• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

عقبه (مفردات‌قرآن)

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف





عَقَبَه (به فتح عین و قاف و باء) یکی از مفردات به کار رفته در قرآن کریم به معنای گردنه و راهى در قله كوه است.



عَقَبَه: بمعنى گردنه و راهى در قله كوه است،
(فَلَا اقْتَحَمَ‌ الْعَقَبَةَ • وَ ما أَدْراكَ مَا الْعَقَبَةُ • فَكُّ رَقَبَةٍ).

۱.۱ - وجه تسمیه

مجمع در علّت تسمیه آن گفته: كه لازم است در آن عقوبت تنگى و خطر را متحمّل شد. و بقولى آن راه تنگى در قلّه كوه است كه بايد با تعاقب از آن گذشت.
در آیه شريفه آزاد كردن بنده و غيره بورود در گردنه تشبیه شده است كه در هر دو مجاهده نفس لازم است.


(لَهُ‌ مُعَقِّباتٌ‌ مِنْ بَيْنِ يَدَيْهِ وَ مِنْ خَلْفِهِ يَحْفَظُونَهُ مِنْ أَمْرِ اللَّهِ إِنَّ اللَّهَ لا يُغَيِّرُ ما بِقَوْمٍ حَتَّى يُغَيِّرُوا ما بِأَنْفُسِهِمْ ...)، علی (علیه‌السّلام) و ابن عباس و زید بن علی و قتاده (بِأَمْرِ اللَّهِ) خوانده‌اند ضمير (لَهُ‌)- ... (يَدَيْهِ‌) ...- (خَلْفِهِ‌) ...- (يَحْفَظُونَهُ‌) راجع‌اند به لفظ موصول در آيه سابق كه‌ (مَنْ أَسَرَّ الْقَوْلَ ...) باشد مراد از (مِنْ أَمْرِ اللَّهِ‌) حوادث است يعنى: «براى انسان تعقيب كنندگانى و نگهبانانى است از پس و پيش كه او را از امر خدا و از حوادث حفظ ميكنند كه خدا آنچه را كه براى مردمى است‌ تغيير نميدهد تا آنها خود تغيير بدهند».
اين آيه، نظير آيه‌ (وَ هُوَ الْقاهِرُ فَوْقَ عِبادِهِ وَ يُرْسِلُ عَلَيْكُمْ حَفَظَةً حَتَّى إِذا جاءَ أَحَدَكُمُ الْمَوْتُ تَوَفَّتْهُ رُسُلُنا وَ هُمْ لا يُفَرِّطُونَ‌) است.

۲.۱ - ظهور آيه و روايات

ظهور آيه و روایات آنست كه مراد از معقّبات ملائکه هستند، اشكالی كه مى‌ماند آنست كه در اين كتاب مكرّر گفته‌ايم وصف ملائكه با الف و تاء جمع بسته نميشود، زيرا اين جمع در صورتى است كه موصوف آن مؤنث حقیقی باشد، مثل مسلمات. پيداست كه ملائكه مؤنّث نيستند و يا مذكّر لا يعقل مثل مرفوعات و پيداست كه ملائكه أولو العقل‌اند و اگر بگوئيم مراد از معقبات نيروهاى لا يعقل‌اند در اينصورت نسبت‌ (يَحْفَظُونَهُ‌) بآنها مشكل است و ايضا با آيات ديگر نميسازد.


۱. قرشی بنابی، علی‌اکبر، قاموس قرآن، ج۵، ص۲۳.    
۲. راغب اصفهانی، حسین بن محمد، المفردات فی غریب القرآن، ص۵۷۶.    
۳. بلد/سوره۹۰، آیه۱۱-۱۳.    
۴. طریحی نجفی، مجمع البحرین، ج۲، ص۱۲۶.    
۵. رعد/سوره۱۳، آیه۱۱.    
۶. انعام/سوره۶، آیه۶۱.    



قرشی بنابی، علی‌اکبر، قاموس قرآن، برگرفته از مقاله "عقبه"، ج۵، ص۲۳.    






جعبه ابزار