ظُلْمَت (مفردات‌قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
ظُلْمَت یا
ظُلْمَة (به ضم ظاء و سکون لام و فتح میم) از
واژگان قرآن کریم به معنای تاریکی است. این واژه دارای مشتقاتی است که در
آیات قرآن به کار رفته است؛ مانند:
مُظْلِم (به ضم میم و سکون ظاء و کسر لام) به معنای تاریک و همچنین کسی که در تاریکی داخل شود.
ظُلْمَة یا
ظُلْمَت به معنای تاریکی است. جمع آن ظُلُمات است.
(اَوْ کَصَیِّبٍ مِنَ السَّماءِ فِیهِ ظُلُماتٌ وَ رَعْدٌ وَ بَرْقٌ) (يا همچون بارانى كه از
آسمان، در شب تاريک همراه با
رعد و برق در بيابان ببارد...)
راغب اصفهانی گفته از
جهل و
شرک و
فسق به
ظلم تعبیر می‌آورند، چنانکه از
علم و
توحید و
عدل به
نور تعبیر می‌آورند.
(اللَّهُ وَلِیُّ الَّذِینَ آمَنُوا یُخْرِجُهُمْ مِنَ الظُّلُماتِ اِلَی النُّورِ) (
خداوند،
ولیّ و سرپرست كسانى است كه
ایمان آورده‌اند؛ آنها را از ظلمت‌ها خارج ساخته، به سوى نور مى‌برد...)
ظلمات در آیه تیرگی‌های کفر و نور روشنی ایمان است نظیر
(کِتابٌ اَنْزَلْناهُ اِلَیْکَ لِتُخْرِجَ النَّاسَ مِنَ الظُّلُماتِ اِلَی النُّورِ) (اين كتابى است كه بر تو نازل كرديم، تا مردم را از تاریكی‌هاى شرک و ظلم و جهل به سوى روشنايى ايمان و عدل و آگاهى، به خواست پروردگارشان بيرون آورى...)
فعل آن از باب افعال آمده و لازم است مثل
(وَ اِذا اَظْلَمَ عَلَیْهِمْ قامُوا) «چون بر آنها تاریک گردد می‌ایستند.»
گویند: «اظلم اللّیل: صار مظلما».
مُظْلِم (به صیغه فاعل) به معنای تاریک و همچنین کسی که در تاریکی داخل شود.
(کَاَنَّما اُغْشِیَتْ وُجُوهُهُمْ قِطَعاً مِنَ اللَّیْلِ مُظْلِماً) (...چهره‌هايشان آنچنان گرفته است كه گويى با پاره‌هايى از شب تاريک، صورت آنها پوشيده شده!...)
«قِطَعاً» حال است از لیل، یعنی گوئی صورتشان با تکّه‌هائی از شب تاریک پوشیده است.
(وَ آیَةٌ لَهُمُ اللَّیْلُ نَسْلَخُ مِنْهُ النَّهارَ فَاِذا هُمْ مُظْلِمُونَ) (شب نيز براى آنها نشانه‌اى است از عظمت خدا؛ ما روز را از آن برمى‌گيريم، در اين هنگام آنان در تاريكى فرو مى‌روند.)
«مُظْلِمُونَ» به ظلمت داخل شوندگان‌اند.
(یَخْلُقُکُمْ فِی بُطُونِ اُمَّهاتِکُمْ خَلْقاً مِنْ بَعْدِ خَلْقٍ فِی ظُلُماتٍ ثَلاثٍ) (...شما را در شكم مادرانتان در ميان تاريكى‌هاى سه‌گانه پوسته شكم،
رحم و كيسه جنين آفرينشى بعد از آفرينش ديگر مى‌بخشد...)
در
تفسیر المیزان فرموده: ظلمات ثلث به قولی عبارت‌اند از ظلمت شکم و رحم و بچّه‌دان، و آن‌را در
مجمع البیان از
حضرت باقر (علیه‌السّلام) روایت کرده و به قولی مراد از آنها ظلمت
صلب و رحم و بچّه‌دان است، ولی این خطاست که کلمه «فِی بُطُونِ اُمَّهاتِکُمْ» صریح است که هر سه ظلمت در شکم مادر است و ربطی به صلب مرد ندارد.
ناگفته نماند: عنایت به ظلمت نشان می‌دهد که ظلمت را در خلقت انسان دخالت تامّی است روئیدنی‌ها نیز ابتدا در ظلمت زمین بوجود آمده سپس ظاهر می‌شوند ایضا جاندارانی که به وسیله تخم‌گذاری تولید می‌شوند.
•
قرشی بنابی، علی‌اکبر، قاموس قرآن، برگرفته از مقاله «ظلمة»، ج۴، ص۲۷۲-۲۷۳.
