• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

عصم - به فتح عین (مفردات‌قرآن)

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف



دیگر کاربردها: عصم (ابهام‌زدایی).


عَصْم (به فتح عین و سکون صاد) از واژگان قرآن کریم به معنای امساک و حفظ است.
اِعْتِصام به معنای چنگ زدن است.
اِسْتِعْصام به معنای امتناع است، يعنى طلب آن‌چه خويش را با آن حفظ كند.
مشتقات عَصْم که در آیات قرآن آمده عبارتند از:
يَعْصِمُكَ‌ (به فتح یاء، سکون عین و کسر صاد) به معنای حفظ می‌کند،
يَعْصِمُكُمْ‌ (به فتح یاء، سکون عین و کسر صاد) به معنای نگه می‌دارد،
يَعْصِمُنِي‌ (به فتح یاء، سکون عین و کسر صاد) به معنای حفظ می‌کند و منع می‌کند،
عاصِم (به کسر صاد) به معنای حافظ و مانع،
يَعْتَصِمْ‌ (به فتح یاء، سکون عین و کسر صاد) به معنای تمسّک جستن،
اعْتَصِمُوا (به سکون عین و فتح تاء) به معنای چنگ زدن و تمسک جستن،
فَاسْتَعْصَمَ‌ (سکون سین، فتح تاء و سکون عین) به معنای امتناع نمودن است.


عَصْم (بر وزن فَلْس) امساک و حفظ است.
راغب گفته: «الْعَصْمُ‌: الْإِمْسَاكُ»
در صحاح گفته: عصمت به معنى منع است. «عَصَمَهُ‌ الطَّعامُ» يعنى طعام او را از گرسنگی مانع شد.
اِعْتِصام به معنای چنگ زدن است.
اِسْتِعْصام به معنای امتناع است، يعنى طلب آن‌چه خويش را با آن حفظ كند.


به مواردی از عَصْم که در قرآن به‌ کار رفته است، اشاره می‌شود:

۲.۱ - يَعْصِمُكَ‌ (آیه ۶۷ سوره مائده)

(وَ اللَّهُ‌ يَعْصِمُكَ‌ مِنَ النَّاسِ‌)
«خدا تو را حفظ می‌كند.»
آيه درباره جريان مقدّس غدیر خمّ است.


۲.۲ - يَعْصِمُكُمْ‌ (آیه ۱۷ سوره احزاب)

(مَنْ ذَا الَّذِي‌ يَعْصِمُكُمْ‌ مِنَ اللَّهِ‌)
(چه كسى مى‌تواند شما را از اراده خدا نگه دارد.)

۲.۳ - يَعْصِمُنِي‌ (آیه ۴۳ سوره هود)

(سَآوِي إِلى‌ جَبَلٍ‌ يَعْصِمُنِي‌ مِنَ الْماءِ)
(به زودی به کوهی پناه می‌برم که مرا از آب حفظ می‌کند.)
حفظ و منع هر دو در اينجا به يک معنى است.


۲.۴ - عاصِم (آیه ۲۷ سوره یونس)

(ما لَهُمْ مِنَ اللَّهِ مِنْ‌ عاصِمٍ‌)
«آن‌ها را از عذاب خدا حافظى و مانعى نيست.»

۲.۵ - يَعْتَصِمْ‌ (آیه ۱۰۱ سوره آل عمران)

(وَ مَنْ‌ يَعْتَصِمْ‌ بِاللَّهِ فَقَدْ هُدِيَ إِلى‌ صِراطٍ مُسْتَقِيمٍ‌)
(و هر كس به خدا تمسّک جويد، به راهى راست، هدايت‌ شده‌ است.)

۲.۶ - اعْتَصِمُوا (آیه ۱۰۳ سوره آل عمران)

(وَ اعْتَصِمُوا بِحَبْلِ اللَّهِ جَمِيعاً)
(و همگى به ريسمان خدا قرآن، [و هرگونه وسيله وحدت الهى‌]، چنگ زنيد، و پراكنده نشويد.)
گویى‌ انسان به لطف خدا از گناه امتناع می‌كند لذا اعتصام كه می‌بايست امتناع معنى شود چنگ زدن معنى شده است.


۲.۷ - فَاسْتَعْصَمَ‌ (آیه ۳۲ سوره یوسف)

(وَ لَقَدْ راوَدْتُهُ عَنْ نَفْسِهِ‌ فَاسْتَعْصَمَ‌)
«با او درباره كام گرفتن مراوده كردم امتناع نمود.»


۱. قرشی بنابی، علی‌اکبر، قاموس قرآن، ج۵، ص۸.    
۲. راغب اصفهانی، حسین، المفردات فی غریب القرآن، ص۵۶۹.    
۳. طریحی نجفی، فخرالدین، مجمع البحرین، ج۶، ص۱۱۶.    
۴. راغب اصفهانی، حسین بن محمد، المفردات فی غریب القرآن، ص۵۶۹.    
۵. جوهری، ابونصر، الصحاح، ج۵، ص۱۹۸۶.    
۶. قرشی بنایی، علی‌اکبر، قاموس قرآن، ج۵، ص۸.    
۷. راغب اصفهانی، حسین، المفردات فی غریب القرآن، ص۵۷۰.    
۸. طریحی نجفی، فخرالدین، مجمع البحرین، ج۶، ص۱۱۶.    
۹. قرشی بنایی، علی‌اکبر، قاموس قرآن، ج۵، ص۹.    
۱۰. راغب اصفهانی، حسین، المفردات فی غریب القرآن، ص۵۷۰.    
۱۱. طریحی نجفی، فخرالدین، مجمع البحرین، ج۶، ص۱۱۶.    
۱۲. مائده/سوره۵، آیه۶۷.    
۱۳. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه محمدباقر موسوی، ج۶، ص۶۰.    
۱۴. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ج۶، ص۴۲.    
۱۵. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۷، ص۱۱۸.    
۱۶. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۳، ص۳۴۴.    
۱۷. احزاب/سوره۳۳، آیه۱۷.    
۱۸. مکارم شیرازی، ناصر، ترجمه قرآن‌، ص۴۲۰.    
۱۹. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه محمدباقر موسوی، ج۱۶، ص۴۳۰.    
۲۰. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ج۱۶، ص۲۸۷.    
۲۱. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۲۰، ص۶۴.    
۲۲. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۸، ص۵۴۶.    
۲۳. هود/سوره۱۱، آیه۴۳.    
۲۴. مکارم شیرازی، ناصر، ترجمه قرآن‌، ص۲۲۶.    
۲۵. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه محمدباقر موسوی، ج۱۰، ص۳۴۵.    
۲۶. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ج۱۰، ص۲۲۰.    
۲۷. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۱۲، ص۶۲.    
۲۸. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۵، ص۲۴۹.    
۲۹. یونس/سوره۱۰، آیه۲۷.    
۳۰. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه محمدباقر موسوی،ج۱۰، ص۶۱.    
۳۱. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ج۱۰، ص۴۳.    
۳۲. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۱۱، ص۲۸۶.    
۳۳. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۵، ص۱۵۸.    
۳۴. آل عمران/سوره۳، آیه۱۰۱.    
۳۵. مکارم شیرازی، ناصر، ترجمه قرآن‌، ص۶۳.    
۳۶. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه محمدباقر موسوی، ج۳، ص۵۶۶.    
۳۷. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ج۳، ص۳۶۵.    
۳۸. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۴، ص۱۸۳.    
۳۹. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۲، ص۸۰۲.    
۴۰. آل عمران/سوره۳، آیه۱۰۳.    
۴۱. مکارم شیرازی، ناصر، ترجمه قرآن‌، ص۶۳.    
۴۲. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه محمدباقر موسوی، ج۳، ص۵۷۲.    
۴۳. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ج۳، ص۳۶۸.    
۴۴. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۴، ص۱۸۸.    
۴۵. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۲، ص۸۰۵.    
۴۶. یوسف/سوره۱۲، آیه۳۲.    
۴۷. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه محمدباقر موسوی، ج۱۱، ص۲۰۴.    
۴۸. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ج۱۱، ص۱۵۱.    
۴۹. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۱۲، ص۲۰۹.    
۵۰. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۵، ص۳۵۳.    



قرشی بنابی، علی‌اکبر، قاموس قرآن، برگرفته از مقاله «عصم»، ج۵، ص۸.    






جعبه ابزار