• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

عَسْب (مفردات‌نهج‌البلاغه)

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف



مقالات مرتبط: عسب.


عَسْب (به فتح عین) از واژگان نهج البلاغه به معنای نسب است. این واژه دارای مشتقاتی است که در نهج البلاغه به‌کار رفته است، مانند: عَسِيْب (به فتح عین) به معنای استخوان دم حیوان و يَعْسُوبُ (به فتح یاء و ضم سین) به معنای رئیس و امیر زنبور عسل. حضرت علی (علیه‌السلام) درباره مؤمن عارف و ... از این واژه استفاده نموده است.



عَسْب (مثل عقل) به معنای نسب آمده است. «قَطَعَ اللُّه عسَبَهُ: ‌ای نَسلَه»
عَسِيْب به معنای استخوان دم حیوان است.
يَعْسُوبُ امیر زنبور عسل (زنبور نر آن) و نیز به معنای رئیس و آقا آید. «هُو يَعْسُوبُ‌ قومهِ‌: ‌ای سَیّدهم و رئیسهم».


امام (صلوات‌الله‌علیه) در حکمت ۳۱۶ فرموده است: «أَنا يَعْسُوبُ الْمُؤْمِنِينَ، وَالْمَالُ يَعْسُوبُ الْفُجَّارِ.» (من يعسوب و پيشواى مؤمنانم و مال و ثروت، يعسوب بدکاران.)
(شرح‌های حکمت: ) سید رضی در شرح آن فرموده است: منظور آن است که مؤمنین از من پیروی می‌کنند و فاجران از مال دنیا.
در غریب ۱ فرموده است: «فَإِذَا كَانَ ذلِكَ ضَرَبَ يَعْسُوبُ الدِّينِ بِذَنَبِهِ، فَيَجْتَمِعُونَ إِلَيْهِ كَمَا يَجْتَمِعُ قَزَعُ الْخَرِيفِ.» (هنگامى كه وضع بدين منوال شد، پيشواى دین (خشم گيرد) و آمادگى خود را اعلام مى‌كند. در اين موقع (مؤمنان) به سرعت اطرافش جمع گردند همان‌گونه كه ابرهاى پاييزى گرد هم جمع می‌شوند.) (شرح‌های غریب: ) منظور از یعسوب پیشواست معنی کلام در «خرف» گذشت.
در خطبه ۱۹۲ در مورد بزرگان قبائل فرموده است: «مِنْ بُيُوتَاتِ الْعَرَبِ وَيَعَاسِيبِ الْقَبَائِلِ» (شجاعان خاندان عرب و سران قبايل در آنها برترى مى‌جستند.)
(شرح‌های خطبه: )
درباره مؤمن عارف فرموده: «فَهُوُ مُغْتَرِبٌ إِذَا اغْتَرَبَ الاِْسْلاَمُ، وَضَرَبَ بِعَسِيبِ ذَنَبِهِ وَأَلْصَقَ الاَْرْضَ بِجِرَانِهِ» (به هنگامى كه اسلام غروب مى‌كند و همچون شترى كه از راه رفتن مانده، بر زمين قرار مى‌گيرد و سينه‌اش را به آن مى‌چسباند.) (شرح‌های خطبه: ) یعنی بزند به زمین بیخ دمش را. معنی آن در «ذنب» گذشت.


این ماده چهار بار در نهج البلاغه آمده است.


۱. قرشی بنابی، علی‌اکبر، مفردات نهج البلاغه، ج۲، ص۷۱۷.    
۲. شرتونی، سعید، اقرب الموارد، ج۳، ص۵۴۳.    
۳. شرتونی، سعید، اقرب الموارد، ج۳، ص۵۴۳.    
۴. طریحی، فخر‌الدین، مجمع البحرین ت-الحسینی، ج۲، ص۱۲۱.    
۵. شرتونی، سعید، اقرب الموارد، ج۳، ص۵۴۳.    
۶. السید الشریف الرضی، نهج البلاغة ت الحسون، ص۸۵۳، حکمت ۳۰۷.    
۷. عبده، محمد، نهج البلاغة - ط مطبعة الاستقامة، ج۳، ص۲۲۹، حکمت ۳۱۶.    
۸. صبحی صالح، نهج البلاغه، ص۵۳۰، حکمت ۳۱۶.    
۹. مکارم شیرازی، ناصر، نهج البلاغه با ترجمه فارسی روان، ص۸۱۵.    
۱۰. ابن میثم بحرانی، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۵، ص۶۷۸.    
۱۱. ابن میثم بحرانی، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج، ص۶۷۸.    
۱۲. مکارم شیرازی، ناصر، پیام امام امیرالمؤمنین، ج۱۴، ص۵۶۷.    
۱۳. هاشمی خویی، حبیب الله، منهاج البراعة فی شرح نهج البلاغة، ج۲۱، ص۴۰۳.    
۱۴. ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغة، ج۱۹، ص۳۲۲.    
۱۵. السید الشریف الرضی، نهج البلاغة ت الحسون، ص۸۳۵، غریب ۱.    
۱۶. عبده، محمد، نهج البلاغة - ط مطبعة الاستقامة، ج۳، ص۳۱۱، غریب ۱.    
۱۷. صبحی صالح، نهج البلاغه، ص۵۱۷، غریب ۱.    
۱۸. مکارم شیرازی، ناصر، نهج البلاغه با ترجمه فارسی روان، ص۷۹۷.    
۱۹. ابن میثم بحرانی، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۵، ص۶۳۰.    
۲۰. ابن میثم بحرانی، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۵، ص۶۳۰.    
۲۱. مکارم شیرازی، ناصر، پیام امام امیرالمؤمنین، ج۱۴، ص۱۶۱.    
۲۲. هاشمی خویی، حبیب الله، منهاج البراعة فی شرح نهج البلاغة، ج۲۱، ص۳۳۰.    
۲۳. ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغة، ج۱۹، ص۱۰۴.    
۲۴. السید الشریف الرضی، نهج البلاغة ت الحسون، ص۴۶۵، خطبه ۱۹۲.    
۲۵. عبده، محمد، نهج البلاغة - ط مطبعة الاستقامة، ج۲، ص۱۷۵، خطبه ۱۹۰.    
۲۶. صبحی صالح، نهج البلاغه، ص۲۹۵، خطبه ۱۹۲.    
۲۷. مکارم شیرازی، ناصر، نهج البلاغه با ترجمه فارسی روان، ص۴۶۱.    
۲۸. ابن میثم بحرانی، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۴، ص۴۸۹.    
۲۹. ابن میثم بحرانی، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۴، ص۴۹۵.    
۳۰. مکارم شیرازی، ناصر، پیام امام امیرالمؤمنین، ج۷، ص۴۴۸.    
۳۱. هاشمی خویی، حبیب الله، منهاج البراعة فی شرح نهج البلاغة، ج۱۱، ص۳۶۷.    
۳۲. ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغة، ج۱۳، ص۱۶۷.    
۳۳. السید الشریف الرضی، نهج البلاغة ت الحسون، ص۴۰۹، خطبه ۱۸۲.    
۳۴. عبده، محمد، نهج البلاغة - ط مطبعة الاستقامة، ج۲، ص، خطبه ۱۷۷.    
۳۵. صبحی صالح، نهج البلاغه، ص۲۶۳، خطبه ۱۸۲.    
۳۶. مکارم شیرازی، ناصر، نهج البلاغه با ترجمه فارسی روان، ص۴۰۶.    
۳۷. ابن میثم بحرانی، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۳، ص۷۱۳.    
۳۸. ابن میثم بحرانی، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۳، ص۷۱۵.    
۳۹. مکارم شیرازی، ناصر، پیام امام امیرالمؤمنین، ج۷، ص۷۰.    
۴۰. هاشمی خویی، حبیب الله، منهاج البراعة فی شرح نهج البلاغة، ج۱۰، ص۳۵۵.    
۴۱. ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغة، ج۱۰، ص۹۸.    



قرشی بنابی، علی‌اکبر، مفردات نهج البلاغه، برگرفته از مقاله «عسب»، ج۲، ص۷۱۷.    






جعبه ابزار