غوط (مفردات‌قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
غَوْط (به فتح غین و سکون واو) از
واژگان قرآن کریم به معنای غائب شدن است.
لفظ
غائط دوبار بيشتر در
قرآن مجید نیامده است.
مشتقات
غَوْط که در آیات قرآن آمده عبارتند از:
الْغائِطِ (به کسر طاء) به معنای زمين پست است.
غَوْط غائب شدن است.
«غَاطَ الرَّجُلُ فِي الْوَادِي: غَابَ فِيهِ.» به معنى كندن و دخول و غيره نيز آمده است.
به مواردی از
غَوْط که در قرآن به کار رفته است، اشاره می‌شود:
(وَ إِنْ كُنْتُمْ مَرْضى أَوْ عَلى سَفَرٍ أَوْ جاءَ أَحَدٌ مِنْكُمْ مِنَ الْغائِطِ أَوْ لامَسْتُمُ النِّساءَ فَلَمْ تَجِدُوا ماءً فَتَيَمَّمُوا صَعِيداً طَيِّباً ...) (و اگر بيماريد، يا مسافر و يا يكى از شما از محل پستى آمده و قضاى حاجت كرده و يا با زنان
آمیزش جنسی داشته‌ايد و در اين حال،
آب براى
وضو يا
غسل نيافتيد، بر
زمین پاكى
تیمّم كنيد.)
طبرسی فرموده غائط در اصل به معنى محل مطمئنّ است،
عرب در آن مكان‌ها قضاى حاجت می‌كردند، كه از مردم پنهان باشند، تا اينكه به
حدث (مدفوع)، غائط گفتند.
قاموس و
اقرب پس از آن‌كه غائط را محل مطمئنّ از زمين گفته‌اند، گويند: غائط كنايه از
عذره (مدفوع) است.
نگارنده ترجيح می‌دهم كه غائط به معنى مكان گود يا مكان نهان باشد، كه غَوْط به معنى غائب شدن و غائط به معنى غائب است و نيز غَوْط به معنى حفر كردن آمده و آن ملازم با گود شدن است.
غوطه را در لغت گودى معنى كرده‌اند.
ناگفته نماند: اتّخاذ
مستراح در عرب بعد از
اسلام است و پيش از آن براى قضاى حاجت به هر جا كه ممكن بود می‌رفتند.
در افسانه «افک» هست كه
عایشه گفته: من با
امّ مسطح براى قضاى حاجت شبانگاه بيرون رفتم و اين پيش از آن بود كه ما در خانه‌ها
کنیف (
مستراح) بسازيم، كه از اتّخاذ آن ناراحت بوديم.
اگر اين آيه بعد از اتّخاذ كنيف بوده باشد، مراد از «
الغائط»
مستراح و محل خلوت است.
(وَ إِن كُنتُم مَّرْضَى أَوْ عَلَى سَفَرٍ أَوْ جَاء أَحَدٌ مَّنكُم مِّنَ الْغَائِطِ) (و اگر بيمار يا مسافر باشيد، يا يكى از شما از محل پستى آمده و قضاى حاجت كرده.)
به برخی از مواردی که در
نهج البلاغه به‌کار رفته است، اشاره می‌شود:
امام علی (علیه‌السلام) خطاب به اهل
نهروان فرموده:
«فَأَنَا نَذِيرُكُمْ أَنْ تُصْبِحُوا صَرْعَى بِأَثْنَاءِ هَذَا النَّهَرِ وَ بِأَهْضَامِ هَذَا الْغَائِطِ.» «و اگر
مریض شديد يا به
سفر بوديد يا يكى از شما از مكان نهان (يا محل گود) آمد (كنايه از تغوّط و ادرار كردن) يا به زنان دست زديد و آب پيدا نكرديد خاكى پاک را قصد كرده و تيمم كنيد.»
«اهضام» جمع هضم به معنى محل مطمئن و ميان درّه است، يعنى: «من شما را مى‌ترسانم از اينكه ميان اين نهر و بطون اين زمين پست مقتول افتيد.»
«
الغائط» در اينجا به معنى زمين پست است. معنى آيه چنين است: «و اگر
مریض شديد يا به
سفر بوديد يا يكى از شما از مكان نهان (يا محل گود) آمد (كنايه از تغوّط و ادرار كردن) يا به زنان دست زديد و آب پيدا نكرديد خاكى پاک را قصد كرده و تيمم كنيد.»
آیه شريفه وجوب تيمّم را براى فاقد ماء بيان می‌كند، خواه
جنب باشد يا بى‌وضوء.
لفظ
غائط دوبار بيشتر در قرآن مجيد نیامده است.
•
قرشی بنایی، علی‌اکبر، قاموس قرآن، برگرفته از مقاله «غوط»، ج۵، ص۱۲۹-۱۳۱.
