• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

عجله (مفردات‌قرآن)

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف





عَجَلَه (به فتح عین، جیم و لام) از واژگان قرآن کریم به معنای شتاب است. این واژه دارای مشتقاتی است که در آیات قرآن به کار رفته است؛ مانند: اِستِعجال به معنای خواستن با عجله، عاجِله (به فتح عین و کسر جیم) مؤنّث عاجل و مراد از آن در قرآن دنیا است و عَجَل (بر وزن فرس، به فتح عین و جیم) اسم، به معنی عجله است.



عَجَلَه به معنای شتاب است. راغب اصفهانی می‌گوید: عجله طلب شی‌ء است پیش از وقت آن، و از مقتضای شهوت می‌باشد، لذا در تمام قرآن مذموم آمده تا گفته شده: «الْعَجَلَةُ مِنَ الشَّیْطَانِ»


در آیه‌ (وَ عَجِلْتُ‌ اِلَیْکَ رَبِّ لِتَرْضی‌) (...و من به سوى تو شتاب كردم، تا خشنود شوى.) با آنکه عجله مذموم است، ولی در این آیه، علّت آن، امر محمودی است و آن رضای خداست، قول مجمع البیان نیز چنین است.

۲.۱ - استعجال

اِستِعجال به معنای خواستن با عجله است‌.
(اَتی‌ اَمْرُ اللَّهِ فَلا تَسْتَعْجِلُوهُ‌) (فرمان خدا براى مجازات مشرکان، فرا رسيده است؛ براى آن عجله نكنيد...)
(وَ اذْکُرُوا اللَّهَ فِی اَیَّامٍ مَعْدُوداتٍ فَمَنْ‌ تَعَجَّلَ‌ فِی یَوْمَیْنِ فَلا اِثْمَ عَلَیْهِ وَ مَنْ تَاَخَّرَ فَلا اِثْمَ عَلَیْهِ لِمَنِ اتَّقی‌ وَ اتَّقُوا اللَّهَ وَ اعْلَمُوا اَنَّکُمْ اِلَیْهِ تُحْشَرُونَ) «هر که در دو روز بعد از نحر در خروج از «منی» تعجیل کند و بعد از ظهر روز دوازدهم ذو الحجة از «منی» خارج شود بر او گناهی نیست و هر که تاخیر کرده روز سیزدهم بیرون رود گناهی ندارد.»
به نظر می‌آید که عدم اثم در هر دو جا راجع به تعجیل و تاخیر است. عیّاشی در ضمن حدیثی از امام باقر (علیه‌السّلام) نقل کرده‌: ««... وَ مَنْ تَاَخَّرَ فَلا اِثْمَ عَلَیْهِ لِمَنِ اتَّقی‌» مِنْهُمْ الصَّیْدَ وَ اتَّقَی الرَّفَثَ وَ الْفُسُوقِ وَ الْجِدَالَ وَ مَا حَرَّمَ اللَّهُ عَلَیْهِ فِی اِحْرَامِهِ.»
از روایات اهل بیت (علیهم‌السّلام) ظاهر می‌شود که‌ «فَلا اِثْمَ عَلَیْهِ» راجع به تعجیل و تاخیر نیست، بلکه منظور آن است: که گناهان حاجّ در هر دو صورت مغفور است. تفسیر المیزان در این‌باره بیان عالی دارد، و هم از فقیه نقل می‌کند که از آیه فوق از امام صادق (علیه‌السّلام) سؤال شد فرمود: «لَیْسَ هُوَ عَلَی اَنَّ ذَلِکَ وَاسِعٌ اِنْ شَاءَ صَنَعَ ذَا، لَکِنَّهُ یَرْجِعُ مَغْفُوراً لَهُ لَا ذَنْبَ لَهُ.»

۲.۲ - عاجله

عاجِله مؤنّث عاجل و مراد از آن در قرآن دنیا است‌.
(کَلَّا بَلْ تُحِبُّونَ‌ الْعاجِلَةَ. وَ تَذَرُونَ الْآخِرَةَ) (هرگز چنين نيست كه شما مى‌پنداريد! بلكه شما دنياى زودگذر را دوست داريد. و آخرت را رها مى‌كنيد.) و این به واسطه زودگذر بودن دنیاست. عاجله سه بار در قرآن آمده و در هر سه مقابل آخرت است.

۲.۳ - عجل

عَجَل (بر وزن فرس) اسم، به معنی عجله است.
(خُلِقَ الْاِنْسانُ مِنْ‌ عَجَلٍ‌ سَاُرِیکُمْ آیاتِی فَلا تَسْتَعْجِلُونِ‌) (گرچه انسان از عجله آفريده شده؛ ولى با عجله چيزى از من نخواهيد؛ بزودى آياتم را به شما نشان خواهم داد!)
آیه کنایه از مبالغه انسان در عجله است، گوئی که از عجله آفریده شده است. در مجمع البیان به قولی عجل به معنی گل است که از ابوعبیده و جماعتی نقل شده، یعنی انسان از خاک و گل آفریده شده، ولی آن بر خلاف ظاهر است خصوصا با ملاحظه‌ «فَلا تَسْتَعْجِلُونِ».
آیه فوق نظیر آیه‌ (کانَ الْاِنْسانُ‌ عَجُولًا) (...و انسان، هميشه عجول بوده است.!) می‌باشد، و عجول صیغه مبالغه است.


۱. قرشی بنابی، علی‌اکبر، قاموس قرآن، ج۴، ص۲۹۴-۲۹۵.    
۲. راغب اصفهانی، حسین، المفردات، ط دارالقلم، ج۱، ص۵۴۸.    
۳. طریحی، فخرالدین، مجمع البحرین، ت الحسینی، ج۵، ص۴۲۰.    
۴. راغب اصفهانی، حسین، المفردات، ط دارالقلم، ج۱، ص۵۴۸.    
۵. طه/سوره۲۰، آیه۸۴.    
۶. مکارم شیرازی، ناصر، ترجمه قرآن، ص۳۱۷.    
۷. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ج۱۴، ص۱۹۰.    
۸. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه محمدباقر موسوی، ج۱۴، ص۲۶۶.    
۹. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۷، ص۳۹.    
۱۰. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۱۶، ص۵۶.    
۱۱. نحل/سوره۱۶، آیه۱.    
۱۲. مکارم شیرازی، ناصر، ترجمه قرآن، ص۲۶۷.    
۱۳. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ج۱۲، ص۲۰۲.    
۱۴. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه محمدباقر موسوی، ج۱۲، ص۳۰۰.    
۱۵. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۶، ص۵۳۷.    
۱۶. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۱۳، ص۲۲۴.    
۱۷. بقره/سوره۲، آیه۲۰۳.    
۱۸. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ج۲، ص۸۲.    
۱۹. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه محمدباقر موسوی، ج۲، ص۱۲۱.    
۲۰. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۲، ص۵۳۲.    
۲۱. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۲، ص۲۶۲.    
۲۲. عیاشی، محمد بن مسعود، تفسیر عیاشی، ج۱، ص۹۹.    
۲۳. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ج۲، ص۸۶.    
۲۴. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه محمدباقر موسوی، ج۱، ص۱۲۷.    
۲۵. قیامة/سوره۷۵، آیه۲۰ و ۲۱.    
۲۶. مکارم شیرازی، ناصر، ترجمه قرآن، ص۵۷۸.    
۲۷. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ج۲۰، ص۱۱۱.    
۲۸. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه محمدباقر موسوی، ج۲۰، ص۱۷۷.    
۲۹. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۱۰، ص۶۰۱.    
۳۰. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۲۶، ص۱۱۴.    
۳۱. انبیاء/سوره۲۱، آیه۳۷.    
۳۲. مکارم شیرازی، ناصر، ترجمه قرآن، ص۳۲۵.    
۳۳. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ج۱۴، ص۲۸۸.    
۳۴. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه محمدباقر موسوی، ج۱۴، ص۴۰۷.    
۳۵. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۷، ص۷۶.    
۳۶. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۱۶، ص۱۲۳.    
۳۷. اسراء/سوره۱۷، آیه۱۱.    
۳۸. مکارم شیرازی، ناصر، ترجمه قرآن، ص۲۸۳.    
۳۹. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ج۱۳، ص۴۹.    
۴۰. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه محمدباقر موسوی، ج۱۳، ص۶۶.    
۴۱. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۶، ص۶۱۸.    
۴۲. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۱۴، ص۹۷.    



قرشی بنابی، علی‌اکبر، قاموس قرآن، برگرفته از مقاله «عجله»، ج۴، ص۲۹۴-۲۹۵.    






جعبه ابزار