• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

غَضّ (مفردات‌قرآن)

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف





غَضّ (به فتح غین و تشدید ضاد) از واژگان قرآن کریم به معنای كم كردن صدا و كم كردن نگاه چشم است.



غَضّ به معنای كم كردن صدا و كم كردن نگاه چشم است.
عبارت راغب چنين است: «الْغَضُ‌: النُّقْصَانُ مِنَ الطَّرْفِ وَ الصَّوْتِ ...»
در مجمع البیان فرموده: اصل غضّ به معنى نقصان است، گويند: «غضّ‌ مِنْ صَوْتِهِ وَ بَصَرِهِ» يعنى از صدا و نگاهش كاست.
در اقرب الموارد تخفيف، نگهدارى، شكستن صدا و نگاه گفته است.
در قاموس تخفيف نگاه آمده است.
در نهایه نقل شده: «كَانَ إِذَا عَطَسَ‌ غَضَ‌ صَوْتَهُ» يعنى: چون عطسه می‌كرد صدايش را آرام می‌نمود.


به مواردی از غَضّ که در قرآن به‌ کار رفته است، اشاره می‌شود:

۲.۱ - اغْضُضْ‌ (آیه ۱۹ سوره لقمان)

(وَ اقْصِدْ فِي مَشْيِكَ وَ اغْضُضْ‌ مِنْ صَوْتِكَ ...)
«در رفتنت معتدل باش و از صدايت بكاه»
يعنى: صوت خويش را ملايم كن.


۲.۲ - يَغُضُّونَ‌ (آیه ۳ سوره حجرات)

(إِنَّ الَّذِينَ‌ يَغُضُّونَ‌ أَصْواتَهُمْ عِنْدَ رَسُولِ اللَّهِ أُولئِكَ الَّذِينَ امْتَحَنَ اللَّهُ قُلُوبَهُمْ لِلتَّقْوى‌ ...)
«آنان‌كه صدايشان را در نزد رسول خدا ملايم می‌كنند آن‌ها كسانى‌اند كه خدا قلوبشان را براى تقوی آزموده است.»


۲.۳ - يَغُضُّوا (آیه ۳۰ سوره نور)

(قُلْ لِلْمُؤْمِنِينَ‌ يَغُضُّوا مِنْ أَبْصارِهِمْ وَ يَحْفَظُوا فُرُوجَهُمْ‌ ... وَ قُلْ لِلْمُؤْمِناتِ‌ يَغْضُضْنَ‌ مِنْ أَبْصارِهِنَّ وَ يَحْفَظْنَ فُرُوجَهُنَّ ...)
(به مومنان بگو چشم‌هاى خود را از نگاه به نامحرمان فرو گيرند و دامان خود را از بى‌عفتى حفظ كنند اين براى آنان پاكيزه‌تر است، خداوند به آن‌چه انجام مى‌دهندآگاه است.)
مقصود از نقل اقوال اين است كه غضّ بصر به معنى بستن چشم نيست، كه هيچ چيز را نبيند، بلكه كوتاه كردن چشم است و بعبارت ديگر ورانداز نكردن است. اين دو آیه درباره نگاه مردان به زنان و زنان به مردان است، ولى چنان‌كه گفته شد مراد از آن چشم بستن و مثل كور بودن نيست، بلكه مراد كوتاه كردن نگاه و عدم توجّه است، به عبارت ديگر يک‌دفعه با نگاه عادى نگاه می‌كنيم، مثل نگاه كردن به ماشين، خيابان، ساختمان و اجناس بازار، و يک‌دفعه‌ به طور ورانداز و دقّت و ارزيابى نگاه می‌كنيم. منظور اين است كه زنان به مردان نامحرم و بالعكس به طور ورانداز نگاه نكنند و به اصطلاح با «ریبه» نگاه نكنند نه اينكه چشم را برهم نهند.
«غضّ» هم بنفسه و هم به «من» متعدى می‌شود؛ لازم است «من» در هر دو آيه براى تعدیه باشد، يعنى: «به مؤمنان بگو نگاه خويش را از نامحرم بپوشانند ... به مؤمنات بگو نگاه خويش از نامحرم كوتاه كنند و عورت خويش بپوشانند.»



به موردی که در نهج البلاغه به‌کار رفته است، اشاره می‌شود:

۳.۱ - غُضَ‌ خطبه ۱۱۱

امام علی (صلوات‌الله‌علیه) در ضمن دستور حمله به محمد حنفیّه چنين فرموده:«ارْمِ بِبَصَرِكَ أَقْصَى الْقَوْمِ وَ غُضَ‌ بَصَرَكَ ... »
«نگاهت را به انتهاى قوم بيفكن و همه حركاتشان را زير نظر بگير و نگاهت را بخوابان.»
پيداست منظور آن نيست كه چشمت را ببند و با چشم بسته حمله كن، بلكه از نگاه به كثرت و سلاح آنها كه باعث سستی‌ات شود چشم برگير و ابتدا فرموده: «ارْمِ بِبَصَرِكَ ...»(چشم بينداز تا انتهاى لشگر را ببينى).



۱. قرشی بنابی، علی‌اکبر، قاموس قرآن، ج۵، ص۱۰۴.    
۲. راغب اصفهانی، حسین، المفردات فی غریب القرآن، ص۶۰۷.    
۳. طریحی نجفی، فخرالدین، مجمع البحرین، ج۴، ص۲۱۸.    
۴. راغب اصفهانی، حسین، المفردات فی غریب القرآن، ص۶۰۷.    
۵. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۷، ص۲۱۶.    
۶. شرتونی، سعید، اقرب الموارد فی فصح العربیة و الشوارد، ج۴، ص۴۶.    
۷. فیروزآبادی، مجدالدین، قاموس المحیط، ج۲، ص۳۳۸.    
۸. ابن اثیر، مجدالدین، النهایه فی غریب الحدیث والاثر، ج۳، ص۳۷۱.    
۹. لقمان/سوره۳۱، آیه۱۹.    
۱۰. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه محمدباقر موسوی، ج۱۶، ص۳۲۷.    
۱۱. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ج۱۶، ص۲۱۹.    
۱۲. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۱۹، ص۱۸۴.    
۱۳. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۸، ص۵۰۰.    
۱۴. حجرات/سوره۴۹، آیه۳.    
۱۵. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه محمدباقر موسوی، ج۱۸، ص۴۶۲.    
۱۶. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ج۱۸، ص۳۱۰    
۱۷. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۲۳، ص۱۹۰.    
۱۸. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۹، ص۱۹۶.    
۱۹. نور/سوره۲۴، آیه۳۰-۳۱.    
۲۰. مکارم شیرازی، ناصر، ترجمه قرآن‌، ص۳۵۳.    
۲۱. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه محمدباقر موسوی، ج۱۵، ص۱۵۵.    
۲۲. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ج۱۵، ص۱۱۱.    
۲۳. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۱۷، ص۱۲۶-۱۲۷.    
۲۴. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۷، ص۲۱۶.    
۲۵. سید رضی، محمد، نهج البلاغه، ت الحسون، خطبه۱۱، ص۵۵.    
۲۶. عبده، محمد، نهج البلاغه - ط مطبعه الاستقامه، ص۳۹، خطبه ۱۱.    
۲۷. صالح، صبحی، نهج البلاغه، خطبه۱۱، ص۵۵.    
۲۸. مکارم شیرازی، ناصر، نهج البلاغه با ترجمه فارسی روان، ص۴۹، خطبه ۱۱.    



قرشی بنابی، علی‌اکبر، قاموس قرآن، برگرفته از مقاله «غض»، ج۵، ص۱۰۴-۱۰۵.    






جعبه ابزار