عکس نقیض سالبه کلیه دائمه مطلقه

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف

---

عکس نقیض سالبه کلیه دائمه مطلقه، به‌معنای جابجایی موضوع و محمول قضیه سالبه کلیه دائمه مطلقه همراه با تبدیل محمول یا هر دو طرف، به نقیض خود است.

---

عدم عکس نقیض برای دو قضیه از موجهات سالبه کلیه، یعنی: وقتیه مطلقه و منتشره مطلقه مورد اتفاق است. همچنان که وجود عکس نقیض برای شش قضیه: مشروطه خاصه؛ عرفیه خاصه؛ وقتیه؛ منتشره؛ وجودیه لادائمه و وجودیه لاضروریه نیز مورد اتفاق است.

---

نسبت به انعکاس یا عدم انعکاس ممکنه عامه و ممکنه خاصه اختلاف مبنایی وجود دارد. اما نسبت به قضایای حملیه باقیمانده و همچنین نسبت به قضایای شرطیه، بعضی قائل به انعکاس، و بعضی دیگر معتقد به عدم انعکاس هستند و هر یک از دو طرف، دلایل و مثال‌هایی برای اثبات نظر خود یا نفی نظر مخالف اقامه کرده‌اند. به دلیل همین اختلاف، عده‌ای دیگر از منطق‌دانان تنها به ذکر عکس نقیض برای شش قضیه بسنده کرده‌اند: مشروطه خاصه؛ عرفیه خاصه؛ وقتیه؛ منتشره؛ وجودیه لادائمه و وجودیه لاضروریه و نسبت به وجود عکس نقیض برای سایر قضایا، به دلیل تام نبودن دلایل هر یک از موافقان و مخالفان، توقف کرده‌اند.

---

بنا بر قول موافقان، چهار قضیه سالبه (اعم از کلیه و جزئیه) دارای عکس نقیض مشترک هستند. این قضایا عبارتند از: دائمه مطلقه؛ ضروریه مطلقه؛ عرفیه عامه و مشروطه عامه. عکس نقیض این قضایا، حینیه مطلقه است؛ به صورت سالبه جزئیه (در عکس نقیض موافق) یا موجبه جزئیه (در عکس نقیض مخالف).
۱. مثال دائمه مطلقه: "لاشئَ من الانسان بحَجَرٍ بالدوام". عکس نقیض موافق: "لیس بعض اللاحَجَر بلاانسان حین هو لاحَجَرٌ بالفعل". عکس نقیض مخالف: "بعض اللاحَجَر انسانٌ حین هو لاحَجَرٌ بالفعل".
۲. مثال ضروریه مطلقه: "لاشئَ من الانسان بحَجَرٍ بالضرورة". عکس نقیض موافق: "لیس بعض اللاحَجَر بلاانسان حین هو لاحَجَرٌ بالفعل". عکس نقیض مخالف: "بعض اللاحَجَر انسانٌ حین هو لاحَجَرٌ بالفعل".
۳. مثال عرفیه عامه: "لاشئَ من الکاتب بساکن الاصابع بالدوام مادام کاتباً". عکس نقیض موافق: "لیس بعضُ غیرِ ساکن الاصابع غیرُ کاتبٍ حین هو غیرُ ساکن الاصابع بالفعل". عکس نقیض مخالف: "بعضُ غیرِ ساکن الاصابع کاتبٌ حین هو غیرُ ساکن الاصابع بالفعل".
۴. مثال مشروطه عامه: "لاشئَ من الکاتب بساکن الاصابع بالضرورة مادام کاتباً". عکس نقیض موافق: "لیس بعضُ غیرِ ساکن الاصابع غیرُ کاتبٍ حین هو غیرُ ساکن الاصابع بالفعل". عکس نقیض مخالف: "بعضُ غیرِ ساکن الاصابع کاتبٌ حین هو غیرُ ساکن الاصابع بالفعل".

---

در تنظیم این مقاله از منابع ذیل استفاده شده است:

• فرصت شیرازی، میرزا محمد، اشکال‌ المیزان.
• تفتازانی، عبدالله بن شهاب‌الدين، الحاشیة علی تهذیب المنطق.
• علامه حلی، حسن بن یوسف، الجوهر النضید.    
• قطب‌الدین رازی، محمد بن‌ محمد، تحریر القواعد المنطقیه فی شرح رسالة الشمسیه.
• قطب‌الدین رازی، محمد بن محمد، شرح المطالع یا لوامع الاسرارفی شرح مطالع الانوار.
• مشکوةالدینی، عبدالمحسن، منطق نوین مشتمل بر اللمعات المشرقیه فی الفنون المنطقیه.    

---