• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

عَقْل (مفردات‌نهج‌البلاغه)

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف





عَقْل (به فتح عین و سکون قاف) از واژگان نهج البلاغه به معنای فهم، معرفت، درک و دانستن است.
حضرت علی (علیه‌السلام) درباره طمع و ... از این واژه استفاده نموده است.



عَقْل به معنای فهم، معرفت، درک و دانستن آمده است.
طبرسی معتقد است: عقل، فهم، معرفت و لبّ نظیر هم هستند.
راغب گوید: به نیرویی که آماده قبول علم است و به علمی که به وسیله آن نیرو به دست می‌آید عقل گویند.


برخی از مواردی که در «نهج‌البلاغه» به کار رفته است، به شرح ذیل می‌باشد:


۲.۱ - اعْقِلوا - حکمت ۹۲ (درک کنندگان علم)

امام (صلوات‌الله‌علیه) در حکمت ۹۲ فرموده است:
«اعْقِلوا الْخَبَرَ إِذا سَمِعْتُموهُ عَقْلَ رِعايَة لا عَقْلَ رِوايَة، فَإِنَّ رُواةَ الْعِلْمِ كَثيرٌ، وَ رُعاتَهُ قَليلٌ.»
«چون خبر را شنیدید، بفهمید، فهمیدن نگاهداری و مراعات آن نه فقط فهم شنیدن که راویان علم زیادند ولی درک کنندگان کم.»

۲.۲ - الْعُقولِ حکمت ۲۰۹ (طمع)

و در حکمت ۲۰۹ فرموده است:
«أَكْثَرُ مَصارِعِ الْعُقولِ تَحْتَ بُروقِ الْمَطامِعِ.»
«بیشترین قتل‌گاه عقل‌ها در زیر برق‌های طمع است.»


این ماده با مشتقّات آن به طور گسترده در نهج البلاغه آمده است.


۱. قرشی بنابی، علی‌اکبر، مفردات نهج البلاغه، ج۲، ص۷۳۶.    
۲. طریحی، فخر‌الدین، مجمع البحرین ت-الحسینی، ج۵، ص۴۲۵.    
۳. طبرسی، مجمع البیان، ج۱، ص۱۹۱.    
۴. راغب اصفهانی، حسین بن محمد، المفردات فی غریب القرآن، ص۵۷۷.    
۵. السید الشریف الرضی، نهج البلاغة ت الحسون، ص، حکمت ۹۲.    
۶. عبده، محمد، نهج البلاغة - ط مطبعة الاستقامة، ج۲، ص، حکمت ۹۸.    
۷. صبحی صالح، نهج البلاغه، ص، حکمت ۹۸.    
۸. مکارم شیرازی، ناصر، نهج البلاغه با ترجمه فارسی روان، ص۷۵۵.    
۹. ابن میثم بحرانی، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۵، ص۴۹۱.    
۱۰. ابن میثم بحرانی، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۱، ص۴۹۱.    
۱۱. مکارم شیرازی، ناصر، پیام امام امیرالمؤمنین، ج۱۲، ص۵۷۹.    
۱۲. هاشمی خویی، حبیب الله، منهاج البراعة فی شرح نهج البلاغة، ج۲۱، ص۱۴۵.    
۱۳. ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغة، ج۱۸، ص۲۵۴.    
۱۴. السید الشریف الرضی، نهج البلاغة ت الحسون، ص۸۲۵، حکمت ۲۰۹.    
۱۵. عبده، محمد، نهج البلاغة - ط مطبعة الاستقامة، ج۳، ص۲۰۲، حکمت ۲۱۹.    
۱۶. صبحی صالح، نهج البلاغه، ص۵۰۷، حکمت ۲۱۹.    
۱۷. مکارم شیرازی، ناصر، نهج البلاغه با ترجمه فارسی روان، ص۷۸۷.    
۱۸. ابن میثم بحرانی، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۵، ص۵۹۹.    
۱۹. ابن میثم بحرانی، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۵، ص۵۹۹.    
۲۰. مکارم شیرازی، ناصر، پیام امام امیرالمؤمنین، ج۱۳، ص ۶۷۵.    
۲۱. هاشمی خویی، حبیب الله، منهاج البراعة فی شرح نهج البلاغة، ج۲۱، ص۲۸۹.    
۲۲. ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغة، ج۷۹، ص۴۱.    



قرشی بنابی، علی‌اکبر، مفردات نهج البلاغه، برگرفته از مقاله «عقل»، ج۲، ص۷۳۶.    






جعبه ابزار