• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

عظم - به کسر عین (مفردات‌قرآن)

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف



دیگر کاربردها: عظم (ابهام‌زدایی).


عِظَم (به کسر عین و فتح ظاء) از واژگان قرآن کریم به معنای بزرگى است.
سپس به طور استعاره به هر بزرگ گفته شد، محسوس باشد يا معقول، عين باشد يا معنى.
مشتقات عِظَم که در آیات قرآن آمده عبارتند از:
عَظِيم‌ (به فتح عین و کسر ظاء) به معنای بزرگ و از اسماء حسنى،
يُعَظِّمْ‌ (به ضم یاء، فتح عین و کسر ظاء) به معنای تعظيم كند و بزرگ و محترم بدارد.


عِظَم (بر وزن عِنَب) بزرگى، خلاف صِغَر است.
راغب گويد: اصل آن از «كَبِرَ عَظْمُهُ‌» (استخوانش بزرگ شد) است.
سپس به طور استعاره به هر بزرگ گفته شد محسوس باشد يا معقول، عین باشد يا معنى.
عَظِيم‌ به معنای بزرگ است. خواه محسوس باشد،خواه معقول و معنوى.
عَظِيم از اسماء حسنی است‌.


به مواردی از عِظَم که در قرآن به‌ کار رفته است، اشاره می‌شود:

۲.۱ - يُعَظِّمْ‌ (آیه ۳۰ سوره حج)

(وَ مَنْ‌ يُعَظِّمْ‌ حُرُماتِ اللَّهِ فَهُوَ خَيْرٌ لَهُ عِنْدَ رَبِّهِ‌)
«هر كه محترمات خدا را تعظيم كند و بزرگ و محترم بدارد آن براى او پيش خدايش بهتر است.»

۲.۲ - يُعَظِّمْ‌ (آیه ۵ سوره طلاق)

(وَ مَنْ يَتَّقِ اللَّهَ يُكَفِّرْ عَنْهُ سَيِّئاتِهِ وَ يُعْظِمْ‌ لَهُ أَجْراً)
يعنى: «مزد او را بزرگ می‌گرداند.»
(يُعْظِمْ‌) از باب افعال است.


۲.۳ - الْعَظِيمِ‌ (آیه ۶۳ سوره شعراء)

(فَكانَ كُلُّ فِرْقٍ كَالطَّوْدِ الْعَظِيمِ‌)
(و هر بخشى همچون كوه عظيمى شد.)
بزرگ محسوس است.


۲.۴ - عَظِيمٌ‌ (آیه ۲۳ سوره نمل)

(وَ أُوتِيَتْ مِنْ كُلِّ شَيْ‌ءٍ وَ لَها عَرْشٌ‌ عَظِيمٌ‌)
(من زنى را ديدم كه بر آنان حكومت مى‌كند، و همه چيز به او داده شده، و به خصوص تخت سلطنتى بزرگى دارد.)
بزرگ محسوس است.


۲.۵ - الْعَظِيمِ‌ (آیه ۷۶ سوره صافات)

(وَ نَجَّيْناهُ وَ أَهْلَهُ مِنَ الْكَرْبِ‌ الْعَظِيمِ‌)
(و او و خاندانش را از اندوه بزرگ رهايى بخشيديم.)
بزرگ معقول و معنوى است.


۲.۶ - الْعَظِيمَ (آیه ۸۷ سوره حجر)

(وَ لَقَدْ آتَيْناكَ سَبْعاً مِنَ الْمَثانِي وَ الْقُرْآنَ‌ الْعَظِيمَ‌)
(ما به تو سوره حمد و قرآن عظيم داديم.)
بزرگ معقول و معنوى است.


۲.۷ - الْعَظِيمُ (آیه ۲۵۵ سوره بقره)

(وَ لا يَؤُدُهُ حِفْظُهُما وَ هُوَ الْعَلِيُ‌ الْعَظِيمُ‌)
(نگاهداری آن دو (آسمان و زمین‌) او را خسته نمی‌کند و اوست بلند مرتبه و با عظمت.)
عَظِيم از اسماء حسنی است‌. مراد از آن قهرا عظمت واقعى و معنوى است نه مثل عظمت جسم. عظيم را عظيم الشأن و پادشاه معنى كرده‌اند ولى ظهور كلمه در عظمت معنوى است، مثل محيط و قادر بودن است.


۲.۸ - الْعَظِيمُ (آیه ۴ سوره شوری)

(وَ هُوَ الْعَلِيُ‌ الْعَظِيمُ‌)
(و او بلند مرتبه و بزرگ است.)


۲.۹ - الْعَظِيمِ (آیه ۳۳ سوره حاقه)

(إِنَّهُ كانَ لا يُؤْمِنُ بِاللَّهِ‌ الْعَظِيمِ‌)
(هرگز به خداوند بزرگ ایمان نمى‌آورد.)


۲.۱۰ - الْعَظِيمِ (آیه ۷۴ سوره واقعه)

(فَسَبِّحْ بِاسْمِ رَبِّكَ‌ الْعَظِيمِ‌)
(حال كه چنين است به نام پروردگار بزرگت تسبيح گوى و او را پاک و منزّه بشمار.)


۲.۱۱ - الْعَظِيمِ (آیه ۹۶ سوره واقعه)

(فَسَبِّحْ بِاسْمِ رَبِّكَ الْعَظِيمِ)
(پس به نام پروردگار بزرگت تسبيح كن و او را منزّه بشمار.)


۲.۱۲ - الْعَظِيمِ (آیه ۵۲ سوره حاقه)

(فَسَبِّحْ بِاسْمِ رَبِّكَ الْعَظِيمِ)
(حال كه چنين است به نام پروردگار بزرگت تسبيح گوى.)

۲.۱۳ - الْعَظِيمِ (آیه ۴ سوره جمعه)

(ذُو الْفَضْلِ‌ الْعَظِيمِ‌)
(داراى فضل عظيم است.)
در وصف افعال خدا آمده است.
همچنين عظیم در وصف: عذاب، اجر، فوز، عرش، کرب، کید زنان و غيره به كار رفته است.

كلمه عظیم در قرآن مجید شش بار وصف ذات باری تعالی آمده است.


۱. قرشی بنابی، علی‌اکبر، قاموس قرآن، ج۵، ص۱۷.    
۲. راغب اصفهانی، حسین، المفردات فی غریب القرآن، ص۵۷۳.    
۳. طریحی نجفی، فخرالدین، مجمع البحرین، ج۶، ص۱۱۸.    
۴. راغب اصفهانی، حسین، المفردات فی غریب القرآن، ص۵۷۳.    
۵. حج/سوره۲۲، آیه۳۰.    
۶. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه محمدباقر موسوی، ج۱۴، ص۵۲۴.    
۷. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ج۱۴، ص۳۷۱.    
۸. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۱۶، ص۲۰۷.    
۹. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۷، ص۱۳۰.    
۱۰. طلاق/سوره۶۵، آیه۵.    
۱۱. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه محمدباقر موسوی، ج۱۹، ص۵۳۱.    
۱۲. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ج۱۹، ص۳۱۶.    
۱۳. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۲۵، ص۱۰۳.    
۱۴. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۱۰، ص۴۶۲.    
۱۵. شعراء/سوره۲۶، آیه۶۳.    
۱۶. مکارم شیرازی، ناصر، ترجمه قرآن‌، ص۳۷۰.    
۱۷. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه محمدباقر موسوی، ج۱۵، ص۳۸۷.    
۱۸. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ج۱۵، ص۲۷۸.    
۱۹. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۱۸، ص۲۵.    
۲۰. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۷، ص۳۰۰.    
۲۱. نمل/سوره۲۷، آیه۲۳.    
۲۲. مکارم شیرازی، ناصر، ترجمه قرآن‌، ص۳۷۹.    
۲۳. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه محمدباقر موسوی، ج۱۵، ص۵۰۶.    
۲۴. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ج۱۵، ص۳۵۵.    
۲۵. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۱۸، ص۹۸.    
۲۶. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۷، ص۳۴۱.    
۲۷. صافات/سوره۳۷، آیه۷۶.    
۲۸. مکارم شیرازی، ناصر، ترجمه قرآن‌، ص۴۴۸.    
۲۹. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه محمدباقر موسوی، ج۱۷، ص۲۲۰.    
۳۰. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ج۱۷، ص۱۴۵.    
۳۱. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۲۱، ص۵.    
۳۲. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۸، ص۶۹۹.    
۳۳. حجر/سوره۱۵، آیه۸۷.    
۳۴. مکارم شیرازی، ناصر، ترجمه قرآن‌، ص۲۶۶.    
۳۵. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه محمدباقر موسوی، ج۱۲، ص۲۸۱.    
۳۶. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ج۱۲، ص۱۹۱.    
۳۷. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۱۳، ص۲۱۴.    
۳۸. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۶، ص۵۳۱.    
۳۹. بقره/سوره۲، آیه۲۵۵.    
۴۰. مکارم شیرازی، ناصر، ترجمه قرآن‌، ص۴۲.    
۴۱. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه محمدباقر موسوی، ج۲، ص۵۱۴.    
۴۲. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ج۲، ص۳۳۶.    
۴۳. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۳، ص۱۰۹-۱۱۰.    
۴۴. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۲، ص۶۲۹.    
۴۵. شوری/سوره۴۲، آیه۴.    
۴۶. مکارم شیرازی، ناصر، ترجمه قرآن‌، ص۴۸۳.    
۴۷. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه محمدباقر موسوی، ج۱۸، ص۸.    
۴۸. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ج۱۸، ص۹.    
۴۹. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۲۲، ص۹۴.    
۵۰. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۹، ص۳۳.    
۵۱. حاقه/سوره۶۹، آیه۳۳.    
۵۲. مکارم شیرازی، ناصر، ترجمه قرآن‌، ص۵۶۷.    
۵۳. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه محمدباقر موسوی، ج۱۹، ص۶۶۹.    
۵۴. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ج۱۹، ص۴۰۱.    
۵۵. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۲۵، ص۲۸۰.    
۵۶. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۱۰، ص۵۲۳.    
۵۷. واقعه/سوره۵۶، آیه۷۴.    
۵۸. مکارم شیرازی، ناصر، ترجمه قرآن‌، ص۵۳۶.    
۵۹. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه محمدباقر موسوی، ج۱۹، ص۲۳۵.    
۶۰. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ج۱۹، ص۱۳۶.    
۶۱. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۲۴، ص۱۷۴.    
۶۲. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۹، ص۳۳۸.    
۶۳. واقعه/سوره۵۶، آیه۹۶.    
۶۴. مکارم شیرازی، ناصر، ترجمه قرآن‌، ص۵۳۷.    
۶۵. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه محمدباقر موسوی، ج۱۹، ص۲۴۳.    
۶۶. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ج۱۹، ص۱۴۰.    
۶۷. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۲۴، ص۱۹۲.    
۶۸. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۹، ص۳۴۴.    
۶۹. حاقه/سوره۶۹، آیه۵۲.    
۷۰. مکارم شیرازی، ناصر، ترجمه قرآن‌، ص۵۶۸.    
۷۱. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه محمدباقر موسوی، ج۱۹، ص۶۷۷.    
۷۲. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ج۱۹، ص۴۰۵.    
۷۳. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۲۵، ص۲۸۹.    
۷۴. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۱۰، ص۵۲۶.    
۷۵. جمعه/سوره۶۲، آیه۴.    
۷۶. مکارم شیرازی، ناصر، ترجمه قرآن‌، ص۵۵۳.    
۷۷. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه محمدباقر موسوی، ج۱۹، ص۴۴۸.    
۷۸. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ج۱۹، ص۲۶۵.    
۷۹. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۲۵، ص۱۱.    
۸۰. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۱۰، ص۴۲۹.    
۸۱. شوری/سوره۴۲، آیه۴.    
۸۲. حاقه/سوره۶۹، آیه۳۳.    
۸۳. واقعه/سوره۵۶، آیه۷۴.    
۸۴. واقعه/سوره۵۶، آیه۹۶.    
۸۵. حاقه/سوره۶۹، آیه۵۲.    



قرشی بنابی، علی‌اکبر، قاموس قرآن، برگرفته از مقاله «عِظَم»، ج۵، ص۱۷.    






جعبه ابزار