غَلَبِهِم (لغات‌قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
غَلَبِهِم:(وَ هُم مِّن بَعْدِ غَلَبِهِمْ سَيَغْلِبونَ) «غَلَبِهِم» از مادّه
غَلَب (به فتح غین و لام) به معنای پيروزى و مقهور كردن حريف است.
اين
آیه حاكى از آن است كه در آن هنگام كه
پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله) در
مکه بود و مؤمنان در اقليت قرار داشتند، جنگى ميان ايرانيان و روميان درگرفت و در اين
نبرد ايرانيان پيروز شدند. آيه مورد بحث مى‌گويد: «روميان مغلوب شدند و اين شكست در سرزمين نزديک رخ داد، امّا آن‌ها بعد از مغلوبيت بزودى غلبه خواهند كرد.»
با اين كه جمله «سيغلبون» (بزودى غالب مى‌شوند) براى بيان مقصود كافى بود، ولى مخصوصا «مِنْ بَعْدِ غَلَبِهِمْ» (بعد از مغلوبيتشان) برآن افزوده شده است، تا اهميّت اين پيروزى آشكارتر گردد، چرا كه غالب شدن يک جمعيت مغلوب آن هم در نزديک‌ترين و نيرومندترين مرزهايش، در يک
مدت كوتاه غير منتظره است و
قرآن صريحا از اين حادثه غير منتظره خبر مى‌دهد.
به موردی از کاربرد «غَلَبِهِم» در قرآن، اشاره می‌شود:
(في أَدْنَى الْأَرْضِ وَ هُم مِّن بَعْدِ غَلَبِهِمْ سَيَغْلِبونَ) «و اين شكست در سرزمين نزديكى رخ داد؛ امّا آنان پس از اين شكست بزودى پيروز خواهند شد.»
علامه طباطبایی در
تفسیر المیزان می‌فرمایند:
(وَ هُمْ مِنْ بَعْدِ غَلَبِهِمْ سَيَغْلِبونَ في بِضْعِ سِنينَ) ضمیر جمع اولى و سومى به
روم برمى‌گردد، ولى ضمير جمع دومى (غلبهم)- بعضى گفته‌اند- به
فرس برمى‌گردد، و معنايش اين است كه روميان بعد از غلبه فارسيان برايشان، به زودى غلبه خواهند كرد. ولى ممكن است آن را نيز به روم برگردانيم، و بگوييم كه
مصدر غلبهم مصدر مفعولى است، و در نتيجه اختلافى هم در مرجع ضميرهاى سه‌گانه پديد نمى‌آيد، و معناى آيه چنين مى‌شود كه روميان بعد از مغلوب شدنشان به زودى غالب مى‌شوند، و كلمه
بضع در اعداد از سه تا نه را گويند.
•
شریعتمداری، جعفر، شرح و تفسیر لغات قرآن بر اساس تفسیر نمونه، برگرفته از مقاله «غلبهم»، ج۳، ص ۳۴۱.
