• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

عِرْق (مفردات‌نهج‌البلاغه)

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف



مقالات مرتبط: عرق.


عِرْق (به کسر عین) از واژگان نهج البلاغه به معنای اصل و ریشه هر شی و زمین شوره زار است. این واژه دارای مشتقاتی است که در نهج البلاغه به‌کار رفته است، مانند: عَراق (به فتح عین) به معنای استخوانی که گوشت آن خورده شده و عَرَق (به فتح عین و راء) به معنای عرق بدن انسان. حضرت علی (علیه‌السلام) درباره انسان، قیامت و مذمّت یاران از این واژه استفاده نموده است.



عِرْق به معنای اصل و ریشه هر شی و زمین شوره‌زار آمده است. «العرق: اصل کلّ شی و الارض الملح...» جمع آن عروق است.
عَراق بر وزن شراب به معنای استخوانی که گوشت آن خورده شده است.
عرق به معنای عرق بدن انسان و غیره است.


امام (صلوات‌الله‌علیه) در مذمّت یاران فرموده است: «وَاللهِ إِنَّ امْرَأً يُمَكِّنُ عَدُوَّهُ مِنْ نَفْسِهِ يَعْرُقُ لَحْمَه، وَيَهْشِمُ عَظْمَهُ...» «به خدا قسم آن کس که به دشمن خویش امکان می‌دهد گوشت خود را می‌خورد که در استخوان چیزی نماید و استخوان خویش را می‌شکند.» (شرح‌های خطبه: )
امام (صلوات‌الله‌علیه) در حکمت ۲۲۷ فرموده است: «وَاللهِ لَدُنْيَاكُمْ هذِهِ أَهْوَنُ فِي عَيْنِي مِنْ عِرَاقِ خِنْزِير.» (به خدا سوگند! اين دنياى شما در نظر من، از استخوان خنزيرى كه در دست شخص جذامى باشد پست‌تر است.) (شرح‌های حکمت: ) «عراق» یعنی روده بزرگ.
درباره انسان فرموده است: «مِسْكِينٌ ابْنُ آدَمَ:.. تَؤْلِمُهُ الْبَقَّةُ، وَتَقْتُلُهُ الشَّرْقَةُ، وَتُنْتِنُهُ الْعَرْقَةُ» (بيچاره فرزند آدم! سرآمد زندگيش نامعلوم، علل بيماريش ناپيدا، كردارش در جايى محفوظ، پشه او را مى‌آزارد، گلوگيرى آب و يا غذايى او را مى‌كشد و عرق، او را متعفّن و بدبو مى‌سازد.) (شرح‌های حکمت: ) منظور از «عرقه» عرق کردن است که در «بقق» گذشت.
«عراق»: مملکت عراق. در خطبه ۳۱ امده است: «وَأَنْكَرْتَنِي بِالعِرَاقِ، فَمَا عَدَا مِمَّا بَدَا» (در حجاز مرا شناختى و در عراق نشناخته انگاشتى، چه شد كه از پیمان خود بازگشتى؟!) (شرح‌های خطبه: ) درباره زبیر که در «زبر» گذشت.
درباره قیامت فرموده است: «وَذلِكَ يَوْمٌ يَجْمَعُ اللهُ فِيهِ الاَْوَّلِينَ والاْخِرِينَ... قَدْ أَلْجَمَهُمُ الْعَرَقُ.» یعنی عرق برای آنها لجام شده است. (شرح‌های خطبه: )
در دعا فرموده است: «الْحَمْدُ لله الَّذِي لَمْ يُصبِحْ بِي مَيِّتاً وَلاَ سَقِيماً، وَلاَ مَضْرُوباً عَلَى عُرُوقِي بِسُوء» (ستایش ويژه خداوندى است كه مرا بيمار نساخته و مرگم را فرا نرسانده است، به بيماري‌هاى بدمنظر (و برص) دچار نگردانده و به كيفر بدترين اعمالم نرسانده.) (شرح‌های خطبه: ) ظاهراً منظور از عروق رگ‌های مبارکش باشد، این ماده در قرآن مجید نیامده است.


موارد زیادی از این ماده در نهج البلاغه آمده است.


۱. قرشی بنابی، علی‌اکبر، مفردات نهج البلاغه، ج۲، ص۷۱۳.    
۲. طریحی، فخر‌الدین، مجمع البحرین ت-الحسینی، ج۵، ص۲۱۲.    
۳. شرتونی، سعید، اقرب الموارد، ج۳، ص۵۲۷.    
۴. طریحی، فخر‌الدین، مجمع البحرین ت-الحسینی، ج۵، ص۲۱۳.    
۵. طریحی، فخر‌الدین، مجمع البحرین ت-الحسینی، ج۵، ص۲۱۴.    
۶. شرتونی، سعید، اقرب الموارد، ج۳، ص۵۲۸.    
۷. السید الشریف الرضی، نهج البلاغة ت الحسون، ص۹۵، خطبه ۳۴.    
۸. عبده، محمد، نهج البلاغة - ط مطبعة الاستقامة، ج۱، ص۷۹، خطبه ۳۴.    
۹. صبحی صالح، نهج البلاغه، ص۷۸، خطبه ۳۴.    
۱۰. مکارم شیرازی، ناصر، نهج البلاغه با ترجمه فارسی روان، ص۹۳.    
۱۱. ابن میثم بحرانی، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۲، ص۱۶۵.    
۱۲. ابن میثم بحرانی، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۲، ص۱۷۳.    
۱۳. مکارم شیرازی، ناصر، پیام امام امیرالمؤمنین، ج۲، ص۳۳۶.    
۱۴. هاشمی خویی، حبیب الله، منهاج البراعة فی شرح نهج البلاغة، ج۴، ص۷۶.    
۱۵. ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغة، ج۲، ص۱۸۹.    
۱۶. السید الشریف الرضی، نهج البلاغة ت الحسون، ص، حکمت ۲۲۷.    
۱۷. عبده، محمد، نهج البلاغة - ط مطبعة الاستقامة، ج۲، ص، حکمت ۲۳۶.    
۱۸. صبحی صالح، نهج البلاغه، ص۵۱۰، حکمت ۲۳۶.    
۱۹. مکارم شیرازی، ناصر، نهج البلاغه با ترجمه فارسی روان، ص۷۹۱.    
۲۰. ابن میثم بحرانی، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۵، ص۶۱۲.    
۲۱. ابن میثم بحرانی، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۵، ص۶۱۲.    
۲۲. مکارم شیرازی، ناصر، پیام امام امیرالمؤمنین، ج۱۳، ص۷۹۵.    
۲۳. هاشمی خویی، حبیب الله، منهاج البراعة فی شرح نهج البلاغة، ج۲۱، ص۳۰۶.    
۲۴. ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغة، ج۱۹، ص۶۷.    
۲۵. السید الشریف الرضی، نهج البلاغة ت الحسون، ص، حکمت ۴۰۹.    
۲۶. عبده، محمد، نهج البلاغة - ط مطبعة الاستقامة، ج۳، ص۲۵۳، حکمت ۴۱۹.    
۲۷. صبحی صالح، نهج البلاغه، ص۵۵۰، حکمت ۴۱۹.    
۲۸. مکارم شیرازی، ناصر، نهج البلاغه با ترجمه فارسی روان، ص۸۴۱.    
۲۹. ابن میثم بحرانی، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۵، ص۷۵۳.    
۳۰. ابن میثم بحرانی، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۵، ص۷۵۳.    
۳۱. مکارم شیرازی، ناصر، پیام امام امیرالمؤمنین، ج۱۵، ص۳۸۱.    
۳۲. هاشمی خویی، حبیب الله، منهاج البراعة فی شرح نهج البلاغة، ج۲۱، ص۴۹۷.    
۳۳. ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغة، ج۲۰، ص۶۲.    
۳۴. السید الشریف الرضی، نهج البلاغة ت الحسون، ص۸۶، خطبه ۳۱.    
۳۵. عبده، محمد، نهج البلاغة - ط مطبعة الاستقامة، ج۱، ص۷۳، خطبه ۳۱.    
۳۶. صبحی صالح، نهج البلاغه، ص۷۴، خطبه ۳۱.    
۳۷. مکارم شیرازی، ناصر، نهج البلاغه با ترجمه فارسی روان، ص۸۵.    
۳۸. ابن میثم بحرانی، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۲، ص۱۲۹.    
۳۹. ابن میثم بحرانی، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۲، ص۱۲۹.    
۴۰. مکارم شیرازی، ناصر، پیام امام امیرالمؤمنین، ج۲، ص۲۴۵.    
۴۱. هاشمی خویی، حبیب الله، منهاج البراعة فی شرح نهج البلاغة، ج۴، ص۴۴.    
۴۲. ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغة، ج۲، ص۱۶۲.    
۴۳. السید الشریف الرضی، نهج البلاغة ت الحسون، ص۲۲۷، خطبه ۱۰۱.    
۴۴. عبده، محمد، نهج البلاغة - ط مطبعة الاستقامة، ج۲، ص۱۹۵، خطبه ۱۰۰.    
۴۵. صبحی صالح، نهج البلاغه، ص۱۴۷، خطبه ۱۰۲.    
۴۶. مکارم شیرازی، ناصر، نهج البلاغه با ترجمه فارسی روان، ص۲۱۵.    
۴۷. ابن میثم بحرانی، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۳، ص۲۱.    
۴۸. ابن میثم بحرانی، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۳، ص۲۲.    
۴۹. مکارم شیرازی، ناصر، پیام امام امیرالمؤمنین، ج۴، ص۳۹۵.    
۵۰. هاشمی خویی، حبیب الله، منهاج البراعة فی شرح نهج البلاغة، ج۷، ص۱۷۵.    
۵۱. ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغة، ج۷، ص۱۰۲.    
۵۲. السید الشریف الرضی، نهج البلاغة ت الحسون، ص۵۲۶، خطبه ۲۱۵.    
۵۳. عبده، محمد، نهج البلاغة - ط مطبعة الاستقامة، ج۲، ص۲۲۲، خطبه ۲۱۰.    
۵۴. صبحی صالح، نهج البلاغه، ص۳۳۲، خطبه ۲۱۵.    
۵۵. مکارم شیرازی، ناصر، نهج البلاغه با ترجمه فارسی روان، ص۵۱۵.    
۵۶. ابن میثم بحرانی، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۴، ص۶۹.    
۵۷. ابن میثم بحرانی، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۴، ص۶۹.    
۵۸. مکارم شیرازی، ناصر، پیام امام امیرالمؤمنین، ج۸، ص۲۲۴.    
۵۹. هاشمی خویی، حبیب الله، منهاج البراعة فی شرح نهج البلاغة، ج۱۴، ص۱۱۵.    
۶۰. ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغة، ج۱۱، ص۸۵.    



قرشی بنابی، علی‌اکبر، مفردات نهج البلاغه، برگرفته از مقاله «عرق»، ج۲، ص۷۱۳.    






جعبه ابزار