عَقْل (مفردات‌نهج‌البلاغه)

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف

---

عَقْل (به فتح عین و سکون قاف) از واژگان نهج البلاغه به معنای فهم، معرفت، درک و دانستن است.
حضرت علی (علیه‌السلام) درباره طمع و ... از این واژه استفاده نموده است.

---

عَقْل به معنای فهم، معرفت، درک و دانستن آمده است.
طبرسی معتقد است: عقل، فهم، معرفت و لبّ نظیر هم هستند.
راغب گوید: به نیرویی که آماده قبول علم است و به علمی که به وسیله آن نیرو به دست می‌آید عقل گویند.

---

برخی از مواردی که در «نهج‌البلاغه» به کار رفته است، به شرح ذیل می‌باشد:

۲.۱ - اعْقِلوا - حکمت ۹۲ (درک کنندگان علم)

امام (صلوات‌الله‌علیه) در حکمت ۹۲ فرموده است:
«اعْقِلوا الْخَبَرَ إِذا سَمِعْتُموهُ عَقْلَ رِعايَة لا عَقْلَ رِوايَة، فَإِنَّ رُواةَ الْعِلْمِ كَثيرٌ، وَ رُعاتَهُ قَليلٌ.»
«چون خبر را شنیدید، بفهمید، فهمیدن نگاهداری و مراعات آن نه فقط فهم شنیدن که راویان علم زیادند ولی درک کنندگان کم.»

۲.۲ - الْعُقولِ حکمت ۲۰۹ (طمع)

و در حکمت ۲۰۹ فرموده است:
«أَكْثَرُ مَصارِعِ الْعُقولِ تَحْتَ بُروقِ الْمَطامِعِ.»
«بیشترین قتل‌گاه عقل‌ها در زیر برق‌های طمع است.»

---

این ماده با مشتقّات آن به طور گسترده در نهج البلاغه آمده است.

---