• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

عَوىٰ (مفردات‌نهج‌البلاغه)

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف





عَویٰ و عَیّ و عَوّه (به فتح عین) از واژگان نهج البلاغه به معنای پارس کردن سگ و گرگ است. این واژه دارای مشتقاتی است که در نهج البلاغه به‌کار رفته است، مانند: مُعاوِیه (به ضم میم) به معنای توله سگ عوعوکننده. حضرت علی (علیه‌السلام) درباره اهل دنیا و در شکایت از یاران و ... از این واژه استفاده نموده است.



عَویٰ به معنای پارس کردن سگ و گرگ آمده است.
مُعاوِیه به معنای توله سگ عوعوکننده است. در اقرب الموارد آمد: «المعاویة: الکلبة و جرو الثعلب» یعنی معاویه توله سگ و بچّه روباه را گویند.


امام (صلوات‌الله‌علیه) درباره اهل دنیا فرموده است: «أَهْلُهَا كِلاَبٌ عَاوِيَةٌ» یعنی دنیا پرستان سگ‌های عوعوکنانند. (شرح‌های نامه: ) که در «عوه» گذشت.
«معاویه» در خطبه ۲۰۰ فرموده است: «وَاللهِ مَا مُعَاوِيَةُ بِأَدْهَى مِنِّي، وَلكِنَّهُ يَغْدِرُ وَيَفْجُرُ، وَلَوْلاَ كَرَاهِيَةُ الْغَدْرِ لَكُنْتُ مِنْ أَدْهَى النَّاسِ،... وَلِكُلِّ غَادِر لِوَاءٌ يُعْرَفُ بِهِ يَوْمَ الْقِيَامَةِ.» «به خدا قسم معاویه از من زیرک‌تر نیست و او حیله‌گر است و غدّار، اگر حیله‌گری بد نبود من از زیرک‌ترین مردم بودم... برای هر غدّار حیله‌گر پرچمی در قیامت بالای سرش خواهد بود که با آن شناخته خواهد شد.» (شرح‌های خطبه: )
در شکایت از یاران فرموده است: «لَوَدِدْتُ وَاللهِ أَنَّ مُعَاوِيَةَ صَارَفَني بِكُمْ صَرْفَ الدِّينَارِ بِالدِّرْهَمِ، فَأَخَذَ مِنِّي عَشَرَةً مِنْكُمْ وَأَعْطَانِي رَجُلاً مِنْهُمْ!» «به خدا قسم دوست داشتم معاویه شما را با من معامله می‌کرد مانند معامله طلا به نقره، ده تا از شماها را از من می‌گرفت، و یکی را از آنها می‌داد.» (شرح‌های خطبه: )
در نامه ۷۰ از کوفه به سهل بن حنیف فرماندار مدینه می‌نویسد: «فَقَدْ بَلَغَنِي أَنَّ رِجَالاً مِمَّنْ قِبَلَكَ يَتَسَلَّلُونَ إِلَى مُعَاوِيَةَ، فَلاَ تَأْسَفْ عَلَى مَا يَفُوتُكَ مِنْ عَدَدِهِمْ... وَإِنَّمَا هُمْ أَهْلُ دُنْيَا... فَبُعْداً لَهُمْ وَسُحْقاً.» «خبر‌دار شدم که جماعتی از آنان که نزد تو به سر می‌برند پنهانی به طرف معاویه می‌روند، تأسف نخور که با رفتن آنها عدّه تو کم می‌شود، آنها اهل دنیا هستند، دور باشند از رحمت خدا، دور باشند.» (شرح‌های نامه: )
امام (صلوات‌الله‌علیه) گاهی اوقات از معاویه بالفظ «شیطان» نام برده و فرموده است: «وَعَلَيْكُمْ بِهذَا السَّوَادِ الاَْعْظَمِ، وَالرِّوَاقِ المُطَنَّبِ، فَاضْرِبُوا ثَبَجَهُ، فإِنَّ الشَّيْطَانَ كَامِنٌ فِي كِسْرِهِ» «این سیاهی بزرگ و این خیمه طناب‌دار را در نظر بگیرید، از وسط آن بزنید که شیطان در پائین آن کمین گرفته است» (شرح‌های خطبه: ) منظور از «شیطان» معاویه است.
در نامه ۴۵ فرموده است: «سَأَجْهَدُ فِي أَنْ أُطَهِّرَ الاَْرضَ مِنْ هذَا الشَّخْصِ الْمَعْكُوسِ، وَالْجِسْمِ الْمَرْكُوسِ» «تلاش خواهم کرد که زمین را از این شخص عوض شده از فطرت (معاویه) و کالبد وارونه پاک سازم.» (شرح‌های نامه: )
و در خطبه ۵۶ فرموده است: «أما إنِّهُ سِيَظْهَرُ عَلَيْكُمْ بَعْدِي رَجُلٌ رَحْبُ الْبُلْعُومِ، مُنْدَحِقُ الْبَطْنِ، يَأْكُلُ مَا يَجِدُ، وَيَطْلُبُ مَا لاَ يَجِدُ» (آگاه باشيد! پس از من مردى با گلوى گشاده و شكمى بزرگ بر شما مسلّط خواهد شد هر چه بيابد مى‌خورد و در پى آن است كه آنچه ندارد به دست آورد.) (شرح‌های خطبه: ) که در (دحق) گذشت.


نام معاویة ابن ابی سفیان، سیزده بار در نهج البلاغه آمده است شش بار در خطبه‌ها و هفت بار در نامه‌ها.


۱. قرشی بنابی، علی‌اکبر، مفردات نهج البلاغه، ج۲، ص۷۶۶.    
۲. طریحی، فخر‌الدین، مجمع البحرین ت-الحسینی، ج۱، ص۳۱۱.    
۳. شرتونی، سعید، اقرب الموارد فی فصح العربیة و الشوارد، ج۳، ص۶۸۳.    
۴. شرتونی، سعید، اقرب الموارد فی فصح العربیة و الشوارد، ج۳، ص۶۸۴.    
۵. السید الشریف الرضی، نهج البلاغة ت الحسون، ص۶۴۵، نامه ۳۱.    
۶. عبده، محمد، نهج البلاغة - ط مطبعة الاستقامة، ج۳، ص۵۵، نامه ۳۱.    
۷. صبحی صالح، نهج البلاغه، ص۴۰۰، نامه ۳۱.    
۸. مکارم شیرازی، ناصر، نهج البلاغه با ترجمه فارسی روان، ص۶۲۵.    
۹. ابن میثم بحرانی، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۵، ص۵۷.    
۱۰. ابن میثم بحرانی، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۵، ص۶۰.    
۱۱. مکارم شیرازی، ناصر، پیام امام امیرالمؤمنین، ج۹، ص۶۱۰.    
۱۲. هاشمی خویی، حبیب الله، منهاج البراعة فی شرح نهج البلاغة، ج۲۰، ص۲۳.    
۱۳. ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغة، ج۱۶، ص۹۰.    
۱۴. السید الشریف الرضی، نهج البلاغة ت الحسون، ص۵۰۶، خطبه ۲۰۰.    
۱۵. عبده، محمد، نهج البلاغة - ط مطبعة الاستقامة، ج۲، ص۲۰۶، خطبه ۱۹۵.    
۱۶. صبحی صالح، نهج البلاغه، ص۳۱۸، خطبه ۲۰۰.    
۱۷. مکارم شیرازی، ناصر، نهج البلاغه با ترجمه فارسی روان، ص۴۹۵.    
۱۸. ابن میثم بحرانی، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۳، ص۸۴۹.    
۱۹. ابن میثم بحرانی، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۳، ص۸۵۰.    
۲۰. مکارم شیرازی، ناصر، پیام امام امیرالمؤمنین، ج۷، ص۷۵۳.    
۲۱. هاشمی خویی، حبیب الله، منهاج البراعة فی شرح نهج البلاغة، ج۱۲، ص۳۶۴.    
۲۲. ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغة، ج۱۰، ص۲۱۱.    
۲۳. السید الشریف الرضی، نهج البلاغة ت الحسون، ص۲۱۸، خطبه ۹۶.    
۲۴. عبده، محمد، نهج البلاغة - ط مطبعة الاستقامة، ج۲، ص۱۸۹، خطبه ۹۵.    
۲۵. صبحی صالح، نهج البلاغه، ص۱۴۲، خطبه ۹۷.    
۲۶. مکارم شیرازی، ناصر، نهج البلاغه با ترجمه فارسی روان، ص۲۰۷.    
۲۷. ابن میثم بحرانی، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۲، ص۸۴۷.    
۲۸. ابن میثم بحرانی، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۲، ص۸۵۴.    
۲۹. مکارم شیرازی، ناصر، پیام امام امیرالمؤمنین، ج۴، ص۳۰۳.    
۳۰. هاشمی خویی، حبیب الله، منهاج البراعة فی شرح نهج البلاغة، ج۷، ص۱۲۸.    
۳۱. ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغة، ج۷، ص۷۰.    
۳۲. السید الشریف الرضی، نهج البلاغة ت الحسون، ص۷۵۸، نامه ۷۰.    
۳۳. عبده، محمد، نهج البلاغة - ط مطبعة الاستقامة، ج۳، ص۱۴۴، نامه ۷۰.    
۳۴. صبحی صالح، نهج البلاغه، ص، نامه ۷۰.    
۳۵. مکارم شیرازی، ناصر، نهج البلاغه با ترجمه فارسی روان، ص۷۲۱.    
۳۶. ابن میثم بحرانی، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۵، ص۳۷۷.    
۳۷. ابن میثم بحرانی، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۵، ص۳۷۸.    
۳۸. مکارم شیرازی، ناصر، پیام امام امیرالمؤمنین، ج۱۱، ص۳۶۸.    
۳۹. هاشمی خویی، حبیب الله، منهاج البراعة فی شرح نهج البلاغة، ج۲۰، ص۳۹۴.    
۴۰. ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغة، ج۱۸، ص۵۲.    
۴۱. السید الشریف الرضی، نهج البلاغة ت الحسون، ص، خطبه ۶۵.    
۴۲. عبده، محمد، نهج البلاغة - ط مطبعة الاستقامة، ج۲، ص۱۱۱، خطبه ۶۴.    
۴۳. صبحی صالح، نهج البلاغه، ص۹۷، خطبه ۶۶.    
۴۴. مکارم شیرازی، ناصر، نهج البلاغه با ترجمه فارسی روان، ص۱۲۹.    
۴۵. ابن میثم بحرانی، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۲، ص۳۸۴.    
۴۶. ابن میثم بحرانی، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۲، ص۳۹۰.    
۴۷. مکارم شیرازی، ناصر، پیام امام امیرالمؤمنین، ج۳، ص۱۰۳.    
۴۸. هاشمی خویی، حبیب الله، منهاج البراعة فی شرح نهج البلاغة، ج۵، ص۲۷.    
۴۹. ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغة، ج۵، ص۱۷۴.    
۵۰. السید الشریف الرضی، نهج البلاغة ت الحسون، ص۶۸۰، نامه ۴۵.    
۵۱. عبده، محمد، نهج البلاغة - ط مطبعة الاستقامة، ج۳، ص۸۲، نامه ۴۵.    
۵۲. صبحی صالح، نهج البلاغه، ص۴۱۸، نامه ۴۵.    
۵۳. مکارم شیرازی، ناصر، نهج البلاغه با ترجمه فارسی روان، ص۶۵۴.    
۵۴. ابن میثم بحرانی، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۵، ص۱۶۸.    
۵۵. ابن میثم بحرانی، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۵، ص۱۸۸.    
۵۶. مکارم شیرازی، ناصر، پیام امام امیرالمؤمنین، ج۱۰، ص۲۱۴.    
۵۷. هاشمی خویی، حبیب الله، منهاج البراعة فی شرح نهج البلاغة، ج۲۰، ص۱۲۲.    
۵۸. ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغة، ج۱۶، ص۲۹۱.    
۵۹. السید الشریف الرضی، نهج البلاغة ت الحسون، ص۱۱۷، خطبه ۵۶.    
۶۰. عبده، محمد، نهج البلاغة - ط مطبعة الاستقامة، ج۲، ص۱۰۱، خطبه ۵۷.    
۶۱. صبحی صالح، نهج البلاغه، ص۹۲، خطبه ۵۷.    
۶۲. مکارم شیرازی، ناصر، نهج البلاغه با ترجمه فارسی روان، ص۱۱۹.    
۶۳. ابن میثم بحرانی، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۲، ص۳۱۹.    
۶۴. ابن میثم بحرانی، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۲، ص۳۲۰.    
۶۵. مکارم شیرازی، ناصر، پیام امام امیرالمؤمنین، ج۲، ص۶۴۱.    
۶۶. هاشمی خویی، حبیب الله، منهاج البراعة فی شرح نهج البلاغة، ج۴، ص۳۳۹.    
۶۷. ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغة، ج۴، ص۵۴.    



قرشی بنابی، علی‌اکبر، مفردات نهج البلاغه، برگرفته از مقاله «عوی»، ج۲، ص۷۶۶.    







جعبه ابزار