عَبْر (مفردات‌قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
عَبْر (به فتح عین و سکون باء) از
واژگان قرآن کریم در اصل گذشتن از حالی به حالی است. ولی عُبُور اختصاص دارد به گذشتن از آب خواه به وسیله
شنا، یا
کشتی، یا پل، یا حیوانی باشد. این واژه دارای مشتقاتی است که در
آیات قرآن به کار رفته است؛ مانند:
عَبْرَة (به فتح عین و راء) به معنی
اشک چشم،
عِبارَت (به کسر عین) کلامی است که در هوا عبور کرده از زبان گوینده به گوش سامع می‌رسد.
اِعتبار و
عِبْرَة (به کسر عین) حالتی است که از معرفت محسوس به معرفت غیر محسوس رسیده می‌شود،
تَعْبیر (به فتح تاء و سکون عین) مخصوص به
خواب است که آنرا از ظاهر به باطنش عبور می‌دهد.
عَبْر در اصل گذشتن از حالی به حالی است، اما
عُبُور مخصوص است به گذشتن از آب، خواه به وسیله شنا باشد یا کشتی یا پل یا حیوانی.
عَبْرَة (به فتح اول) به معنی اشک چشم، از آن مشتقّ است.
عِبارَت کلامی است که در هوا عبور کرده از زبان گوینده به گوش سامع می‌رسد.
اِعتبار و
عِبْرَة حالتی است که از معرفت محسوس به معرفت غیر محسوس رسیده می‌شود.
تَعْبیر مخصوص به خواب است که آنرا از ظاهر به باطنش عبور می‌دهد.
به نظر می‌رسد قول
راغب اصفهانی در بیان این ماده کافی است، گرچه با سائر گفته‌ها کمی تفاوت دارد. در
مجمع البیان فرموده: اصل باب به معنی نفوذ است.
(فَاعْتَبِرُوا یا اُولِی الْاَبْصارِ) (...پس عبرت بگيريد اى صاحبان بصيرت!)
(اِنَّ فِی ذلِکَ لَعِبْرَةً لِاُولِی الْاَبْصارِ) (...در اين، عبرتى است براى صاحبان بصيرت.)
در آنچه گفته شد با بصیرتان را عبرتی است که از این محسوس و مشاهد به غیر محسوس پی ببرند.
(یا اَیُّهَا الْمَلَاُ اَفْتُونِی فِی رُءْیایَ اِنْ کُنْتُمْ لِلرُّءْیا تَعْبُرُونَ) «ای بزرگان قوم درباره خواب من اظهار رای کنید اگر می‌توانید خواب را تفسیر کنید و آنرا بواقع عبور دهید.»
در لغت آمده: «عَبَرَ الرُّؤْیَا عَبْراً و عِبَارَةً: فَسَّرَهَا» تعبیر و عبر هر دو به یک معنی است.
(لا تَقْرَبُوا الصَّلاةَ وَ اَنْتُمْ سُکاری حَتَّی تَعْلَمُوا ما تَقُولُونَ وَ لا جُنُباً اِلَّا عابِرِی سَبِیلٍ حَتَّی تَغْتَسِلُوا) (اى كسانى كه
ایمان آورده‌ايد! در حال مستى به
نماز و جماعت در
مسجد نزديک نشويد، تا بدانيد چه مى‌گوييد؛ و همچنين در حالى‌كه
جُنُب هستيد- مگر در حال عبور از مسجد- تا
غسل كنيد...)
«عابِرِی» در اصل «عابرین» است در اثر اضافه، نونش ساقط شده است. اگر مراد از صلوة نماز باشد مراد از عابِرِی سَبِیلٍ مسافر است، یعنی در حال مستی و در حال جنابت نماز نخوانید، مگر آنکه در سفر باشید که با
تیمّم می‌توانید بخوانید و اگر مراد مواضع صلوة و مساجد باشد یعنی به مساجد در حال مستی وارد نشوید و نیز در حالت جنابت، مگر آنکه به صورت عبور از دری به دری باشد.
به نظر احتمال اول قوی است، که ذیل آیه مطلب را روشن می‌کند و قید عدم وجدان آب در سفر نیز از ذیل معلوم می‌شود.
•
قرشی بنابی، علی‌اکبر، قاموس قرآن، برگرفته از مقاله «عبر»، ج۴، ص۲۸۴-۲۸۳.
