


۲.۳ - فَطَرَنِي‌ (آیه ۲۲ سوره یس)

(وَ ما لِيَ لا أَعْبُدُ الَّذِي‌ فَطَرَنِي‌)
(چرا كسى را پرستش نكنم كه مرا آفريده)



(فاطِرِ السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ) شش بار در قرآن آمده‌ است.


۱. قرشی بنابی، علی اکبر، قاموس قرآن، ج۵، ص۱۹۳.    
۲. راغب اصفهانی، حسین، المفردات، ط دارالقلم، ص۶۴۰.    
۳. طریحی نجفی، فخرالدین، مجمع البحرین، ت الحسینی، ج۳، ص۴۳۸.    
۴. شرتونی، سعید، أقرب الموارد فی فصح العربیة و الشوارد، ج۴، ص۱۷۹.    
۵. انعام/سوره۶، آیه۱۴.    
۶. مکارم شیرازی، ناصر، ترجمه قرآن، ص۱۲۹.    
۷. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه محمدباقر موسوی، ج۷، ص۴۱.    
۸. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ج۷، ص۳۱.    
۹. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۸، ص۲۷.    
۱۰. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۴، ص۴۳۳.    
۱۱. انعام/سوره۶، آیه۹۵.    
۱۲. مکارم شیرازی، ناصر، ترجمه قرآن، ص۱۴۰.    
۱۳. شرتونی، سعید، أقرب الموارد فی فصح العربیة و الشوارد، ج۴، ص۱۷۹.    
۱۴. ابن اثیر، مجدالدین، النهایه فی غریب الحدیث والاثر، ج۳، ص۴۵۷.    
۱۵. بقره/سوره۲، آیه۱۱۷.    
۱۶. مکارم شیرازی، ناصر، ترجمه قرآن، ص۱۸.    
۱۷. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه محمد باقر موسوی، ج۱، ص۳۹۵.    
۱۸. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ج۱، ص۲۶۲.    
۱۹. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه محمدباقر موسوی، ج۱۷، ص۴.    
۲۰. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ج۱۷، ص۶.    
۲۱. مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، ج۱۰، ص۲۸۷.    
۲۲. انبیاء/سوره۲۱، آیه۳۰.    
۲۳. مکارم شیرازی، ناصر، ترجمه قرآن، ص۳۲۴.    
۲۴. طه/سوره۲۰، آیه۷۲.    
۲۵. مکارم شیرازی، ناصر، ترجمه قرآن، ص۳۱۶.    
۲۶. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه محمدباقر موسوی، ج۱۴، ص۲۵۱.    
۲۷. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ج۱۴، ص۱۸۰.    
۲۸. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۱۶، ص۴۸.    
۲۹. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۷، ص۳۴.    
۳۰. یس/سوره۳۶، آیه۲۲.    
۳۱. مکارم شیرازی، ناصر، ترجمه قرآن، ص۴۴۱.    
۳۲. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه محمدباقر موسوی، ج۱۷، ص۱۱۲.    
۳۳. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ج۱۷، ص۷۶.    
۳۴. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۲۰، ص۳۹۰.    
۳۵. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۸، ص۶۵۸.    
۳۶. انعام/سوره۶، آیه۱۴.    



قرشی بنابی، علی‌اکبر، قاموس قرآن، برگرفته از مقاله «فطر»، ج۵، ص۱۹۳.    






جعبه ابزار