عِنْد (مفردات‌قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
عِنْد (به کسر عین و سکون نون) یکی از
واژگان قرآن کریم، ظرف و به معنای
قرب و نزديكى است.
عِنْد در
قرآن مجید در معانى:
ظرف مکان،
ظرف زمان،
اعتقاد،
حکم، بقاء يا حتمى بودن، تقرب،
علم، وقت حساب،
جانب و ناحيه و غيره بكار رفته است.
عِنْد ظرف و به معنى قرب و نزديكى است.
در قرآن مجيد در معانى زير بكار رفته است:
۱- ظرف مكان. ۲- حكم. ۳- بقاء يا حتمى بودن. ۴- تقرب. ۵- علم. ۶- وقت حساب. ۷- جانب و ناحيه و غيره.
اينک به بعضى از آيات به ترتيب اشاره می‌شود:
موارد کاربرد عند در
آیات قرآن:
ظرف مكان، مثل:
(فَاذْكُرُواْ اللّهَ عِندَ الْمَشْعَرِ الْحَرامِ) (
خدا را نزد «
مشعر الحرام» ياد كنيد.)
(وَ ما كانَ صَلاتُهُمْ عِندَ الْبَيْتِ إِلاّ مُكاء) (آنها كه مدّعى بودند ما هم
نماز داريم، نمازشان نزد
خانه کعبه چيزى جز سوت كشيدن و... نبود.)
حكم، مثل:
(فَتُوبُواْ إِلَى بارِئِكُمْ فَاقْتُلُواْ أَنفُسَكُمْ ذَلِكُمْ خَيْرٌ لَّكُمْ عِندَ بارِئِكُمْ) (
توبه كنيد و به سوى آفريننده خود بازگرديد؛ و خود را (يكديگر را) به
قتل برسانيد اين كار، براى شما در پيشگاه آفريدگارتان بهتر است.)
(إِنَّ الدّينَ عِندَ اللّهِ الإِسْلامُ...) (
دین در نزد خدا،
اسلام است.)
(إِنَّ شَرَّ الدَّوابِّ عِندَ اللّهِ الصُّمُّ الْبُكْمُ الَّذينَ لا يَعْقِلُونَ) (به يقين بدترين جنبندگان نزد خدا افراد كر و لال و كور دلى هستند كه انديشه نمى‌كنند.)
ظاهرا «عند» در آيات فوق و نظير آنها به معنى حكم و دستور است، يعنى: توبه در حكم خدا خوب است و دين در حكم و
تقدیر خدا اسلام است.
بقاء يا حتمى بودن، مثل:
(فَلَهُمْ أَجْرُهُمْ عِندَ رَبِّهِمْ) (پاداششان نزد پروردگارشان مسلّم است.)
(وَ ما تُقَدِّمُواْ لأَنفُسِكُم مِّنْ خَيْرٍ تَجِدُوهُ عِندَ اللّهِ) (و هر كار خيرى را براى خود از پيش مى‌فرستيد، آن را نزد خدا در سراى ديگر خواهيد يافت.)
همچنین آياتی كه
(عِنْدَ رَبِّهِمْ) در آنها راجع به اجر
آخرت آمده، ظاهرا مراد از همه آنها حتمى بودن يا جاودان بودن
اجر است.
تقرّب، مانند:
(بَلْ أَحْياء عِندَ رَبِّهِمْ يُرْزَقُونَ) (بلكه زنده‌اند و نزد پروردگارشان روزى داده مى‌شوند.)
(فَالَّذينَ عِندَ رَبِّكَ يُسَبِّحُونَ لَهُ بِاللَّيْلِ وَ النَّهارِ) (كسانى (
فرشتگانی) كه نزد پروردگار تو هستند شب و روز براى او
تسبیح مى‌گويند.)
ظاهرا مراد از اين آيات چنانكه
راغب گفته تقرّب است كه با لفظ
(عِنْدَ رَبِّهِمْ) بيان شده است.
عِلْم، مثل:
(لِنُرْسِلَ عَلَيْهِمْ حِجارَةً مِّن طينٍ • مُسَوَّمَةً عِندَ رَبِّكَ لِلْمُسْرِفينَ) (تا بارانى از «گِل‌هاى متحجّر» بر آنها بفرستيم؛ كه از ناحيه پروردگارت براى اسرافكاران نشان گذاشته شده است.)
می‌شود گفت: مراد از «عند» در اين‌گونه آيات
علم خداوندی است.
به معنای وقت حساب:
(لِيُحآجُّوكُم بِهِ عِندَ رَبِّكُمْ) (تا
روز رستاخیز در پيشگاه پروردگارتان بر ضد شما به آن
استدلال كنند؟!)
(أَوْ يُحآجُّوكُمْ عِندَ رَبِّكُمْ) (يا اين‌كه مى‌توانند در پيشگاه پروردگارتان با شما بحث و گفتگو كنند.)
(وَ لَوْ تَرَى إِذِ الْمُجْرِمُونَ ناكِسُو رُؤُوسِهِمْ عِندَ رَبِّهِمْ) (و اگر ببينى
مجرمان را هنگامى كه در پيشگاه پروردگارشان سر به زير افكنده.)
«عند» در اين‌گونه آيات وقت حساب را می‌رساند و شايد تقدير آن
(عِنْدَ حِسابِ رَبِّكُمْ) و نظير آن باشد.
به معنای جانب و ناحيه، مثل:
(وَ لَمّا جاءهُمْ كِتابٌ مِّنْ عِندِ اللّهِ...) (و هنگامى كه از طرف خداوند كتابى براى آنها آمد...)
(وَ يَقُولُونَ هُوَ مِنْ عِندِ اللّهِ وَ ما هُوَ مِنْ عِندِ اللّهِ) (و با صراحت مى‌گويند: «آن از سوى خداست.» با اين‌كه از سوى خدا نيست.)
ناگفته نماند «عند» براى ظرف زمان نيز آيد، مثل: «اتَيْتُكَ عِنْدَ مَغيبِ الشَّمْسِ» ولى در قرآن براى زمان نيامده است.
همچنین به معنى اعتقاد آيد، مثل: «عِنْدى انَّكَ عادِلٌ»
قرشی بنابی، علی‌اکبر، قاموس قرآن، برگرفته از مقاله «عند»، ج۵، ص۵۶.
