عَرَض – به فتح عین و راء (لغات‌قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
عَرَض:
(عَرَضَ الْحَیاةِ الدُّنْیا) عَرَض: بر وزن «مرض» به معنی چیزی است که
ثبات و پایداری ندارد و به عبارت دیگر موجود عارضی و کم‌دوام است و به
متاع جهان مادّه از این‌رو عرض گفته‌اند که معمولا ناپایدار است، روزی به سراغ
انسان می‌آید، آن‌چنان که حسابش از دست می‌رود و روزی آن‌چنان از دسترس انسان دور می‌شود که در انتظار ذرّه‌ای از آن، آه می‌کشد، به علاوه اصولا همه نعمت‌های این جهان ناپایدار و فناپذیر است.
بنابراین
(عَرَضَ الْحَیاةِ الدُّنْیا) در
آیه مورد بحث، به معنی سرمایه‌های
زندگی دنیاست که همگی بدون استثناء ناپایدارند و به علت همین ناپایداری به آن‌ها
(عَرَضَ الدُّنْیا) گفته شده است.
به موردی از کاربرد
عَرَض در
قرآن، اشاره می‌شود:
(یَا اَیُّها الَّذینَ آمَنواْ اِذا ضَرَبْتُمْ فی سَبیلِ اللّهِ فَتَبَیَّنواْ وَ لا تَقولواْ لِمَنْ اَلْقَی اِلَیْکُمُ السَّلامَ لَسْتَ مؤْمِنًا تَبْتَغونَ عَرَضَ الْحَیاةِ الدُّنْیا فَعِندَ اللّهِ مَغانِمُ کَثیرَةٌ کَذَلِکَ کُنتُم مِّن قَبْلُ فَمَنَّ اللّهُ عَلَیْکُمْ فَتَبَیَّنواْ اِنَّ اللّهَ کانَ بِما تَعْمَلونَ خَبیرًا) (ای کسانی که
ایمان آورده‌اید! هنگامی که در
راه خدا و برای
جهاد سفر می‌کنید، تحقیق کنید و به خاطر اینکه متاع ناپایدار
دنیا و غنایمی به دست آورید، به کسی که اظهار
صلح و
اسلام می‌کند نگویید: «
مسلمان نیستی»؛ زیرا غنیمت‌های فراوانی برای شما نزد خداست. شما قبلًا چنین بودید و خداوند بر شما
منّت نهاد و
هدایت شدید. پس، به شکرانه این
نعمت بزرگ،
تحقیق کنید؛ خداوند به آنچه انجام می‌دهید آگاه است.)
علامه طباطبایی در
تفسیر المیزان می‌فرماید:
مراد از اینکه فرمود:
(لَسْتَ مؤْمِناً تَبْتَغونَ عَرَضَ الْحَیاةِ الدُّنْیا) به ابتغاء عرض حیاة دنیا به او مگویید تو
مؤمن نیستی، این است که مسلمانان به خاطر اینکه مجاز باشند در جنگیدن و گرفتن
غنیمت مساله مسلمان نبودن آنان را بهانه نکنند، می‌فرماید: چنین
هدف پست و مادی را مجوز جنگیدن با آنان نسازید؛ زیرا:
(فَعِنْدَ اللَّهِ مَغانِمُ کَثیرَةٌ) نزد خدا مغانم بسیار هست و کلمه مغانم جمع مغنم است و مغنم به معنای غنیمت است. می‌فرماید: غنیمت‌ها و فوائدی که نزد خدای تعالی است افضل از غنیمت‌های دنیایی است، برای اینکه هم بیش‌تر است و هم
باقی و دائمی است، پس اگر شما
طالب غنیمتید جا دارد غنیمت‌های الهی را مقدم بدارید و بر غنیمت‌های دنیایی ترجیح دهید.
•
شریعتمداری، جعفر، شرح و تفسیر لغات قرآن بر اساس تفسیر نمونه، برگرفته از مقاله «عَرَض»، ج۳، ص۱۵۰.
