غيث النفع فی القراءات السبع (کتاب)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
«غیث النفع فی القرائات السبع» کتابی است که درباره
قرائت‌های هفت گانه قرآن کریم نگاشته شده است.
نویسنده کتاب
شیخ علی نوری بن محمد سفاقسی متوفای ۱۱۱۸ هجری در ابتدای بحث از این قرائت‌ها به حدیثی از
پیامبر اکرم صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم
استناد می‌جود که حضرت فرموده‌اند: «ان هذا القرآن انزل علی سبعة احرف فاقرؤا ما تیسر منه». در ادامه به برخی اقوال در
تفسیر این حروف هفت گانه اشاره می‌کند و معتقد است مراد از «احرف» در
حدیث نبوی، «اوجه» می‌باشد؛ یعنی
قرآن بر هفت وجه از
لغت عرب نازل شده است کمااینکه در
آیه «و من الناس من یعبدالله علی حرف»
از حروف، وجه اراده شده است، ازاین رو پیامبر اکرم صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم این وجوه مختلف
قرائت و تغایر لغات را «احرف» نامیده است. سپس به
حکمت نزول قرآن بر این حروف هفت گانه اشاره کرد می‌نویسد: حکمت نزول طبق حروف هفت گانه در تخفیف و آسان گیری‌ای است که نسبت به تکلم امت اسلامی به کتاب آسمانی شان اعمال شده است. چنانکه بدین حکمت در حدیث منقول از پیامبر اکرم صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم تصریح شده که فرمودند: «ان ربی ارسل الی ان اقرا القرآن علی حرف واحد فرددت الیه ان هون علی امتی و لم یزل یردد حتی بلغ سبعة احرف»
و این بدان جهت است که پیامبر
اسلام برای تمام بشریت مبعوث شده که
زبان ایشان با یکدیگر نهایت
اختلاف را دارند و اگر همه به
قرائت قرآن تنها با یک لغت مکلف می‌شدند بر ایشان بسیار دشوار می‌بود. در ادامه به بحث از
تواتر این قرائات پرداخته و آرائی را در این زمینه نقل کرده است. درباره
حکم قرائت به قرائات شان و نیز
نماز خواندن با این قرائت‌ها نیز مطالبی را بیان داشته است. سپس به بیان شرایط مقرئ (کسی که قرائت از او اخذ می‌شود)، آداب او و غیره پرداخته شده است. مبحث
ابدال ،
اماله ،
ادغام ، تنوین، اخفاء، از جمله مباحث مهم این کتاب به شمار می‌روند.
کتاب با مقدمه مؤلف درباره فضیلت قرائت قرآن و نیز حدیث «احرف سبعه» آغاز می‌شود. بابی به
استعاذه و بابی دیگر به
بسمله اختصاص یافته است. سپس وارد بحث قرائت‌ها در
سور قرآن کریم شده است و در هر سوره قرائت‌های گوناگون را متذکر شده است. در بیان قرائت‌ها در
سوره فاتحه الکتاب بحثی را به بسم الله الرحمن الرحیم اختصاص داده که آیا بسمله آیه‌ای مستقل است، یا جزئی از آیه ابتدائی سوره فاتحه یا هر سوره دیگری است؟ در بخش قرائت‌های موجود در سور مختلف به مباحث ابدال، اماله،
اخفاء و
اشباع و غیره پرداخته و در پایان بحثی درباره روش و آداب
ختم قرآن کریم ارائه شده است.
این کتاب با تحقیق و پژوهش
احمد محمود عبد السمیع الشافعی الحفیان در قطع وزیری با جلد گالینگور در یک مجلد که مشتمل ۶۸۸ صفحه است توسط دار الکتب العلمیه، بیروت برای اولین بار در
سال ۱۴۲۵ ه- ۲۰۰۴ م به چاپ رسیده است.
نرم افزار مشکات الانوار، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی.
