• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

عِلْم (مفردات‌قرآن)

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف



دیگر کاربردها: علم (ابهام‌زدایی).


عِلْم (به کسر عین و سکون لام) از واژگان قرآن کریم به معنای دانستن و دانش است.
مشتقات عِلْم که در آیات قرآن آمده عبارتند از:
عَلِمَ‌ (به فتح عین و کسر لام) به معنای دانستن،
لِنَعْلَمَ‌ (به کسر لام، فتح نون و سکون عین) به معنای می‌دانست،
لِيَعْلَمَ‌ (به کسر لام، فتح یاء و سکون عین)به معنای تا مشخص شود، معلوم شود،
عالِمُ‌ (به کسر لام) به معنای دانای،
عَلَّمْتَنا (به فتح عین و لام) به معنای به ما تعلیم داده‌ای،
عَلِيمٍ‌ (به فتح عین) به معنای دانا
عَلَّامُ‌ (به فتح عین و لام) به معنای دانای همه چیز است.

فهرست مندرجات

۱ - معنای عِلْم
۲ - کاربردها
       ۲.۱ - عَلِمَ‌ (آیه ۶۰ سوره بقره)
       ۲.۲ - عِلْمَ‌ (آیه ۳۲ سوره بقره)
       ۲.۳ - لِنَعْلَمَ‌ (آیه ۱۲ سوره کهف)
       ۲.۴ - لِيَعْلَمَ‌ (آیه ۲۵ سوره حدید)
       ۲.۵ - لِيَعْلَمَ‌ (آیه ۲۸ سوره جنّ)
       ۲.۶ - لِيَعْلَمَ‌ (آیه ۱۴۰ سوره آل عمران)
       ۲.۷ - عِلْمٍ‌ (آیه ۵ سوره کهف)
       ۲.۸ - عِلْمٍ‌ (آیه ۳ سوره حج)
       ۲.۹ - عِلْمٌ (آیه ۱۵ سوره لقمان)
       ۲.۱۰ - عِلْمٍ‌ (آیه ۱۰۰ سوره انعام)
       ۲.۱۱ - لَعِلْمٌ‌ (آیه ۶۱ سوره زخرف)
       ۲.۱۲ - عالِمُ‌ (آیه ۹ سوره رعد)
       ۲.۱۳ - عالِمُ‌ (آیه ۲۶ سوره جنّ)
       ۲.۱۴ - عَلَّمْتَنا (آیه ۳۲ سوره بقره)
       ۲.۱۵ - عَلِيمٍ‌ (آیه ۱۱۲ سوره اعراف)
       ۲.۱۶ - عَلِيمٍ‌ (آیه ۵۵ سوره یوسف)
       ۲.۱۷ - عَلِيمٍ‌ (آیه ۷۹ سوره یونس)
       ۲.۱۸ - عَلِيمٍ‌ (آیه ۷۶ سوره یوسف)
       ۲.۱۹ - عَلِيمٍ‌ (آیه ۵۳ سوره حجر)
       ۲.۲۰ - عَلِيمٍ‌ (آیه ۳۴ سوره شعراء)
       ۲.۲۱ - عَلِيمٍ‌ (آیه ۳۷ سوره شعراء)
       ۲.۲۲ - عَلِيمٍ‌ (آیه ۲۸ سوره ذاریات)
       ۲.۲۳ - عَلَّامُ‌ (آیه ۱۰۹ سوره مائده)
       ۲.۲۴ - عَلَّامُ‌ (آیه ۱۱۶ سوره مائده)
       ۲.۲۵ - عَلَّامُ‌ (آیه ۷۸ سوره توبه)
       ۲.۲۶ - عَلَّامُ‌ (آیه ۴۸ سوره سبأ)
۳ - پانویس
۴ - منبع


عِلْم به معنای دانستن و دانش است.
عَلِيم به معنای بسيار دانا، صيغه مبالغه است.
در مجمع از سیبویه نقل كرده: چون اراده مبالغه كنند به جاى فاعل فعيل گويند مثل: عليم و رحيم.
عالِم از اسماء حسنی است و آن يازده مرتبه به لفظ فوق و دو دفعه به لفظ (عالِمُ الْغَيْبِ‌) در قرآن مجید آمده است‌.
عَلَّام به معنای بسيار دانا، صيغه مبالغه است‌.


به مواردی از عِلْم که در قرآن به‌ کار رفته است، اشاره می‌شود:

۲.۱ - عَلِمَ‌ (آیه ۶۰ سوره بقره)

(قَدْ عَلِمَ‌ كُلُّ أُناسٍ مَشْرَبَهُمْ‌)
«هر گروه محل آب خوردن خود را دانستند.»


۲.۲ - عِلْمَ‌ (آیه ۳۲ سوره بقره)

(قالُوا سُبْحانَكَ لا عِلْمَ‌ لَنا إِلَّا ما عَلَّمْتَنا)
(گفتند: «منزّهى تو! ما جز آن‌چه به ما تعليم داده‌اى، نمى‌دانيم؛»)


۲.۳ - لِنَعْلَمَ‌ (آیه ۱۲ سوره کهف)

(ثُمَّ بَعَثْناهُمْ‌ لِنَعْلَمَ‌ أَيُّ الْحِزْبَيْنِ أَحْصى‌ لِما لَبِثُوا أَمَداً)
«پيداست كه خدا پيش از برانگيختن اصحاب کهف می‌دانست كدام گروه از آن‌ها مدّت توقّف خود را بهتر می‌دانند و بعثت آن‌ها براى اظهار و روشن كردن آن بود.»
علم گاهى به معناى اظهار و روشن كردن آيد و در این آیه علم به معناى اظهار و روشن كردن آيد.
در المیزان ذيل‌ (لِنَعْلَمَ‌ أَيُّ الْحِزْبَيْنِ‌) فرموده: مراد علم فعلى است و آن ظهور شى‌ء و حضورش به وجود خاصّ نزد خداست. علم به این معنى در قرآن زياد است.


۲.۴ - لِيَعْلَمَ‌ (آیه ۲۵ سوره حدید)

(وَ لِيَعْلَمَ‌ اللَّهُ مَنْ يَنْصُرُهُ وَ رُسُلَهُ بِالْغَيْبِ‌)
(تا مشخص شود چه كسى خدا و پيامبرانش را يارى مى‌كند بى‌آن‌ كه او را ببيند.)
مراد از علم در این آیه علم فعلى است و آن ظهور شى‌ء و حضورش به وجود خاصّ نزد خداست.


۲.۵ - لِيَعْلَمَ‌ (آیه ۲۸ سوره جنّ)

(لِيَعْلَمَ‌ أَنْ قَدْ أَبْلَغُوا رِسالاتِ رَبِّهِمْ‌)
(تا معلوم شود پيامبرانش رسالت‌هاى پروردگارشان را ابلاغ كرده‌اند.)
على هذا همه آیات كه در اين سياق‌اند مراد از علم در آن‌ها اظهار است.


۲.۶ - لِيَعْلَمَ‌ (آیه ۱۴۰ سوره آل عمران)

(وَ لِيَعْلَمَ‌ اللّهُ الَّذِينَ آمَنُواْ وَ يَتَّخِذَ مِنكُمْ شُهَدَاء وَ اللّهُ لاَ يُحِبُّ الظَّالِمِينَ)
(تا خدا، افرادى را كه ایمان آورده‌اند، مشخص سازد؛ و خداوند از ميان خودتان، شاهدانى بگيرد. و خدا ستمكاران را دوست نمى‌دارد.)
طبرسی ذيل آيه ۱۴۰سوره آل عمران‌ (وَ لِيَعْلَمَ‌ اللَّهُ الَّذِينَ آمَنُوا ...) فرموده: خدا قبل از اظهار می‌داند كه آن‌ها از حيث ایمان متمايز می‌شوند و پس از اظهار می‌داند كه متمايزاند پس تغيير در معلوم است نه در علم.
و به قولى معنا آن است: تا خدا معلوم را ظاهر سازد.


۲.۷ - عِلْمٍ‌ (آیه ۵ سوره کهف)

(قالُوا اتَّخَذَ اللَّهُ وَلَداً. ما لَهُمْ بِهِ مِنْ‌ عِلْمٍ‌ وَ لا لِآبائِهِمْ‌)
(و نيز آنها را كه گفتند: «خداوند، فرزندى اختيار كرده است»، انذار كند. نه آن‌ها هرگز به اين سخن يقين دارند، و نه پدرانشان.)
يعنى: دليلى به اين گفته ندارند.
علم گاهى به معنى دلیل و حجّت آيد. که در این آیه علم به معنای دلیل و حجت است.


۲.۸ - عِلْمٍ‌ (آیه ۳ سوره حج)

(وَ مِنَ النَّاسِ مَنْ يُجادِلُ فِي اللَّهِ بِغَيْرِ عِلْمٍ‌)
(بعضى از مردم، بدون هيچ علم و دانشى، درباره خدا مجادله مى‌كنند.)
يعنى به غير دليل مجادله می‌كند.


۲.۹ - عِلْمٌ (آیه ۱۵ سوره لقمان)

(وَ إِنْ جاهَداكَ عَلى‌ أَنْ تُشْرِكَ بِي ما لَيْسَ لَكَ بِهِ‌ عِلْمٌ‌ فَلا تُطِعْهُما)
(و هر گاه آن دو، تلاش كنند كه تو چيزى را همتاى من قرار دهى، كه از آن آگاهى ندارى بلكه مى‌دانى باطل است، از ايشان اطاعت مكن.)


۲.۱۰ - عِلْمٍ‌ (آیه ۱۰۰ سوره انعام)

(وَ خَرَقُوا لَهُ بَنِينَ وَ بَناتٍ بِغَيْرِ عِلْمٍ‌)
(براى خدا، به دروغ و از روى جهل، پسران و دخترانى قائل شدند.)
دليل اين‌كه علم در اين آيات به معنى دليل و برهان است.
اولاً: لسان خود آيات است كه علم به معنى دانستن جور در نمی‌آيد.
ثانياً: لفظ سلطان است كه در نظير اين آيات آمده است، مثل‌: (قالُوا اتَّخَذَ اللَّهُ وَلَداً ... إِنْ عِنْدَكُمْ مِنْ سُلْطانٍ بِهذا) يعنى دليلى بر اين گفته نداريد.


۲.۱۱ - لَعِلْمٌ‌ (آیه ۶۱ سوره زخرف)

(وَ إِنَّهُ‌ لَعِلْمٌ‌ لِلسَّاعَةِ فَلا تَمْتَرُنَّ بِها وَ اتَّبِعُونِ ...)
(و او سبب آگاهى و نشانه‌اى بر روز قيامت است. (زيرا نزول عيسى گواه نزديكى رستاخيز است)؛ هرگز در قيامت ترديد نكنيد؛ و از من پيروى كنيد.)
در معنى آيه گفته‌اند: «چون آن حضرت بدون پدر به دنيا آمده اين نشانه آن است كه در آفريده شدن روز قیامت احتياجى به وجود پدر نيست و انسان از زمين كه به حكم مادر است مى‌رويد.» ضمير إِنَّهُ‌ راجع به عیسی (علیه‌السّلام) است. على هذا وجود عيسى يكى از نشانه‌ها و شواهد قيامت است.


۲.۱۲ - عالِمُ‌ (آیه ۹ سوره رعد)

(عالِمُ‌ الْغَيْبِ وَ الشَّهادَةِ الْكَبِيرُ الْمُتَعالِ‌)
(او داناى نهان و آشكار و بزرگ و متعالى است.)


۲.۱۳ - عالِمُ‌ (آیه ۲۶ سوره جنّ)

(عالِمُ‌ الْغَيْبِ فَلا يُظْهِرُ عَلى‌ غَيْبِهِ أَحَداً)
(داناى غيب اوست و هيچ كس را بر اسرار غيبش‌ آگاه نمى‌سازد.)


۲.۱۴ - عَلَّمْتَنا (آیه ۳۲ سوره بقره)

(سُبْحانَكَ لا عِلْمَ‌ لَنا إِلَّا ما عَلَّمْتَنا إِنَّكَ أَنْتَ‌ الْعَلِيمُ‌ الْحَكِيمُ‌)
(گفتند: «منزّهى تو! ما جز آن‌چه به ما تعليم داده‌اى، نمى‌دانيم؛ زيرا تويى كه دانا و حكيمى.»)


۲.۱۵ - عَلِيمٍ‌ (آیه ۱۱۲ سوره اعراف)

(يَأْتُوكَ بِكُلِّ ساحِرٍ عَلِيمٍ‌)
(تا هر ساحر ماهر و دانا را به خدمت تو بياورند.)


۲.۱۶ - عَلِيمٍ‌ (آیه ۵۵ سوره یوسف)

(قالَ اجْعَلْنِي عَلى‌ خَزائِنِ الْأَرْضِ إِنِّي حَفِيظٌ عَلِيمٌ‌)
(یوسف گفت: «مرا سرپرست خزاين سرزمين مصر قرارده، كه من نگاهبانى آگاهم.»)


۲.۱۷ - عَلِيمٍ‌ (آیه ۷۹ سوره یونس)

(وَ قَالَ فِرْعَوْنُ ائْتُونِي بِكُلِّ سَاحِرٍ عَلِيمٍ)
(فرعون گفت: «برويد و هر ساحر ماهرى را نزد من آوريد.»)


۲.۱۸ - عَلِيمٍ‌ (آیه ۷۶ سوره یوسف)

(مَا كَانَ لِيَأْخُذَ أَخَاهُ فِي دِينِ الْمَلِكِ إِلاَّ أَن يَشَاءَ اللّهُ نَرْفَعُ دَرَجَاتٍ مِّن نَّشَاء وَ فَوْقَ كُلِّ ذِي عِلْمٍ عَلِيمٌ)
( او هرگز نمى‌توانست برادرش را مطابق آیین پادشاه مصر بگيرد، مگر آن‌كه خدا بخواهد و راه چاره را به او بياموزد. درجات هر كس را بخواهيم بالا مى‌بريم؛ و برتر از هر صاحب علمى، عالِمى است و از همه برتر خداست.)


۲.۱۹ - عَلِيمٍ‌ (آیه ۵۳ سوره حجر)

(قَالُواْ لاَ تَوْجَلْ إِنَّا نُبَشِّرُكَ بِغُلامٍ عَلِيمٍ)
(گفتند: «نترس، ما تو را به پسرى دانا بشارت مى‌دهيم!»)


۲.۲۰ - عَلِيمٍ‌ (آیه ۳۴ سوره شعراء)

(قَالَ لِلْمَلَإِ حَوْلَهُ إِنَّ هَذَا لَسَاحِرٌ عَلِيمٌ)
(فرعون به گروهى كه اطراف او بودند گفت: «اين ساحرى ماهر و دانا است!)


۲.۲۱ - عَلِيمٍ‌ (آیه ۳۷ سوره شعراء)

(يَأْتُوكَ بِكُلِّ سَحَّارٍ عَلِيمٍ)
(تا هر ساحر ماهر و دانايى را نزد تو آورند.)


۲.۲۲ - عَلِيمٍ‌ (آیه ۲۸ سوره ذاریات)

(فَأَوْجَسَ مِنْهُمْ خِيفَةً قَالُوا لَا تَخَفْ وَ بَشَّرُوهُ بِغُلَامٍ عَلِيمٍ)
(و چون غذا نخوردند از آنها احساس وحشت كرد، گفتند: «نترس ما فرستادگان و فرشتگان پروردگار توايم!» و او را بشارت به تولّد پسرى دانا دادند.)
اين كلمه صدو شصت و دو بار در كلام اللّه آمده است، صد و پنجاه و شش بار درباره خدا و هشت بار درباره ديگران است.


۲.۲۳ - عَلَّامُ‌ (آیه ۱۰۹ سوره مائده)

(إِنَّكَ أَنْتَ‌ عَلَّامُ‌ الْغُيُوبِ‌)
(تو خود، داناى همه اسرار نهان هستى.)
عَلَّام چهار بار و همه به صورت‌ (عَلَّامُ‌ الْغُيُوبِ‌) در قرآن آمده است.


۲.۲۴ - عَلَّامُ‌ (آیه ۱۱۶ سوره مائده)

(فَقَدْ عَلِمْتَهُ تَعْلَمُ مَا فِي نَفْسِي وَ لاَ أَعْلَمُ مَا فِي نَفْسِكَ إِنَّكَ أَنتَ عَلاَّمُ الْغُيُوبِ)
(تو مى‌دانى. تو از آن‌چه در روح و جان من است، آگاهى؛ و من از آن‌چه در ذات پاک توست، آگاه نيستم. به یقین تنها تو داناى همه اسرار نهان هستى.)


۲.۲۵ - عَلَّامُ‌ (آیه ۷۸ سوره توبه)

(أَ لَمْ يَعْلَمُواْ أَنَّ اللّهَ يَعْلَمُ سِرَّهُمْ وَ نَجْوَاهُمْ وَ أَنَّ اللّهَ عَلاَّمُ الْغُيُوبِ)
(آيا نمى‌دانستند كه خداوند، اسرار و سخنان درگوشىِ آن‌ها را مى‌داند؛ و خداوند داناى اسرار نهان است؟!)


۲.۲۶ - عَلَّامُ‌ (آیه ۴۸ سوره سبأ)

(قُلْ إِنَّ رَبِّي يَقْذِفُ بِالْحَقِّ عَلَّامُ الْغُيُوبِ)
(بگو: «پروردگار من حق را بر دل پيامبران خود مى‌افكند، كه او داناى اسرار نهان است.»)


۱. قرشی بنابی، علی‌اکبر، قاموس قرآن، ج۵، ص۳۲.    
۲. راغب اصفهانی، حسین، المفردات فی غریب القرآن، ص۵۸۰.    
۳. طریحی نجفی، فخرالدین، مجمع البحرین، ج۶، ص۱۱۹-۱۲۰.    
۴. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۱، ص۱۴۲.    
۵. بقره/سوره۲، آیه۶۰.    
۶. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۱، ص۱۹۱.    
۷. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ص۲۵۱.    
۸. بقره/سوره۲، آیه۳۲.    
۹. مکارم شیرازی، ناصر، ترجمه قرآن‌، ص۶.    
۱۰. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه محمدباقر موسوی، ج۱، ص۱۸۱.    
۱۱. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ج۱، ص۱۱۷.    
۱۲. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۱، ص۱۲۲.    
۱۳. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۱، ص۱۸۳.    
۱۴. کهف/سوره۱۸، آیه۱۲.    
۱۵. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه محمدباقر موسوی، ج۱۳، ص۳۴۵.    
۱۶. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ج۱۳، ص۲۴۹.    
۱۷. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۱۵، ص۱۷.    
۱۸. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۶، ص۶۹۸.    
۱۹. طباطبایی، سیدمحمدحسین، تفسیر المیزان، ج۱۳، ص۲۴۹.    
۲۰. حدید/سوره۵۷، آیه۲۵.    
۲۱. مکارم شیرازی، ناصر، ترجمه قرآن‌، ص۵۴۱.    
۲۲. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه محمدباقر موسوی، ج۱۹، ص۳۰۲.    
۲۳. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ج۱۹، ص۱۷۲.    
۲۴. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۲۴، ص۲۴۴.    
۲۵. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۹، ص۳۶۳.    
۲۶. جنّ/سوره۷۲، آیه۲۸.    
۲۷. مکارم شیرازی، ناصر، ترجمه قرآن‌، ص۵۷۳.    
۲۸. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه محمدباقر موسوی، ج۲۰، ص۸۴.    
۲۹. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ج۲۰، ص۵۴.    
۳۰. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۲۵، ص۳۹۶.    
۳۱. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۱۰، ص۵۶۳.    
۳۲. آل عمران/سوره۳، آیه۱۴۰.    
۳۳. مکارم شیرازی، ناصر، ترجمه قرآن‌، ص۶۷.    
۳۴. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه محمدباقر موسوی، ج۴، ص۴۲.    
۳۵. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ج۴، ص۲۸.    
۳۶. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۴، ص۲۶۸.    
۳۷. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۲، ص۸۴۴.    
۳۸. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۲، ص۴۰۰.    
۳۹. کهف/سوره۱۸، آیه۴-۵.    
۴۰. مکارم شیرازی، ناصر، ترجمه قرآن‌، ص۲۹۳.    
۴۱. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه محمدباقر موسوی، ج۱۳، ص۳۳۰.    
۴۲. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ج۱۳، ص۲۳۹.    
۴۳. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۱۵، ص۹.    
۴۴. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۶، ص۶۹۴.    
۴۵. حج/سوره۲۲، آیه۳.    
۴۶. مکارم شیرازی، ناصر، ترجمه قرآن‌، ص۳۳۲.    
۴۷. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه محمدباقر موسوی، ج۱۴، ص۴۸۳.    
۴۸. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ج۱۴، ص۳۴۲.    
۴۹. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۱۶، ص۱۸۱.    
۵۰. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۷، ص۱۱۳.    
۵۱. لقمان/سوره۳۱، آیه۱۵.    
۵۲. مکارم شیرازی، ناصر، ترجمه قرآن‌، ص۴۱۲.    
۵۳. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه محمدباقر موسوی، ج۱۶، ص۳۲۳.    
۵۴. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ج۱۶، ص۲۱۶.    
۵۵. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۱۹، ص۱۷۳.    
۵۶. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۸، ص۴۹۵.    
۵۷. انعام/سوره۶، آیه۱۰۰.    
۵۸. مکارم شیرازی، ناصر، ترجمه قرآن‌، ص۱۴۰.    
۵۹. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه محمدباقر موسوی، ج۷، ص۴۰۲.    
۶۰. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ج۷، ص۲۹۰.    
۶۱. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۸، ص۲۰۸.    
۶۲. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۴، ص۵۳۱.    
۶۳. یونس/سوره۱۰، آیه۶۸.    
۶۴. زخرف/سوره۴۳، آیه۶۱.    
۶۵. مکارم شیرازی، ناصر، ترجمه قرآن‌، ص۴۹۴.    
۶۶. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه محمدباقر موسوی، ج۱۸، ص۱۷۶.    
۶۷. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ج۱۸، ص۱۱۸.    
۶۸. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۲۲، ص۲۵۴.    
۶۹. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۹، ص۸۲.    
۷۰. رعد/سوره۱۳، آیه۹.    
۷۱. مکارم شیرازی، ناصر، ترجمه قرآن‌، ص۲۵۰.    
۷۲. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه محمدباقر موسوی، ج۱۱، ص۴۱۸.    
۷۳. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ج۱۱، ص۳۰۷.    
۷۴. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۱۳، ص۲۵.    
۷۵. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۶، ص۴۳۰.    
۷۶. جنّ/سوره۷۲، آیه۲۶.    
۷۷. مکارم شیرازی، ناصر، ترجمه قرآن‌، ص۵۷۳.    
۷۸. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه محمدباقر موسوی، ج۲۰، ص۸۲.    
۷۹. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ج۲۰، ص۵۳.    
۸۰. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۲۵، ص۳۹۵.    
۸۱. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۱۰، ص۵۶۳.    
۸۲. بقره/سوره۲، آیه۳۲.    
۸۳. مکارم شیرازی، ناصر، ترجمه قرآن‌، ص۶.    
۸۴. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه محمدباقر موسوی، ج۱، ص۱۸۱.    
۸۵. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ج۱، ص۱۱۷.    
۸۶. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۱، ص۱۲۲.    
۸۷. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۱، ص۱۸۳.    
۸۸. اعراف/سوره۷، آیه۱۱۲.    
۸۹. مکارم شیرازی، ناصر، ترجمه قرآن‌، ص۱۶۴.    
۹۰. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه محمدباقر موسوی، ج۸، ص۲۷۳.    
۹۱. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ج۸، ص۲۱۵.    
۹۲. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۹، ص۲۰۴.    
۹۳. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۴، ص۷۰۸.    
۹۴. یوسف/سوره۱۲، آیه۵۵.    
۹۵. مکارم شیرازی، ناصر، ترجمه قرآن‌، ص۲۴۲.    
۹۶. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه محمدباقر موسوی، ج۱۱، ص۲۷۳.    
۹۷. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ج۱۱، ص۲۰۰.    
۹۸. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۱۲، ص۲۴۲.    
۹۹. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۵، ص۳۷۱.    
۱۰۰. یونس/سوره۱۰، آیه۷۹.    
۱۰۱. مکارم شیرازی، ناصر، ترجمه قرآن‌، ص۲۱۸.    
۱۰۲. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه محمدباقر موسوی، ج۱۰، ص۱۶۰.    
۱۰۳. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ج۱۰، ص۱۰۹.    
۱۰۴. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۱۱، ص۳۳۷.    
۱۰۵. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۵، ص۱۹۰.    
۱۰۶. یوسف/سوره۱۲، آیه۷۶.    
۱۰۷. مکارم شیرازی، ناصر، ترجمه قرآن‌، ص۲۴۴.    
۱۰۸. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه محمدباقر موسوی، ج۱۱، ص۳۰۸.    
۱۰۹. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ج۱۱، ص۲۲۶.    
۱۱۰. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۱۲، ص۲۷۰.    
۱۱۱. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۵، ص۳۸۶.    
۱۱۲. حجر/سوره۱۵، آیه۵۳.    
۱۱۳. مکارم شیرازی، ناصر، ترجمه قرآن‌، ص۲۶۵.    
۱۱۴. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه محمدباقر موسوی، ج۱۲، ص۲۶۶.    
۱۱۵. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ج۱۲، ص۱۸۰.    
۱۱۶. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۱۳، ص۱۹۹.    
۱۱۷. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۶، ص۵۲۳.    
۱۱۸. شعراء/سوره۲۶، آیه۳۴.    
۱۱۹. مکارم شیرازی، ناصر، ترجمه قرآن‌، ص۳۶۸.    
۱۲۰. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه محمدباقر موسوی، ج۱۵، ص۳۸۱.    
۱۲۱. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ج۱۵، ص۲۷۳.    
۱۲۲. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۱۸، ص۱۸.    
۱۲۳. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۷، ص۲۹۵.    
۱۲۴. شعراء/سوره۲۶، آیه۳۷.    
۱۲۵. مکارم شیرازی، ناصر، ترجمه قرآن‌، ص۳۶۸.    
۱۲۶. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه محمدباقر موسوی، ج۱۵، ص۳۸۲.    
۱۲۷. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ج۱۵، ص۲۷۴.    
۱۲۸. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۱۸، ص۱۸.    
۱۲۹. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۷، ص۲۹۵.    
۱۳۰. ذاریات/سوره۵۱، آیه۲۸.    
۱۳۱. مکارم شیرازی، ناصر، ترجمه قرآن‌، ص۵۲۱.    
۱۳۲. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه محمدباقر موسوی، ج۱۸، ص۵۶۸.    
۱۳۳. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ج۱۸، ص۳۷۸.    
۱۳۴. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۲۳، ص۳۱۴.    
۱۳۵. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۹، ص۲۳۸.    
۱۳۶. مائده/سوره۵، آیه۱۰۹.    
۱۳۷. مکارم شیرازی، ناصر، ترجمه قرآن‌، ص۱۲۶.    
۱۳۸. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه محمدباقر موسوی، ج۶، ص۲۹۰.    
۱۳۹. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ج۶، ص۱۹۹.    
۱۴۰. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۷، ص۲۲۳.    
۱۴۱. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۳، ص۴۰۲.    
۱۴۲. مائده/سوره۵، آیه۱۱۶.    
۱۴۳. مکارم شیرازی، ناصر، ترجمه قرآن‌، ص۱۲۷.    
۱۴۴. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه محمدباقر موسوی، ج۶، ص۳۵۴.    
۱۴۵. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ج۶، ص۲۴۶.    
۱۴۶. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۷، ص۲۴۸.    
۱۴۷. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۳، ص۴۱۵.    
۱۴۸. توبه/سوره۹، آیه۷۸.    
۱۴۹. مکارم شیرازی، ناصر، ترجمه قرآن‌، ص۱۹۹.    
۱۵۰. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه محمدباقر موسوی، ج۹، ص۴۷۴.    
۱۵۱. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ج۹، ص۳۵۱.    
۱۵۲. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۱۱، ص۱۶۶.    
۱۵۳. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۵، ص۸۳.    
۱۵۴. سبأ/سوره۳۴، آیه۴۸.    
۱۵۵. مکارم شیرازی، ناصر، ترجمه قرآن‌، ص۴۳۳.    
۱۵۶. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه محمدباقر موسوی، ج۱۶، ص۵۸۶.    
۱۵۷. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ج۱۶، ص۳۸۹.    
۱۵۸. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۲۰، ص۲۹۰.    
۱۵۹. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۸، ص۶۲۰.    



قرشی بنابی، علی‌اکبر، قاموس قرآن، برگرفته از مقاله «علم»، ج۵، ص۳۲.    






جعبه ابزار