• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

غُلام (مفردات‌نهج‌البلاغه)

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف





غُلام (به ضم غین) از واژگان نهج البلاغه به معنای جوانی‌ است که تازه موی پشت لب بالایش روئیده و گاهی به آدم «پیر» گفته شده، گاهی نیز زمان ولادت تا جوانی است. این واژه دارای مشتقاتی است که در نهج البلاغه به‌کار رفته است، مانند: مُغْتَلِم (به ضم میم و فتح تاء) کسی است که غلبه شهوت دارد. حضرت علی (علیه‌السلام) درباره حجاج بن یوسف از این واژه استفاده نموده است.



غُلام به معنای جوانی‌ است که تازه موی پشت لب بالایش روئیده است. «الغلام: الطّار الشارب» و به آدم «پیر» نیز گفته شده و نیز گویند: غلام از حین ولادت تا جوانی است.
مغتلم آن است که غلبه شهوت دارد.


امام (صلوات‌الله‌علیه) درباره حجاج بن یوسف فرموده است: «أَمَا وَاللهِ، لَيُسَلَّطَنَّ عَلَيْكُمْ غُلاَمُ ثَقِيف الذَّيَّالُ الْمَيَّالُ.» «بدانيد به خدا قسم غلام قبیله ثقیف بر شما مسلّط مى‌شود كه بسيار متکبر و بسيار ستمگر است.» (شرح‌های خطبه: )
و نیز فرماید: «رَأْيُ الشَّيْخِ أَحَبُّ إِلَيَّ مِنْ جَلَدِ الْغُلاَمِ» «رأی شیخ نزد من از چالاکی جوان محبوب‌تر است.» (شرح‌های حکمت: )
درباره امام حسن (علیه‌السلام) که دید در صفّین به میدان رفتن عجله می‌کند فرمود: «امْلِكُوا عنِّي هذَا الْغُلاَمَ لاَ يَهُدَّنِي، فَإِنَّنِي أَنْفَسُ بِهذَيْنِ - يَعْنِي الحَسَنَ وَالْحُسَيْنَ (عليهما السلام) عَلَى الْمَوْتِ، لِئَلاَّ يَنْقَطِعَ بِهِمَا نَسْلُ رَسُولِ اللهِ (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌و‌سلم).» یعنی این جوان را نگه دارید و با من نگذارید (به میدان بیاید) تا پشت مرا نشکند که من از مرگ این دو (حسنین (علیهم‌السلام)) دریغ دارم تا با مرگ آن دو نسل رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌و‌سلم) قطع نشود. (شرح‌های خطبه: )
درباره طاووس فرموده است: «يَؤُرُّ بِمَلاَقِحِهِ أَرَّ الْفُحُولِ الْمُغْتَلِمَةِ لِلضِّرابِ» «با آلت تناسلیش به طرف ماده خود می‌آید مانند آمدن نرهای پر از شهوت برای نزدیکی و باردار کردن.» (شرح‌های خطبه:


این ماده هفت بار در نهج البلاغه آمده است.


۱. قرشی بنابی، علی‌اکبر، مفردات نهج البلاغه، ج۲، ص۷۸۸.    
۲. طریحی، فخر‌الدین، مجمع البحرین ت-الحسینی، ج۶، ص۱۲۷.    
۳. شرتونی، سعید، اقرب الموارد فی فصح العربیة و الشوارد، ج۴، ص۶۲.    
۴. شرتونی، سعید، اقرب الموارد فی فصح العربیة و الشوارد، ج۴، ص۶۲.    
۵. السید الشریف الرضی، نهج البلاغه ت الحسون، ص۲۷۰، خطبه۱۱۵.    
۶. عبده، محمد، نهج البلاغه - ط مطبعة الإستقامة، ج۱، ص۲۲۹، خطبه۱۱۴.    
۷. صبحی صالح، نهج البلاغه، ص۱۷۴، خطبه۱۱۶.    
۸. مکارم شیرازی، ناصر، نهج البلاغه با ترجمه فارسی روان، ص۲۵۷، خطبه۱۱۶.    
۹. ابن میثم بحرانی، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۳، ص۱۹۰.    
۱۰. ابن میثم بحرانی، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۳، ص۱۹۱.    
۱۱. مکارم شیرازی، ناصر، پیام امام امیرالمؤمنین، ج۵، ص۱۵۹.    
۱۲. هاشمی خویی، حبیب الله، منهاج البراعة فی شرح نهج البلاغه، ج۸، ص۹۴.    
۱۳. ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغه، ج۷، ص۲۷۸.    
۱۴. السید الشریف الرضی، نهج البلاغة ت الحسون، ص، حکمت ۸۱.    
۱۵. عبده، محمد، نهج البلاغة - ط مطبعة الاستقامة، ج۳، ص۱۶۹، حکمت ۸۶.    
۱۶. صبحی صالح، نهج البلاغه، ص۴۸۲، حکمت ۸۶.    
۱۷. مکارم شیرازی، ناصر، نهج البلاغه با ترجمه فارسی روان، ص۷۵۰.    
۱۸. ابن میثم بحرانی، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۵، ص۴۸۱.    
۱۹. ابن میثم بحرانی، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۵، ص۴۸۱.    
۲۰. مکارم شیرازی، ناصر، پیام امام امیرالمؤمنین، ج۱۲، ص۵۱۱.    
۲۱. هاشمی خویی، حبیب الله، منهاج البراعة فی شرح نهج البلاغة، ج۲۱، ص۱۳۱.    
۲۲. ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغة، ج۱۸، ص۲۳۷.    
۲۳. السید الشریف الرضی، نهج البلاغة ت الحسون، ص۵۱۳، خطبه ۲۰۷.    
۲۴. عبده، محمد، نهج البلاغة - ط مطبعة الاستقامة، ج۲، ص۲۱۲، خطبه ۲۰۲.    
۲۵. صبحی صالح، نهج البلاغه، ص۳۲۳، خطبه ۲۰۷.    
۲۶. مکارم شیرازی، ناصر، نهج البلاغه با ترجمه فارسی روان، ص۵۰۳.    
۲۷. ابن میثم بحرانی، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۴، ص۲۵.    
۲۸. ابن میثم بحرانی، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۴، ص۲۵.    
۲۹. مکارم شیرازی، ناصر، پیام امام امیرالمؤمنین، ج۸، ص۱۰۷.    
۳۰. هاشمی خویی، حبیب الله، منهاج البراعة فی شرح نهج البلاغة، ج۱۳، ص۹۵.    
۳۱. ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغة، ج۱۱، ص۲۵.    
۳۲. سید رضی، محمد، نهج البلاغه، ت الحسون، ص۳۶۳، خطبه ۱۶۵.    
۳۳. عبده، محمد، نهج البلاغه - ط مطبعه الاستقامه، ج۲، ص۸۸، خطبه ۱۶۳.    
۳۴. صالح، صبحی، نهج البلاغه، ص۲۳۶، خطبه ۱۶۵.    
۳۵. مکارم شیرازی، ناصر، نهج البلاغه با ترجمه فارسی روان، ص۳۶۳، خطبه ۱۶۵.    
۳۶. بحرانی، ابن میثم، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۳، ص۵۵۹.    
۳۷. بحرانی، ابن میثم، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۳، ص۵۶۲.    
۳۸. مکارم شیرازی، ناصر، پیام امام امیر المومنین(ع)، ج۶، ص۳۷۰.    
۳۹. هاشمی خویی، میرزا حبیب الله‌، منهاج البراعة فی شرح نهج البلاغة، ج۱۰، ص۵۴.    
۴۰. ابن ابی‌الحدید، عبدالحمید، شرح نهج البلاغه، ج۹، ص۲۶۸.    



قرشی بنابی، علی‌اکبر، مفردات نهج البلاغه، برگرفته از مقاله «غلام»، ج۲، ص۷۸۸.    






جعبه ابزار