• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

عُقْم (مفردات‌قرآن)

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف





عُقْم (به ضم عین و سکون قاف) از واژگان قرآن کریم به معنای خشكيدن است.
اين لفظ فقط چهار بار در قرآن مجید آمده است.



عُقْم (بر وزن قُفْل) خشكيدن است.
راغب گفته: عقم خشک‌شدنى است كه مانع از قبول اثر باشد.
گويند «عَقِمَتْ‌ مَفَاصِلُهُ» بندهاى بدنش خشكيد.
به دردی كه قابل صحت نيست. گويند: «دَاءٌ عُقَامٌ‌» از زنان كسى را عقیم گويند كه نطفه مرد را قبول نكند، نازا می‌گویند.
گفته‌اند: «الْمُلْكُ‌ عَقيمٌ‌» يعنى حکومت نازا است زيرا پدر براى پادشاهى پسرش را می‌كشد.


به مواردی از عُقْم که در قرآن به‌ کار رفته است، اشاره می‌شود:

۲.۱ - عَقِيمٌ‌ (آیه ۲۹ سوره ذاریات)

(فَأَقْبَلَتِ امْرَأَتُهُ فِي صَرَّةٍ فَصَكَّتْ وَجْهَها وَ قالَتْ عَجُوزٌ عَقِيمٌ‌)
«زنش صيحه زنان آمد و با تعجّب به صورتش زد و گفت: پير زن عقيم مى‌زايد؟!.»


۲.۲ - عَقِيماً (آیه ۵۰ سوره شوری)

(وَ يَجْعَلُ مَنْ يَشاءُ عَقِيماً)
«هر كه را خواهد عقيم مي‌كند.»
آيه شامل زنان و مردان است.

۲.۳ - عَقِيمٍ (آیه ۵۵ سوره حج)

(حَتَّى تَأْتِيَهُمُ السَّاعَةُ بَغْتَةً أَوْ يَأْتِيَهُمْ عَذابُ يَوْمٍ‌ عَقِيمٍ‌)
(يَوْمٍ‌ عَقِيمٍ‌) «روزى است كه خيرى و سرورى در آن نيست و فرح و شادی نمى‌زايد ظهور آن می‌رساند كه مراد عذاب دنياست.»


۲.۴ - الْعَقِيمَ‌ (آیه ۴۱ سوره ذاریات)

(وَ فِي عادٍ إِذْ أَرْسَلْنا عَلَيْهِمُ الرِّيحَ‌ الْعَقِيمَ‌)
(و همچنين در سرگذشتِ «عاد» آيتى است در آن هنگام كه تندبادى بى‌باران بر آنها فرستاديم.)
عقيم ظاهرا به معنى فاعل است گفته‌اند «ریح عقیم» بادی كه ابر باران ده نياورد، ابرها و درختان را تلقيح نكند يعنى خيرى نزايد.
قرآن درباره بادها فرموده:
(يُرْسِلُ الرِّياحَ بُشْراً بَيْنَ يَدَيْ رَحْمَتِهِ‌)
(وَ أَرْسَلْنَا الرِّياحَ لَواقِحَ‌)
(وَ اللَّهُ الَّذِي أَرْسَلَ الرِّياحَ فَتُثِيرُ سَحاباً فَسُقْناهُ إِلى‌ بَلَدٍ مَيِّتٍ‌)
اگر بادى باشد كه هيچ يک از فايده‌ها را نداشته باشد پس آن از زایيدن فايده عقيم است باد قوم عاد چنين بادى بوده است.



اين لفظ فقط چهار بار در قرآن مجيد آمده است.


۱. قرشی بنابی، علی‌اکبر، قاموس قرآن، ج۵، ص۲۸.    
۲. راغب اصفهانی، حسین، المفردات فی غریب القرآن، ص۵۷۹.    
۳. طریحی نجفی، فخرالدین، مجمع البحرین، ج۶، ص۱۱۸.    
۴. راغب اصفهانی، حسین، المفردات فی غریب القرآن، ص۵۷۹.    
۵. شرتونی، سعید، اقرب الموارد فی فصح العربیة و الشوارد، ج۳، ص۶۰۹.    
۶. ذاریات/سوره۵۱، آیه۲۹.    
۷. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه محمدباقر موسوی، ج۱۸، ص۵۶۸.    
۸. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ج۱۸، ص۳۷۸.    
۹. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۲۳، ص۳۱۵.    
۱۰. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۹، ص۲۳۸.    
۱۱. شوری/سوره۴۲، آیه۵۰.    
۱۲. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه محمدباقر موسوی، ج۱۸، ص۱۰۱.    
۱۳. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ج۱۸، ص۶۹.    
۱۴. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۲۲، ص۱۶۷.    
۱۵. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۹، ص۵۵.    
۱۶. حج/سوره۲۲، آیه۵۵.    
۱۷. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه محمدباقر موسوی، ج۱۴، ص۵۵۷.    
۱۸. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ج۱۴، ص۳۹۴.    
۱۹. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۱۷، ص۸.    
۲۰. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۷، ص۱۴۶.    
۲۱. ذاریات/سوره۵۱، آیه۴۱.    
۲۲. مکارم شیرازی، ناصر، ترجمه قرآن‌، ص۵۲۲.    
۲۳. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه محمدباقر موسوی، ج۱۸، ص۵۷۱.    
۲۴. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ج۱۸، ص۳۸۰.    
۲۵. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۲۳، ص۳۲۲.    
۲۶. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۹، ص۲۴۰.    
۲۷. اعراف/سوره۷، آیه۵۷.    
۲۸. حجر/سوره۱۵، آیه۲۲.    
۲۹. فاطر/سوره۳۵، آیه۹.    
۳۰. ذاریات/سوره۵۱، آیه۲۹.    
۳۱. شوری/سوره۴۲، آیه۵۰.    
۳۲. حج/سوره۲۲، آیه۵۵.    
۳۳. ذاریات/سوره۵۱، آیه۴۱.    



قرشی بنابی، علی‌اکبر، قاموس قرآن، برگرفته از مقاله «عقم»، ج۵، ص۲۸.    






جعبه ابزار